Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình – Ảnh: GIA HÂN
Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi). Để thể chế hóa nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, luật đã có nhiều chính sách hỗ trợ đặc thù cho phát triển đường sắt và các doanh nghiệp tham gia đầu tư lĩnh vực này.
Tại nghị quyết kỳ họp 9, Quốc hội cho phép Chính phủ lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư phù hợp với dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.
Ngoài đầu tư công, hai hình thức mới được bổ sung là đầu tư theo phương thức đối tác công tư (hợp tác có thời hạn giữa Nhà nước và nhà đầu tư qua hợp đồng dự án – PPP) và đầu tư kinh doanh, tức nhà đầu tư trực tiếp bỏ vốn để triển khai, vận hành và thu lợi nhuận.
Phải làm thật nhanh đường sắt, xem đó như cú hích của nền kinh tế
Chia sẻ với báo chí bên hành lang Quốc hội, Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết sau khi Trung ương, Bộ Chính trị có kết luận, Quốc hội đã thông qua nghị quyết đồng ý chủ trương đầu tư, tạo ra sự phấn khởi trong toàn dân “vì người dân rất chờ đợi việc này và lẽ ra làm từ lâu rồi”.
Ông đánh giá kinh tế phát triển, phục vụ việc tăng trưởng mà “vẫn đi những con đường sắt xây dựng từ 100 năm trước thì bất cập. Nếu như trải nghiệm hoài cổ thì được, chứ còn dựa vào đấy để tăng trưởng thì không được”.
Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đánh giá kinh tế tư nhân đã và đang là lực lượng đi đầu trong đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, đủ khả năng thực hiện những nhiệm vụ, công trình trọng yếu quốc gia.
Vì vậy theo ông, Nhà nước có cơ chế tạo điều kiện để cho tư nhân tham gia vào các công trình trọng yếu.
Ông dẫn chứng thực tế nhiều công trình Nhà nước đã giao cho tư nhân thực hiện như các tuyến đường cao tốc, nhà máy điện năng lượng tái tạo, đào hầm xuyên núi, các cây cầu lớn…
Phó thủ tướng thông tin nhiều doanh nghiệp tư nhân gửi thư cho Chính phủ đề nghị được đầu tư công trình đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam và con số này chưa dừng lại, “không dưới 5 doanh nghiệp và chắc chắn còn nhiều nữa. Chính phủ rất hoan nghênh”.
“Đối với đường sắt, chúng ta phải làm thật nhanh, xem đó như cú hích của nền kinh tế. Không thể chậm trễ hơn vì chúng ta không thể đi mãi trên những tuyến đường sắt hiện tại được.
Đất nước trải dài đòi hỏi ta phải có hệ thống đường sắt mới. Hơn nữa phải hiện đại, chúng ta đi sau thì phải tiệm cận với đẳng cấp quốc tế.
Cùng với đó phải chống lãng phí, không đội giá, tận dụng thời gian, rút ngắn thời gian để sớm đưa công trình vào sử dụng. Và việc thứ tư là phải chống lợi ích nhóm, tiêu cực, sân sau”, Phó thủ tướng khẳng định.
Với việc nhiều doanh nghiệp đề xuất làm dự án này, ông nói Chính phủ hoan nghênh, đánh giá cao các doanh nghiệp tư nhân vì đây cũng coi như là sự dấn thân.
Chính phủ cảm ơn các doanh nghiệp và đề nghị các doanh nghiệp tiếp tục đề xuất với Chính phủ về việc tham gia vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.
Công khai, minh bạch, toàn dân phải biết
Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình nêu kinh nghiệm được và chưa được về tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội (Cát Linh – Hà Đông) và TP.HCM (Bến Thành – Suối Tiên).
Ông cho rằng nếu bỏ ra gần 70 tỉ USD (tổng vốn đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam) mà chỉ được công trình như tuyến đường sắt đô thị ở 2 TP lớn, thì chưa thành công.
Ông nhấn mạnh phải có tuyến đường sắt tốc độ cao để phục vụ người dân, phục vụ phát triển kinh tế.
Phải có một nền công nghiệp đường sắt; có đội ngũ nhân lực, kỹ sư lành nghề để phục vụ vận hành đường sắt, phát triển những tuyến đường sắt mới vì nhu cầu đất nước còn rất lớn.
Nếu thực hiện tốt dự án này, sẽ có chuỗi đô thị từ Bắc tới Nam gắn với các dự án đường sắt. Mỗi ga là một đô thị, đi kèm theo đó là một hệ sinh thái bao gồm trung tâm văn hóa, khu du lịch, khu công nghiệp và các dịch vụ.
“Nếu bỏ ra gần 70 tỉ USD mà được hệ sinh thái như thế, chúng ta thành công, còn nếu chỉ được một con đường như 2 tuyến đường sắt đô thị như vừa nêu, chưa chắc người dân hoan nghênh”, ông phân tích.
Ông nêu rõ hướng đến mục tiêu như vậy, phải có cách làm, có bước đi mở đường. Khi chưa biết đầu tư công tốt hay đầu tư tư tốt, nhưng rõ ràng rất nhiều doanh nghiệp quan tâm.
Vì vậy Chính phủ đã đề xuất và Quốc hội đã bổ sung, điều chỉnh thêm hình thức đầu tư khác để tư nhân có thể tham gia, nếu theo nghị quyết cũ chỉ có đầu tư công. Nếu đầu tư công, bài học từ hai tuyến đường sắt đô thị cho thấy có vấn đề.
Như vậy hành lang pháp lý đã có để lựa chọn hình thức đầu tư công hay kết hợp công – tư hay chỉ đầu tư tư nhân.
Ông cho biết thêm sẽ có hội đồng nhà nước đánh giá và lựa chọn công khai, minh bạch trên cơ sở tiêu chí rõ ràng, toàn dân phải biết, “không có dấm dúi anh A, anh B”.
Ông Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh yêu cầu đặt ra khi đã làm đường sắt phải đạt đẳng cấp quốc tế, thiết kế phải tiêu chuẩn quốc tế, giám sát phải quốc tế, đánh giá cũng phải quốc tế, “vì thực sự chúng ta chưa có kinh nghiệm nên chúng ta phải mời các chuyên gia vào”…
Với cách làm như vậy, ông tin rằng sẽ đạt được mục tiêu cùng với đường sắt cao tốc Bắc – Nam là một hệ sinh thái, sẽ còn là một nền công nghiệp đường sắt và một đội ngũ nguồn nhân lực không chỉ phục vụ cho đường sắt Việt Nam.
