Cuộc tấn công của Israel, được mô tả như một “chiến dịch quân sự có mục tiêu”, đã nhắm thẳng vào chương trình hạt nhân và tên lửa của Iran. Phía Iran lập tức đáp trả bằng hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái. Xung đột leo thang đột ngột tại một trong những “điểm nóng” nhạy cảm nhất hành tinh đã tạo ra một cú sốc lớn, buộc giới đầu tư phải tức tốc đánh giá lại mọi rủi ro và khởi động cuộc săn tìm những kênh trú ẩn an toàn.
Trong bối cảnh hỗn loạn đó, một vài loại tài sản đã nổi lên như những ngọn hải đăng, thu hút dòng tiền khổng lồ đang tìm nơi trú ẩn. Đây không phải là kịch bản mới, nhưng mỗi cuộc khủng hoảng lại hé lộ những câu chuyện khác nhau, vừa khẳng định vai trò kinh điển của các kênh trú ẩn, vừa cho thấy những thay đổi tinh vi trong tâm lý của giới đầu tư toàn cầu.
“Tài sản trú ẩn an toàn” – Tấm khiên giữa bão tố thị trường
Để hiểu được phản ứng của thị trường, trước hết cần định nghĩa “tài sản trú ẩn an toàn” (safe-haven asset). Vậy, “tài sản trú ẩn an toàn” chính xác là gì? Hãy hình dung đó là những “tấm khiên” tài chính có khả năng giữ hoặc tăng giá trị khi thị trường biến động dữ dội, kinh tế suy thoái hay chiến sự nổ ra. Mục tiêu số một của chúng là bảo vệ túi tiền của nhà đầu tư khỏi thua lỗ khi các tài sản rủi ro hơn như cổ phiếu bị bán tháo không thương tiếc.
Nhóm “tấm khiên” truyền thống này bao gồm:
Vàng: Từ nghìn đời nay, vàng vẫn là tài sản trú ẩn kinh điển nhờ sự khan hiếm và khả năng giữ giá trị bền vững. Khi niềm tin vào hệ thống tiền tệ giấy lung lay, người ta lại tìm về vàng như một dạng “tiền tệ của khủng hoảng”.
Trái phiếu chính phủ: Trái phiếu do các chính phủ có nền kinh tế vững mạnh phát hành, đặc biệt là trái phiếu kho bạc Mỹ, luôn được xem là một trong những nơi cất giữ tiền an toàn bậc nhất.
Các đồng tiền ổn định: Những đồng tiền mạnh như đôla Mỹ (USD), franc Thụy Sĩ (CHF) và yên Nhật (JPY) cũng là nơi trú ẩn quen thuộc. Franc Thụy Sĩ và yên Nhật được ưa chuộng vì sự trung lập về chính trị của hai quốc gia này, cùng một nền kinh tế vững chắc.
Ở chiều ngược lại là các “tài sản ưa rủi ro” như cổ phiếu hay đồng đôla Úc (AUD), đôla New Zealand (NZD). Chúng thường “lên hương” khi kinh tế toàn cầu lạc quan và sẽ lao dốc khi tin xấu ập đến.
Vàng vẫn là tài sản trú ẩn kinh điển nhờ sự khan hiếm và khả năng giữ giá trị bền vững (Ảnh: CyprusMail).
USD – Màn trở lại ngoạn mục của “nhà vua”
Trong bức tranh hỗn loạn đó, màn trình diễn đáng kinh ngạc nhất thuộc về đồng đôla Mỹ. Suốt nhiều tháng qua, đồng bạc xanh gần như là một “cậu bé bị ghẻ lạnh”, liên tục bị bán tháo vì những lo ngại về chính sách của chính quyền Trump và kỳ vọng Fed sẽ sớm hạ lãi suất. Thậm chí chỉ vài ngày trước, chỉ số sức mạnh đồng USD còn rơi xuống mức thấp nhất trong ba năm, khiến nhiều người nghi ngờ về vai trò trú ẩn của nó.
Thế nhưng, tiếng bom ở Trung Đông đã thay đổi tất cả. Như một vị vua tìm lại ngai vàng, vai trò truyền thống của USD đã được khẳng định trở lại. Chỉ số DXY đo lường sức mạnh của USD đã bật tăng ấn tượng khoảng 0,5%. Đáng nói hơn, USD không chỉ đè bẹp các đồng tiền rủi ro, mà còn vượt mặt cả những đồng tiền trú ẩn khác như franc Thụy Sĩ và yên Nhật.
Tại sao lại có sự trở lại ngoạn mục này?
Thứ nhất, quy tắc “tiền mặt là vua”. Trong cơn hoảng loạn tột độ, nhà đầu tư sẽ bán mọi thứ để giữ tiền mặt. Vì hầu hết tài sản trên thế giới được định giá bằng USD, hành động bán tháo này tự động tạo ra một cơn khát đồng bạc xanh khổng lồ.
Thứ hai, Mỹ vẫn là “bến đỗ cuối cùng”. Với nền kinh tế lớn nhất và thị trường vốn sâu rộng nhất, Mỹ vẫn là điểm đến an toàn cuối cùng cho dòng vốn toàn cầu, đặc biệt thông qua kênh mua trái phiếu kho bạc.
