Sàn IPO riêng và chứng chỉ lưu ký mở đường huy động vốn cho doanh nghiệp?
Trong bối cảnh VN-Index vượt 1,600 điểm và Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP hai chữ số, nhiều kênh huy động vốn mới đang mở ra cho doanh nghiệp. Nổi bật là sàn IPO riêng do công ty chứng khoán vận hành, cùng chứng chỉ lưu ký quốc tế, được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ đột phá, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn linh hoạt hơn mà không phải đi theo quy trình phức tạp truyền thống.
Đại biểu tham dự sự kiện
Tại sự kiện “Khung pháp lý và giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp” ngày 14/08, chuyên gia phân tích chứng khoán Hoàng Anh Tuấn cho biết, mô hình sàn IPO riêng đang được Chứng khoán Kỹ thương (TCBS) thí điểm. Doanh nghiệp có thể mua cổ phiếu IPO thông qua phần mềm của công ty chứng khoán.
“Sắp tới, một doanh nghiệp không nhất thiết phải IPO trên HOSE, HNX hay UPCoM, mà có thể lên sàn riêng do công ty chứng khoán vận hành. Sau khi đạt chuẩn đánh giá và được UBCK cho phép, họ được IPO ngay và nhà đầu tư trong hệ thống có thể mua cổ phiếu, dù doanh nghiệp chưa niêm yết trên bất kỳ sàn nào. Đây là hướng đi cởi mở và tích cực hơn rất nhiều so với thị trường truyền thống”, ông Tuấn nói.
Song song, TCBS cũng thử nghiệm gọi vốn cộng đồng (crowdfunding) cho từng dự án. Hình thức này phổ biến ở nhiều quốc gia nhưng còn khá mới tại Việt Nam. “Đây là lựa chọn phù hợp cho doanh nghiệp nhỏ, cho phép huy động vốn ở quy mô thấp mà không phải gánh thủ tục nặng nề”, ông Tuấn bổ sung.
Chứng chỉ lưu ký – cánh cửa đưa doanh nghiệp Việt ra thị trường quốc tế
Trong số các kênh huy động vốn mới, chứng chỉ lưu ký (depositary receipts) được đánh giá là giải pháp đột phá giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận nguồn vốn quốc tế mà không cần thành lập công ty con ở nước ngoài như trước đây.
Theo luật sư Nguyễn Văn Hải – Thành viên Allen & Overy Shearman Sterling Vietnam, doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam có thể chuyển một lượng cổ phần cho ngân hàng lưu ký uy tín như Deutsche Bank hoặc Bank of New York Mellon. Ngân hàng sẽ giữ cổ phần này và phát hành chứng chỉ lưu ký theo tỷ lệ chuyển đổi, chẳng hạn một cổ phần có thể tạo ra 10 chứng chỉ.
Những chứng chỉ lưu ký sau đó được chào bán và niêm yết trên thị trường Mỹ, London hay các trung tâm tài chính lớn khác. Nhờ vậy, nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là quỹ hoặc cá nhân chỉ được phép đầu tư tại thị trường bản địa, có thể tiếp cận cổ phiếu doanh nghiệp Việt mà không phải đầu tư trực tiếp.
Ông Hải cho biết lợi ích rất rõ ràng, đó là doanh nghiệp huy động được nguồn vốn lớn hơn trong nước, nâng cao uy tín thương hiệu, đồng thời cải thiện thanh khoản khi có thêm dòng vốn quốc tế. “Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang ủng hộ mạnh mẽ và một số doanh nghiệp Việt đã bắt đầu tìm hiểu, có thể triển khai trong thời gian gần”, ông nói. Dù vậy, vẫn còn những điểm pháp lý chưa rõ ràng và cần tháo gỡ dần trong quá trình thực hiện.
Trung tâm tài chính quốc tế sẽ mở lối cho doanh nghiệp?
Thực tế, việc doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường quốc tế vẫn còn nhiều rào cản. VinFast là trường hợp điển hình khi lập công ty mẹ tại Singapore để niêm yết trên Nasdaq, thay vì niêm yết trực tiếp từ Việt Nam.
“Về bản chất, cổ phiếu VinFast tại Mỹ là của công ty Singapore sở hữu VinFast Việt Nam. Đây là cách họ phải chọn vì pháp lý trong nước chưa cho phép niêm yết trực tiếp ở thị trường nước ngoài”, ông Hải phân tích.
