“Nhân lực là yếu tố quyết định thành công của chiến lược phát triển AI”

Chiều nay (14/8), tại TPHCM, Hội thảo “Thực thi ESG bằng AI, doanh nghiệp cần làm gì?” được báo Dân trí và Sở Khoa học Công nghệ TPHCM đồng tổ chức đã diễn ra. Hội thảo này là một sự kiện thuộc Diễn đàn ESG Việt Nam 2025 với chủ đề “Khoa học công nghệ và động lực cho phát triển bền vững”.

Việc ứng dụng AI tạo nhiều giá trị và tác động

Phát biểu tại hội thảo, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM Lê Thanh Minh, cho biết từ đầu năm, TPHCM đã tổ chức nhiều sự kiện liên quan đến AI, gồm Ngày chuyển đổi số quốc gia 2025, AI Challenge, AI Star 2025… thu hút hàng trăm nhóm nghiên cứu, doanh nghiệp trong và ngoài nước, tạo cơ hội cho các ý tưởng đổi mới, sáng tạo được giới thiệu và kết nối đầu tư.

Ông Minh cho biết, trí tuệ nhân tạo được TPHCM xác định là động lực đột phá để thực hiện tầm nhìn trở thành trung tâm kinh tế tri thức, đổi mới, sáng tạo, phát triển bền vững hàng đầu khu vực. Sứ mệnh của TPHCM là xây dựng hệ sinh thái AI mạnh mẽ, gắn kết giữa Nhà nước với doanh nghiệp, cộng đồng.

Về hạ tầng và nền tảng AI, Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM đã hoàn thiện phương án phát triển hạ tầng tính toán hiệu năng cao. Đơn vị này đang từng bước hoàn thiện kho dữ liệu dùng chung đã được thiết kế theo chuẩn mở.

Bên cạnh đó, Sở cũng đang đào tạo và phát triển nhân lực. Trong đó, phát triển nhân lực là yếu tố quyết định thành công của chiến lược phát triển AI. Sở đã triển khai đồng bộ nhiều chương trình đào tạo.

Cụ thể, TPHCM mở 4 lớp bồi dưỡng AI cho gần 500 cán bộ, công chức; mở 4 lớp AI thí điểm cho 203 học sinh đạt giải thưởng các cuộc thi cấp thành phố, khơi dậy niềm đam mê công nghệ; Khởi động chương trình AI For Citizens với mục tiêu đào tạo 3 triệu người dân có kiến thức AI vào năm 2030.

Lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM cho biết, việc ứng dụng AI đã tạo ra nhiều tác động và giá trị. Về kinh tế, ứng dụng AI đã góp phần nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí vận hành, đồng thời mở rộng thị trường cho các sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao.

Về xã hội AI giúp nâng cao chất lượng dịch vụ công, giảm thời gian xử lý thủ tục và mở rộng cơ hội tiếp cận tri thức công nghệ mọi tầng lớp.

Về quản trị, AI tăng cường minh bạch, giúp các cơ quan tạo ra quyết định dựa trên dữ liệu thời gian thực, nâng cao hiệu quả quản lý và khả năng dự báo.

Về môi trường, AI hỗ trợ giám sát phát thải khí nhà kính, quản lý tài nguyên thiên nhiên, tối ưu hóa sử dụng năng lượng, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng xanh.

“AI là công cụ mạnh mẽ để hiện thực hóa các mục tiêu ESG.  Đối với môi trường (E), AI thu thập và phân tích dữ liệu về môi theo thời gian thực, hỗ trợ cảnh báo sớm và đề xuất giải pháp giảm thải tác động tiêu cực; đối với môi trường (S), AI hỗ trợ phân tích dữ liệu nhân sự, tăng tính đa dạng, thúc đẩy bình đẳng và nâng cao phúc lợi cho người lao động; đối với quản trị (G), AI tự động hóa quy trình báo cáo ESG, bảo đảm tuân thủ các chuẩn mực, tăng tính minh bạch”, ông Minh chia sẻ.

Phát triển AI: Thách thức gì?

Trình bày tham luận về khung chính sách và hỗ trợ của Nhà nước đối với doanh nghiệp thực hành ESG bằng AI, TS Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc chuyên môn, Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), cho biết thế giới đang chứng kiến sự thay đổi căn bản trong hệ thống thương mại.

Theo vị này, thời kỳ toàn cầu hóa, nơi các quốc gia chuyên môn hóa sản xuất và tự do xuất khẩu, đang dần kết thúc, nhường chỗ cho xu hướng khu vực hóa, nơi các yếu tố kinh tế, an ninh và chuỗi cung ứng được gắn kết chặt chẽ.

Điều này dẫn đến sự gia tăng của các hàng rào phi thuế quan và các chính sách mang tính bảo hộ. Một ví dụ điển hình là chính sách thuế đối ứng của Mỹ.

Ông Bùi Thanh Minh cho biết, cách đây không lâu, khi xây dựng báo cáo cho Thủ tướng về tác động của chính sách này, khó khăn lớn nhất ông gặp phải là tính toán tỷ lệ nội địa hóa của từng ngành hàng để xác định mức thuế phải chịu. Dữ liệu này gần như không có sẵn, buộc các chuyên gia phải dựa vào số liệu ước tính và tham vấn uy tín. Điều này cho thấy, chỉ riêng việc chứng minh xuất xứ hàng hóa đã đòi hỏi nỗ lực khổng lồ.

