Theo các chuyên gia, Việt Nam cần định hướng phát triển trái cây theo chiều sâu – Ảnh: N.TRí
Diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu chanh leo, chuối, dứa, dừa”, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tại TP.HCM ngày 18-7, nhận nhiều đóng góp, ý kiến chuyên gia. Trong đó đa phần đánh giá cao triển vọng xuất khẩu của nhiều loại quả.
Việt Nam là nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 toàn cầu
Ông Nguyễn Như Cường – phó vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) – cho biết năm 2024, tổng diện tích cây ăn quả cả nước ước đạt 1,28 triệu ha với sản lượng khoảng 15 triệu tấn/năm. Trong đó, chanh leo, chuối, dứa và dừa là những sản phẩm hội tụ nhiều lợi thế phát triển, có khả năng mở rộng quy mô và gia tăng giá trị xuất khẩu.
Hiện chanh leo Việt Nam đạt sản lượng 163.000 tấn/năm. Định hướng đến năm 2030 đạt 300.000 tấn, đồng thời hoàn thiện thủ tục để xuất khẩu chính ngạch sang Mỹ, Hàn Quốc và Thái Lan.
Đối với dứa, đạt sản lượng khoảng 860.000 tấn, mục tiêu đến năm 2030 đạt gần 1 triệu tấn.
Chuối đạt sản lượng khoảng 3 triệu tấn, đang là mặt hàng xuất khẩu chủ lực với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 380 triệu USD năm 2024 – đưa Việt Nam thành nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 toàn cầu.
Dừa có diện tích trồng lớn nhất trong nhóm trái cây lợi thế, với hơn 202.000ha, sản lượng 2,28 triệu tấn/năm. Việt Nam đang nằm trong nhóm nước xuất khẩu dừa hàng đầu thế giới. Định hướng đến năm 2030, ngành dừa sẽ chuyển mạnh sang chế biến sâu.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng – chủ tịch HĐQT Nafoods – cho biết chỉ sau một thập kỷ, ngành chanh leo từ con số 0 vươn lên đạt doanh thu hàng trăm triệu USD một năm, riêng mảng sản phẩm xay nhuyễn và cô đặc đã đóng góp khoảng 300 triệu USD.
“Nếu thị trường Trung Quốc được mở cửa hoàn toàn và ngành được quy hoạch bài bản, chanh dây có thể cán mốc tỉ USD”, ông Hùng nhận định.
Trong khi đó, đặt mục tiêu nâng thu nhập lên 20.000 USD/ha sản xuất theo hướng công nghệ cao, ông Phạm Quốc Liêm – tổng giám đốc Unifarm – cho biết thay vì tùy biến chất lượng theo từng thị trường, đơn vị chọn giữ một bộ tiêu chuẩn thống nhất.
“Nếu toàn ngành đồng thuận hướng đến sản xuất quy mô lớn, bài bản và áp dụng công nghệ, chuối hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng tỉ USD, thậm chí vượt mốc 4 tỉ USD trong dài hạn”, ông Liêm đánh giá.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên – tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng khoảng 6,3% mỗi năm, thị trường dứa toàn cầu trị giá gần 29 tỉ USD là cơ hội không nhỏ.
Xuất khẩu chuối Việt Nam sang Trung Quốc tăng mạnh – Ảnh: TTO
Vẫn còn nhiều việc phải làm
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh dù ngành trái cây Việt Nam đang có tốc độ phát triển lớn nhưng cũng đứng trước yêu cầu cấp thiết về mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng thương hiệu, việc tập trung giải quyết các điểm nghẽn về vùng nguyên liệu, chế biến, truy xuất nguồn gốc.
Góc độ quản lý, ông Cường thẳng thắn cho biết đến nay chỉ có sầu riêng trở thành sản phẩm trái cây duy nhất đạt kim ngạch “tỉ đô”, trong khi những mặt hàng từng có vị thế như thanh long đang sụt giảm. Thực tế này cho thấy ngành trái cây vẫn còn nhiều việc cần làm.
“Cần tập trung tháo gỡ những vấn đề cốt lõi từ quy hoạch vùng trồng, liên kết sản xuất, chế biến đến mở rộng thị trường xuất khẩu. Đây không phải là việc của riêng ai mà là trách nhiệm chung của toàn ngành, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp đến hợp tác xã và người nông dân”, ông Cường nhấn mạnh.
Theo ThS Ngô Quốc Tuấn – phó giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II, việc mở rộng sang thị trường Nam Mỹ gặp khó do chi phí vận chuyển và cạnh tranh gay gắt, trong khi các nước ASEAN lại có sản phẩm tương đồng, khó tạo khác biệt.
“Việt Nam cần định hướng phát triển trái cây theo chiều sâu, không chỉ mở rộng diện tích mà chú trọng chất lượng, công nghệ sau thu hoạch, tiêu chuẩn hóa chuỗi giá trị và minh bạch thông tin. Muốn xuất khẩu hiệu quả, chúng ta phải kiểm soát chặt chẽ truy xuất nguồn gốc và tổ chức lại sản xuất theo chuỗi.
Để tháo gỡ, ông Hùng đề xuất 4 giải pháp trọng tâm: quy hoạch vùng trồng hợp lý, kiểm soát chất lượng giống, siết chặt quản lý thuốc bảo vệ thực vật và tổ chức lại sản xuất để quản trị tốt hơn các cơ sở nhỏ lẻ.
Tăng giám sát tại vùng trồng, nâng cao năng lực cán bộ địa phương
Theo Cục Trồng trọt, tình trạng vi phạm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, ghi nhãn sai quy cách, quản lý lỏng lẻo sau cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói… đang ảnh hưởng lớn đến việc phát triển bền vững của ngành.
Để khắc phục, cơ quan này đề xuất tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác xã làm nòng cốt, tăng giám sát tại vùng trồng, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ địa phương và doanh nghiệp trong việc tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
