Xóa tài khoản ‘ma’, ngăn lừa đảo

Hơn 200 triệu tài khoản cá nhân đã được mở tại các ngân hàng trong thời gian qua, nhưng khi Ngân hàng Nhà nước yêu cầu xác thực sinh trắc học thì chỉ có hơn 113 triệu tài khoản cá nhân được đối chiếu.

Mới có 113 triệu tài khoản được làm sạch

Hơn 86 triệu tài khoản ngân hàng còn lại nếu không xác thực sinh trắc học sẽ bị vô hiệu hóa từ tháng 9-2025, đề phòng trường hợp một ngày nào đó những tài khoản này đột ngột “sống dậy” tham gia vào đường dây gian lận, lừa đảo.

Ngân hàng Nhà nước cho biết đối với tài khoản cá nhân, tính đến nay mới có 113 triệu tài khoản đối chiếu sinh trắc học qua căn cước công dân gắn chip. Với tài khoản của doanh nghiệp, hiện 711.000 tài khoản đã được đối chiếu, xác thực thông tin của người đại diện hợp pháp.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đoàn Thanh Hải, phó cục trưởng Cục Công nghệ và thông tin (Ngân hàng Nhà nước), cho biết tính đến nay có hơn 200 triệu tài khoản ngân hàng đã được mở trên cả nước, nhưng sau gần một năm Ngân hàng Nhà nướcN yêu cầu xác thực để làm sạch dữ liệu thì tỉ lệ xác thực chỉ đạt 67%.

Số còn lại là hơn 86 triệu tài khoản cá nhân chưa xác định được chính xác danh tính. Rõ ràng trong số đó có rất nhiều tài khoản có vấn đề, được mở ra để lừa đảo.

“Việc đối chiếu thông tin sinh trắc học qua căn cước công dân gắn chip nhằm đảm bảo tài khoản chính chủ, ngăn chặn lừa đảo. Nên người thật việc thật thì không ngại, chỉ kẻ lừa đảo, gian lận mới sợ bị phanh phui”, ông Đoàn Thanh Hải nói.

Theo ông Hải, việc xác thực thông tin với căn cước công dân gắn chip rất đơn giản. Chủ tài khoản chỉ cần tải ứng dụng ngân hàng số trên điện thoại để xác thực, trong 1-2 phút là xong, mà không cần phải đến ngân hàng. Trường hợp gặp vướng mắc khi thao tác thì chủ tài khoản có thể tới chi nhánh, phòng giao dịch ngân hàng để được hỗ trợ.

Sẽ xóa sổ tài khoản “ma”

Cũng theo ông Đoàn Thanh Hải, từ ngày 1-1-2025 nếu không xác thực, đối chiếu thông tin sinh trắc học với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì khách hàng cá nhân không thể giao dịch online được.

Và từ 1-7 này, doanh nghiệp cũng vậy, chỉ có thể giao dịch tại quầy nếu người đại diện hợp pháp của doanh nghiệp không xác thực thông tin sinh trắc học.

Trong khi đó, ông Phạm Anh Tuấn, vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), cho biết đến thời điểm này những tài khoản chưa được đối chiếu thông tin sinh trắc học có thể là những tài khoản chết, tài khoản “ngủ đông”.

Trong số hơn 86 triệu tài khoản chưa xác thực, chắc chắn có những tài khoản lừa đảo, gian lận đã được mở trong thời gian qua mà hiện không thể hợp thức hóa được.

Đối với tài khoản của các tổ chức, ông Tuấn thông tin đến nay có khoảng 711.000 tài khoản, chiếm 55% số tài khoản ngân hàng của tổ chức đã được đối chiếu thông tin sinh trắc học của người đại diện hợp pháp.

Ông khuyến nghị người đại diện hợp pháp của doanh nghiệp cần xác thực thông tin sinh trắc học với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trước ngày 1-7 này để doanh nghiệp có thể giao dịch online vì thời gian chỉ còn ba tuần nữa.

Tuy nhiên, cũng như tài khoản cá nhân, chắc chắn sẽ phát sinh rất nhiều tài khoản của doanh nghiệp “ma”, tài khoản được mở để phục vụ mục đích lừa đảo, gian lận nên sẽ “tắc” ở khâu xác định danh tính thật. Dự kiến ngày 1-9 tới, các ngân hàng sẽ áp dụng việc xóa các tài khoản “ngủ đông”.

Ông Tuấn nói thêm việc đóng tài khoản “ngủ đông” giúp cho dữ liệu của ngành ngân hàng ngày càng sạch hơn.

Đồng thời, việc xóa sổ tài khoản “ma” còn góp phần mang lại sự tin cậy, an tâm cho khách hàng khi sử dụng dịch vụ trên môi trường số trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng gia tăng với thủ đoạn khó lường.

Vì sao có những tài khoản mở ra không hoạt động?

Bà Nguyễn Phương Huyền, giám đốc khối khách hàng cá nhân Sacombank, cho hay có nhiều lý do khiến khách hàng mở tài khoản ngân hàng nhưng không thực hiện giao dịch.

Có thể trước đây có nhu cầu giao dịch nên khách hàng mở tài khoản, nhưng hiện không còn nhu cầu nên khách hàng không quan tâm vấn đề sinh trắc học để tiếp tục sử dụng.

Ngoài ra, một số khách hàng, đặc biệt là khách hàng lớn tuổi, có thể gặp khó khăn trong việc sử dụng dịch vụ ngân hàng trực tuyến và không quen với công nghệ, dẫn đến việc không thực hiện giao dịch trực tuyến mà chỉ giao dịch trực tiếp tại quầy.

“Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ quy định của Ngân hàng Nhà nước về việc yêu cầu các ngân hàng xóa các tài khoản không thực hiện sinh trắc học. Việc này giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến gian lận và các hoạt động bất hợp pháp, không chỉ nhằm đảm bảo tính an toàn và bảo mật cho hệ thống ngân hàng, mà còn giúp nâng cao hiệu quả trong việc quản lý tài khoản.

Bằng cách này, các ngân hàng có thể đảm bảo rằng tất cả các tài khoản đều được quản lý một cách an toàn và chỉ những người sở hữu thật sự mới có quyền truy cập và giao dịch”, bà Nguyễn Phương Huyền nói.

Trong khi đó, ACB cho biết có khoảng 3 triệu khách hàng đã xác thực sinh trắc học. ACB cũng vừa phát thông báo về việc đăng ký sinh trắc học và bổ sung hồ sơ mở tài khoản thanh toán của khách hàng tổ chức.

Cụ thể, nhằm tuân thủ thông tư 17/2024 của Ngân hàng Nhà nước, để không bị gián đoạn giao dịch, khách hàng tổ chức cần hoàn tất đăng ký sinh trắc học trước ngày 1-7 và bổ sung hồ sơ mở tài khoản thanh toán trước 1-1-2026.

ACB cũng lưu ý những khách hàng tổ chức đang giao dịch tại ACB nhưng chưa cập nhật hồ sơ mở tài khoản thanh toán trước ngày 1-10-2024 phải bổ sung cho ngân hàng trước ngày 1-1-2026 để tránh bị gián đoạn tất cả các giao dịch.

Tăng cường giải pháp chặn tội phạm công nghệ

Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an đang sửa đổi các quy định pháp luật liên quan nhằm siết chặt hơn nữa việc phòng chống gian lận trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính.

Nuôi nhốt người cho thuê khuôn mặt

Theo Vụ trưởng Vụ Thanh toán Phạm Anh Tuấn, việc đóng tài khoản “ma”, tài khoản gian lận không đảm bảo ngăn chặn 100% tội phạm bởi cơ quan chức năng đã bắt đầu phát hiện các tổ chức tội phạm nuôi nhốt người cho thuê khuôn mặt để thực hiện hành vi lừa đảo.

Mỗi lần chuyển tiền thì đưa mặt vào để xác thực, còn lại được nuôi và chăm sóc chu đáo.

Giải thích thêm với Tuổi Trẻ, ông Đoàn Thanh Hải cho biết đối tượng phạm tội nuôi nhốt người cho thuê khuôn mặt ở ngoài biên giới Việt Nam nên không dễ phát hiện và xử lý rốt ráo, trường hợp phát hiện ra thì có khi tội phạm đã lừa đảo rồi.

Để góp phần hạn chế tình trạng cho thuê tài khoản, ông Tuấn cho biết Bộ Công an đang đề xuất xử lý hình sự nặng hơn với đối tượng tiếp tay cho gian lận, lừa đảo.

Mặt khác, tại dự thảo nghị định thay thế nghị định 88 về xử phạt hành chính trong lĩnh vực ngân hàng – tiền tệ, Vụ Thanh toán đề xuất tăng mức phạt lên 4 – 5 lần so với hiện nay, lên tối đa 200 triệu đồng, đối với hành vi cho thuê, mượn tài khoản.

Ứng dụng VNeID vào giao dịch của ngân hàng

Ngoài các giải pháp trên, tới đây, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng phải dùng công nghệ để đảm bảo đối chiếu khớp đúng thông tin của khách hàng khi giao dịch tại quầy. Hiện nay, khi khách hàng giao dịch tại quầy, nhân viên ngân hàng nhìn mặt khách hàng và đối chiếu với căn cước công dân để xác thực là đúng.

Tuy nhiên, ông Tuấn cho rằng việc này nghĩa là “ngân hàng đang bắt nhân viên tại quầy làm việc thay cán bộ công an” bởi vì nghiệp vụ đó là nghiệp vụ của ngành công an. Trong thông tư mới, Ngân hàng Nhà nước sẽ quy định ngân hàng phải đối chiếu bằng thiết bị công nghệ để đảm bảo khớp đúng dữ liệu chứ không phải bằng chủ quan của cá nhân giao dịch viên.

“Sau khi cơ quan công an phát hiện các đối tượng lừa đảo, Ngân hàng Nhà nước đã chấn chỉnh những tổ chức cung ứng dịch vụ liên quan. Tới đây, Ngân hàng Nhà nước sẽ quy định dừng cung cấp dịch vụ trên môi trường trực tuyến nếu tổ chức cung ứng không đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Cuộc chiến với tội phạm mạng là cuộc chiến không điểm dừng, do vậy đòi hỏi các tổ chức cung ứng cần phải lưu tâm”, ông Tuấn nói.

Ngân hàng Nhà nước cũng đang tích cực phối hợp với Bộ Công an triển khai hiệu quả đề án 06 của Chính phủ, triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Mặt khác, ông Tuấn cho rằng Ngân hàng Nhà nước khuyến khích các đơn vị ứng dụng VNeID vào giao dịch của ngân hàng, đặc biệt là đối chiếu, thu thập sinh trắc học.

Khi ứng dụng VNeID vào đối chiếu thông tin sinh trắc học với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư sẽ giải quyết triệt để những tồn tại yếu kém trong việc dùng NFC, trải nghiệm của người dùng đọc căn cước công dân gắn chip thông qua điện thoại di động.

Tuy nhiên, xác thực sinh trắc học không phải là giải pháp duy nhất để phòng chống tội phạm trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính.

Bên cạnh các biện pháp và quy định đang được sửa đổi bởi Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an cũng đang sửa đổi các quy định pháp luật liên quan nhằm siết chặt hơn nữa việc phòng chống gian lận trong lĩnh vực này.