Không chỉ Mỹ, Liên minh châu Âu cũng dựng lên các hàng rào kỹ thuật và môi trường ngày càng cao, từ các quy định về tín chỉ carbon đến các đạo luật về lao động không cưỡng bức hay báo cáo bền vững. Doanh nghiệp muốn xuất khẩu 123 tỷ USD sang Mỹ hay chuyển hướng sang châu Âu đều phải đối mặt với những yêu cầu này.

Bên cạnh đó, các cường quốc công nghiệp đều đang đẩy mạnh chính sách của riêng mình. Mỹ nỗ lực đưa sản xuất công nghiệp trở về nước; Trung Quốc với chiến lược “Made in China 2025” đặt mục tiêu dẫn đầu trong 11 lĩnh vực công nghệ cao (bao gồm AI và robot); Đức tập trung vào sản xuất thông minh để nâng cao năng suất. Tất cả đều nhấn mạnh vào việc tối ưu quy trình và ứng dụng chuyển đổi số.

Trong bối cảnh đó, AI không còn là một khái niệm xa vời. Ứng dụng AI để quản lý chuỗi cung ứng, minh bạch hóa dữ liệu và thực hành ESG chính là giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam ứng phó, giữ vững và mở rộng thị trường.

Ông Bùi Thanh Minh chỉ ra thách thức tại Việt Nam khi phát triển AI là áp lực môi trường và bẫy thu nhập trung bình.

Cụ thể, tại Việt Nam, áp lực chuyển đổi cũng không hề nhỏ. Xét về tổng phát thải, nền kinh tế Việt Nam đứng thứ 26 thế giới. Điều này đặt ra một nguy cơ đáng quan tâm là có thể đối mặt với các vấn đề môi trường nghiêm trọng trước khi trở nên giàu có.

Việt Nam đang đứng trước 2 mục tiêu chiến lược là đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao; đến năm 2050 đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) theo cam kết quốc tế. Để đạt được thì Việt Nam cần vượt qua bẫy thu nhập trung bình, cần chuyển từ thâm dụng tài nguyên sang thâm dụng khoa học công nghệ, tăng hiệu quả phân bổ nguồn lực và phát triển các ngành công nghiệp sáng tạo. AI chính là một trong những ngành được ưu tiên hàng đầu trong chiến lược này. 

Ứng dụng AI sẽ tạo ra sự minh bạch để triển khai ESG hiệu quả 

Theo ông Bùi Thanh Minh, AI cung cấp công cụ mạnh mẽ để việc thực hành ESG trở nên khả thi và hiệu quả.

Về môi trường (E), các luật về bảo vệ môi trường hay chiến lược tăng trưởng xanh gần đây đã ban hành bộ “tiêu chí môi trường” tạo ra một khung khổ chung cho các dự án xanh tiếp cận vốn. Để chứng minh mình “xanh”, doanh nghiệp cần dữ liệu và bằng chứng, và AI là công cụ để thu thập và phân tích các dữ liệu này.

Về xã hội (S), AI có thể hỗ trợ giám sát việc tuân thủ Bộ luật Lao động, đảm bảo an toàn lao động, hay phân tích dữ liệu để xây dựng chính sách lương thưởng và phúc lợi công bằng, thúc đẩy bình đẳng giới.

Về quản trị (G), đây là trụ cột nền tảng. Ứng dụng AI và chuyển đổi số trong quản trị (như tự động hóa báo cáo tài chính, tuân thủ Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán) sẽ tạo ra sự minh bạch. Khi quản trị tốt, việc giải quyết các vấn đề môi trường và xã hội sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Nhận thấy tầm quan trọng này, Chính phủ đã có những chính sách ban đầu.

Đơn cử, Nghị quyết 68 nêu rõ việc hỗ trợ giảm 2% lãi suất cho các dự án đổi mới sáng tạo, thực hành ESG.

Về ưu đãi thuế, chi phí cho khoa học công nghệ và R&D có thể được tính vào chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.

Về khung pháp lý, các nghị quyết lớn như Nghị quyết 52 của Bộ Chính trị về Cách mạng 4.0 đã nhấn mạnh vai trò của kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng xanh.

Tuy nhiên, ông Bùi Thanh Minh cho rằng vẫn còn tồn tại nhiều khoảng trống khi Việt Nam chưa có bộ tiêu chuẩn chung về ESG, chưa có quy định rõ ràng về bảo mật dữ liệu cá nhân khi ứng dụng AI, các gói hỗ trợ tài chính chuyên biệt cho AI và ESG còn thiếu, và đặc biệt là sự thiếu hụt nhân lực có chuyên môn kết hợp cả hai lĩnh vực này.

Bất chấp thách thức, theo ông, đây là thời điểm để doanh nghiệp hành động và tận dụng các cơ hội bởi xu hướng tích hợp AI vào thực thi ESG là tất yếu. “Đây chính là cơ hội để nắm bắt lợi thế của người tiên phong, giúp doanh nghiệp không chỉ giữ vững thị trường trong bối cảnh khó khăn, mà còn vươn xa hơn nữa”, ông Minh nhấn mạnh.