Hướng tuyến khu vực vành đai 4 đi ngang qua ở huyện Củ Chi (TP.HCM) giáp Long An (Tây Ninh mới) – Ảnh: CHÂU TUẤN
“Vành đai 4 là dự án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, phù hợp định hướng quy hoạch đô thị Đông Nam Bộ sau khi sáp nhập giúp hoàn thành hệ thống vành đai cho TP.HCM. Đây không chỉ là một tuyến đường giao thông mà là trục phát triển mới cho TP.HCM và cả khu vực phía Nam. Từ đây cả vùng sẽ mở rộng kết nối mạnh mẽ, phát triển cân đối và hiện đại hơn” – ông Lâm nhấn mạnh.
* Thưa ông, khi địa giới hành chính được sắp xếp, TP.HCM mở rộng sẽ là một siêu đô thị. Vai trò của tuyến vành đai 4 trong việc định hình cấu trúc không gian đô thị đa cực và thúc đẩy sự kết nối chiến lược giữa các đô thị vệ tinh sẽ ra sao?
Ông Trần Quang Lâm, quyền giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM
– Đường vành đai 4 là vành đai sau cùng được thông qua chủ trương đầu tư trong hệ thống vành đai đã được quy hoạch của vùng TP.HCM.
Đây cũng là tuyến đường dài nhất, quy mô, tổng mức đầu tư lớn nhất từ trước đến nay của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng và cả miền Nam nói chung.
Với chiều dài khoảng 207km, đi qua năm tỉnh thành gồm TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương, Đồng Nai và Long An (sau sáp nhập sẽ còn qua ba tỉnh thành gồm TP.HCM, Đồng Nai và Tây Ninh), gắn với mô hình mới, tầm nhìn mới và quy hoạch không gian phát triển mới.
Đây là tuyến cao tốc liên vùng, kết nối với các tuyến cao tốc hướng tâm, từ đó hình thành hệ thống giao thông liên hoàn kết nối với các tỉnh trong vùng Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nam Bộ, Tây Nguyên và kết nối với Campuchia.
Con đường giúp liên kết các đô thị vệ tinh của TP.HCM với vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; kết nối hệ thống cảng biển (gồm Cái Mép – Thị Vải, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, cảng Hiệp Phước và cảng quốc tế Long An), hệ thống cảng cạn (ICD), cảng thủy nội địa, khu công nghiệp, khu chế xuất hình thành vành đai công nghiệp.
Qua đó sẽ góp phần nâng cao năng lực vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu, giảm chi phí logistics; thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa và thu hút các nhà đầu tư. Từ đó tạo xung lực rất lớn thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội những khu vực tuyến đường đi qua và cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Toàn cảnh quy mô đường vành đai 4 TP.HCM (Dữ liệu: CHÂU TUẤN – Đồ họa: TẤN ĐẠT)
* Như vậy, việc thông qua chủ trương đầu tư dự án vành đai 4 sẽ có tính cộng hưởng rất lớn với việc sáp nhập tỉnh thành, đặc biệt là Đông Nam Bộ?
– Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư dự án đường vành đai 4 trong bối cảnh rất đặc biệt: Cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy và sáp nhập địa giới hành chính cấp tỉnh đang diễn ra rất khẩn trương; quy hoạch vùng Đông Nam Bộ, quy hoạch tỉnh thành đã được phê duyệt cuối năm 2024 và đặc biệt là Đồ án điều chỉnh quy hoạch TP.HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với tầm nhìn mới – đô thị đa trung tâm, kết nối và phát huy vai trò trung tâm vùng.
Cấu trúc không gian TP.HCM phát triển theo sáu phân vùng, tổ chức không gian các phân vùng gắn với tổ chức hệ thống giao thông công cộng, tạo lập hành lang lưu thông và phát triển kinh tế đô thị.