Để tháo gỡ, Nghị quyết 222 về Trung tâm Tài chính Quốc tế đã tạo cơ sở cho doanh nghiệp thành lập công ty huy động vốn ngay tại Việt Nam để thực hiện giao dịch quốc tế, bao gồm niêm yết ở sàn nước ngoài. Theo luật sư, thay vì phải ra Singapore như VinFast, doanh nghiệp tương lai có thể đặt pháp nhân tại trung tâm tài chính quốc tế ở Việt Nam để huy động vốn thuận lợi hơn.
Dù cần thêm nghị định hướng dẫn, việc có hành lang pháp lý bước đầu đã đem lại niềm tin lớn cho cộng đồng doanh nghiệp. Chứng chỉ lưu ký được kỳ vọng trở thành “cầu nối” giúp doanh nghiệp Việt khai thác dòng vốn toàn cầu nhưng vẫn giữ căn cước pháp lý trong nước.
Chứng khoán vẫn là kênh hiệu quả nhất
Dù xuất hiện nhiều kênh vốn mới, các diễn giả đều thống nhất rằng chứng khoán vẫn là công cụ huy động hiệu quả nhất. Ông Hoàng Anh Tuấn dẫn chứng giai đoạn 2020-2022, khi lãi suất thấp, hàng loạt doanh nghiệp đã tăng vốn thành công: VND nâng vốn từ 2.2 ngàn tỷ đồng lên hơn 12 ngàn tỷ đồng, giá cổ phiếu tăng 14 lần; SSI nâng vốn điều lệ từ 6 ngàn tỷ đồng lên 15 ngàn tỷ đồng; BCG từ 1.3 ngàn tỷ đồng lên 5.3 ngàn tỷ đồng, cổ phiếu gấp 11 lần.
“Chỉ cần niêm yết được, khả năng phát hành thành công lên tới 99%”, ông nhấn mạnh, đồng thời cho biết: “Trong hơn 10 năm làm nghề, tôi hiếm khi chứng kiến trường hợp phát hành thất bại. Hầu hết thương vụ đều đạt kết quả như kỳ vọng”.
Thực tế, thị trường Việt Nam thời gian qua ghi nhận những thương vụ quy mô lớn. Năm 2023, VinFast niêm yết trên Nasdaq với định giá 23 tỷ USD, vốn hóa có lúc đạt 85 tỷ USD. Cùng năm, VPBank bán 1.5 tỷ USD cổ phần cho SMBC, thương vụ lớn nhất ngành ngân hàng lúc bấy giờ. Bước sang 2025, cổ phiếu VIC tăng gấp 3 lần chỉ trong 3 tháng sau khi Vinpearl (VPL) lên sàn, Vinhomes (VHM) tăng 1.5 lần, trong khi TCBS chuẩn bị IPO, góp phần giúp Techcombank nhân đôi vốn hóa.
Theo ông Tuấn, triển vọng càng tích cực khi Fed hạ lãi suất từ cuối 2024, đưa dòng vốn rẻ quay lại. Trong nước, lãi suất huy động duy trì 5-6%/năm, cùng mục tiêu tăng trưởng GDP 8% năm 2025 và tối thiểu 10% mỗi năm từ 2026-2030.
Bên cạnh đó, dòng vốn tư nhân từ quỹ đầu tư, family office hay nhà đầu tư giàu có cũng đang tìm đến doanh nghiệp vừa và nhỏ – nhóm thường khó tiếp cận tín dụng ngân hàng. Đáng chú ý, vốn ESG ngày càng được ưa chuộng với chi phí thấp, lãi suất chỉ dưới 2% cộng phí vốn, tập trung cho doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo hoặc tuân thủ chuẩn phát triển bền vững.
Với sự đa dạng hóa kênh huy động vốn, từ IPO riêng, crowdfunding, chứng chỉ lưu ký quốc tế đến vốn ESG, cùng môi trường vĩ mô thuận lợi, doanh nghiệp Việt đang có nhiều lựa chọn hơn bao giờ hết. Các chuyên gia cho rằng 2026-2030 sẽ là giai đoạn bùng nổ huy động vốn, đặc biệt qua kênh chứng khoán.
“Hiện nay dòng tiền rẻ trên thị trường khá dồi dào. Mỗi khi xuất hiện giai đoạn như vậy, thị trường thường tăng từ 2-2.5 lần, tức khoảng 100-150%. Nếu lấy mốc đáy khoảng 1,000 điểm đầu năm 2025, VN-Index hoàn toàn có thể đạt 2,000-2,200 điểm”, ông Tuấn lạc quan.
“Con số này có thể gây bất ngờ, nhưng với vận động của thị trường và bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên tăng trưởng, đó chỉ là bàn đạp cho chu kỳ 5 năm tới, khi GDP tối thiểu hai chữ số sẽ tiếp tục tạo dư địa để thị trường đi lên”.
– 11:35 16/08/2025
