Công nhân chế biến tôm xuất khẩu – Ảnh: Q.T.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản 5 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 4,34 tỉ USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 5 đạt gần 997 triệu USD, tăng 20%.
Tăng tốc xuất khẩu trong “thời gian vàng”
Trong đó, thị trường Mỹ ghi nhận mức tăng ấn tượng nhất, đạt hơn 234 triệu USD trong tháng 5, tăng vọt 61% so với cùng kỳ.
Nguyên nhân chính đến từ “khoảng trống” chính sách khi từ ngày 9-4 đến 9-7, Mỹ tạm áp thuế 10% với hàng hóa từ Việt Nam, thấp hơn rất nhiều so với mức thuế 46% từng được cảnh báo. Nắm bắt thời cơ, nhiều doanh nghiệp đã đẩy mạnh giao hàng sang thị trường này.
Tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực, đạt hơn 1,71 tỉ USD sau 5 tháng, tăng 32%, riêng tháng 5 đạt mức kỷ lục hơn 415 triệu USD. Cá tra cũng khởi sắc, tăng 11% trong 5 tháng, với mức tăng riêng tháng 5 lên đến 13%.
Xuất khẩu cá tra sang Mỹ phục hồi đến 35% trong tháng 5 sau khi giảm mạnh hồi tháng 4. Cá ngừ, mực, bạch tuộc, cua ghẹ và nhuyễn thể có vỏ cũng tăng trưởng khả quan, đặc biệt nhuyễn thể có vỏ tăng tới 63%.
Tuy nhiên, đà tăng này có thể chỉ là tạm thời. VASEP cảnh báo nếu sau ngày 9-7, Mỹ quyết định đưa mức thuế lên lại 46%, toàn ngành có thể chịu cú sốc lớn. Dự báo trong kịch bản này, kim ngạch xuất khẩu cả năm có thể tụt xuống mức 9 tỉ USD, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 10 tỉ USD đặt ra. Tác động không chỉ là suy giảm đơn hàng.
Theo VASEP, hơn 4 triệu lao động trong chuỗi thủy sản, đặc biệt là người nuôi tôm, cá tra có thể mất việc hoặc giảm thu nhập. Các doanh nghiệp nhỏ sẽ đối mặt với khó khăn tài chính, áp lực lưu kho, lãi vay tăng cao, nguy cơ phá sản.
Xuất khẩu sang Mỹ giảm cũng buộc doanh nghiệp chuyển hướng sang các thị trường khác như EU, Trung Quốc, khiến áp lực cạnh tranh tăng, giá bán giảm, lợi nhuận suy giảm.
Chuỗi cung ứng nội địa từ chăn nuôi, chế biến, logistics… cũng bị ảnh hưởng dây chuyền.
Nguy cơ gãy chuỗi nếu thuế quay lại, VASEP kiến nghị khẩn
Để bảo vệ ngành xuất khẩu chủ lực, VASEP vừa gửi văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ và các bộ ngành liên quan sớm có hành động. Cụ thể, VASEP đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành… xây dựng lập luận pháp lý, chủ động đàm phán với Mỹ.
Hiệp hội cũng kiến nghị tăng cường vận động hành lang tại Quốc hội Mỹ, các hiệp hội tiêu dùng và doanh nghiệp sở tại nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của ngành thủy sản Việt Nam.
Năm 2024, ngành thủy sản đạt hơn 10 tỉ USD kim ngạch xuất khẩu, tăng gần 12% so với năm trước, trong đó thị trường Mỹ chiếm 1,82 tỉ USD, đứng thứ hai sau Trung Quốc và Hong Kong (1,9 tỉ USD).
Hiện có hơn 400 doanh nghiệp Việt Nam đang xuất khẩu hoặc có kế hoạch xuất sang Mỹ, trong đó 70% là sản phẩm nuôi trồng, gắn trực tiếp với sinh kế của hàng trăm ngàn nông dân và ngư dân cả nước.
Mức thuế Việt Nam đối mặt có cao bất thường?
Theo các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, mức thuế 46% mà Mỹ dự kiến áp cho thủy sản Việt Nam được đánh giá là cao nhất trong nhóm các nước xuất khẩu cạnh tranh.
Trong khi đó, Ấn Độ đang chịu thuế 26%, Ecuador 10%, Indonesia 32% và Thái Lan 36%. VASEP cho rằng cần xem xét mức độ hợp lý và công bằng trong việc áp dụng các chính sách thương mại để đảm bảo tính cạnh tranh lành mạnh.