Chúng ta có thể hình dung đến năm 2030, cùng với việc khép kín vành đai 2, hoàn thành vành đai 3, vành đai 4, các cao tốc trục dọc, trục ngang và hệ thống quốc lộ, trục chính đô thị được nâng cấp, cải tạo sẽ hình thành khung kết cấu hạ tầng giao thông chiến lược không chỉ cho TP.HCM mà cho cả vùng cất cánh, phát triển.
TP.HCM vinh dự với vai trò “nhạc trưởng”
* TP.HCM được giao chủ trì chuẩn bị dự án, vậy thưa ông đâu là những điểm đặc biệt khi triển khai dự án này?
– Trước hết phải nói về vai trò rất quan trọng của lãnh đạo TP.HCM với sự quyết tâm cao, đã lãnh đạo, điều phối chung các tỉnh cũng như kịp thời trao đổi làm việc trực tiếp với các cơ quan trung ương để làm rõ các nội dung dự án, làm cơ sở để Chính phủ thống nhất trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án vào thời điểm hết sức ý nghĩa.
Từ năm 2021, Thủ tướng Chính phủ đã giao các địa phương là cơ quan có thẩm quyền tổ chức lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi các dự án thành phần độc lập trên địa phận từng địa phương.
Tuy nhiên quá trình triển khai gặp khó khăn về nguồn vốn, sự đồng bộ về quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật, phương thức đầu tư, tiến độ triển khai, vận hành khai thác… làm ảnh hưởng đến tiến trình đầu tư đường vành đai 4.
Do đó Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) và các địa phương thống nhất báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao UBND TP.HCM là cơ quan có thẩm quyền chủ trì, đầu mối thực hiện rà soát, lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án tổng thể này.
UBND TP.HCM đã giao Sở GTVT (nay là Sở Xây dựng) làm chủ đầu tư dự án; phối hợp và điều phối chung nhằm hoàn thiện hồ sơ dự án tổng thể trình các cấp thẩm quyền. Có thể nói đây là vinh dự của TP.HCM, trong đó có ngành giao thông TP.
5 cơ chế đặc thù, đặc biệt cho dự án
Theo ông Trần Quang Lâm, nhiều cơ chế đặc thù, đặc biệt được áp dụng trong dự án đường vành đai 4 TP.HCM gồm:
1. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm:
– Đối với dự án thành phần đầu tư theo hình thức đầu tư công: Trình tự, thủ tục, thẩm quyền thẩm định và quyết định đầu tư được thực hiện tương tự như đối với dự án nhóm A theo quy định của pháp luật về đầu tư công.
– Đối với các dự án thành phần đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), UBND cấp tỉnh tổ chức thẩm định, quyết định đầu tư. Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.
2. Được chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, tư vấn lập điều chỉnh quy hoạch, thi công xây dựng hạ tầng khu tái định cư để phục vụ giải phóng mặt bằng. Trình tự, thủ tục thực hiện chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu.
3. Giảm bớt thủ tục thi tuyển kiến trúc, đẩy nhanh tiến độ dự án, cụ thể các công trình cầu từ cấp II trở lên và các nút giao thông trong đô thị không phải thi tuyển phương án kiến trúc.
4. Linh hoạt trong điều chỉnh hình thức đầu tư: TP.HCM và tỉnh Đồng Nai được báo cáo HĐND cùng cấp, riêng UBND tỉnh Tây Ninh báo cáo Chính phủ trình Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (trong trường hợp giữa hai kỳ họp Quốc hội) xem xét quyết định chuyển sang hình thức đầu tư công trong trường hợp các dự án thành phần đầu tư theo phương thức đối tác công tư khó khăn về nguồn vốn và không lựa chọn được nhà đầu tư.
5. Các cơ chế đặc thù nhằm cắt giảm thủ tục liên quan đến khai thác mỏ, rút ngắn thời gian, đẩy nhanh tiến độ cung cấp vật liệu xây dựng thông thường phục vụ dự án.