Các chiến lược gia tại ngân hàng ING nhận định rằng cuộc không kích đã tạo ra “chất xúc tác để một đồng USD bị bán tháo và định giá thấp bật tăng trở lại”. Dù có lúc bị nghi ngờ, nhưng khi khủng hoảng thực sự ập đến, USD vẫn chứng tỏ mình là “vua” của các loại tiền tệ.
Đồng đôla Mỹ đã tăng 0,5% khi thị trường chuyển mạnh sang các tài sản trú ẩn an toàn trước căng thẳng địa chính trị leo thang ở Trung Đông sau cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran (Ảnh: Reuters).
Vàng, dầu mỏ và trái phiếu – 3 “hầm trú ẩn” không thể bỏ qua
Nếu USD là vị vua trở lại ngai vàng, thì vàng, dầu mỏ và trái phiếu là ba nhân vật quyền lực khác thu hút mọi sự chú ý.
Vàng: Đúng với vai trò lịch sử của mình, giá vàng đã tăng vọt. Giá vàng giao ngay có thời điểm tăng hơn 50 USD, vượt mốc 3.400 USD/ounce và tiến gần đến mức cao kỷ lục.
Dòng tiền ồ ạt chảy vào vàng cho thấy nhà đầu tư đang tìm kiếm một tài sản hữu hình, không phụ thuộc vào bất kỳ chính phủ hay hệ thống tài chính nào để bảo toàn giá trị. Các nhà phân tích cho rằng nếu căng thẳng tiếp tục leo thang, giá vàng hoàn toàn có thể chinh phục những đỉnh cao mới.
Dầu mỏ: Phản ứng mạnh mẽ nhất có lẽ đến từ thị trường dầu mỏ. Giá dầu thô WTI của Mỹ và dầu Brent Biển Bắc đã có lúc bật tăng tới hơn 10%. Đây là mức tăng trong ngày lớn nhất kể từ khi xung đột Nga – Ukraine bùng nổ.
Iran là nhà sản xuất dầu lớn thứ 3 trong OPEC, và quan trọng hơn, nước này nằm sát eo biển Hormuz, tuyến vận tải huyết mạch chiếm khoảng 20% lượng tiêu thụ dầu toàn cầu. Lo ngại về khả năng gián đoạn nguồn cung đã đẩy giá năng lượng lên cao, biến dầu mỏ thành tâm điểm của cuộc khủng hoảng.
Trái phiếu chính phủ Mỹ: Theo lẽ thường, khi rủi ro gia tăng, nhà đầu tư sẽ đổ xô mua trái phiếu chính phủ Mỹ, đẩy giá trái phiếu lên và lợi suất (yield) giảm xuống. Ban đầu, thị trường đã diễn biến đúng theo kịch bản này.
Tuy nhiên, một yếu tố phức tạp đã xuất hiện. Giá dầu tăng vọt làm dấy lên lo ngại về một làn sóng lạm phát mới. Lạm phát cao hơn có thể buộc Fed phải trì hoãn kế hoạch cắt giảm lãi suất, hoặc thậm chí thắt chặt hơn nữa. Điều này đã kìm hãm đà tăng giá của trái phiếu, khiến lợi suất có thời điểm quay đầu tăng nhẹ trở lại.
Sau khi Israel tấn công Iran, dầu mỏ phản ứng mạnh nhất. Giá dầu thô WTI của Mỹ và dầu Brent Biển Bắc đã có lúc bật tăng tới hơn 10% (Ảnh: Shutterstock).
Bài học cũ và cái bẫy “tự mãn”
Khi lớp bụi đầu tiên của cơn hoảng loạn lắng xuống, giới đầu tư bắt đầu nhìn xa hơn. Lịch sử cho thấy các cú sốc địa chính trị thường chỉ gây biến động ngắn hạn. Như chuyên gia Jack Janasiewicz đã nói: “Lịch sử cho chúng ta thấy rằng cần phải nhìn xa hơn bề nổi của sự kiện”. Câu hỏi bây giờ là: Cuộc xung đột này sẽ kéo dài bao lâu và lan rộng đến đâu?
Nhưng chính bài học từ quá khứ lại có thể tạo ra một cái bẫy nguy hiểm: sự chủ quan. Ông James Athey, giám đốc một quỹ đầu tư, cảnh báo: “Thị trường thường nhanh chóng coi nhẹ những biến cố kiểu này, nhưng chính sự lơ là đó lại là điều đáng lo. Tình hình hiện tại rất căng thẳng và tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong khi giá các tài sản rủi ro lại đang phản ánh một viễn cảnh quá đẹp”. Nói cách khác, nhà đầu tư có thể đang quá lạc quan và chưa chuẩn bị cho tình huống xấu nhất.
Các nhà phân tích cho rằng thị trường sẽ chỉ thực sự lao đao nếu giá dầu vượt mốc 100 USD/thùng – một kịch bản chỉ xảy ra nếu hạ tầng dầu mỏ bị phá hủy hoặc eo biển Hormuz bị đóng cửa.
Cuối cùng, cuộc khủng hoảng lần này là một lời nhắc nhở đanh thép về một thế giới đầy bất định. Nó khẳng định vai trò không thể thay thế của các tài sản trú ẩn như vàng và đặc biệt là USD.
Đồng thời, nó cũng cho thấy thị trường ngày càng phức tạp, nơi các yếu tố như lạm phát và chính sách tiền tệ có thể tạo ra những phản ứng khó lường. Đối với nhà đầu tư, việc xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng và chuẩn bị sẵn những “hầm trú ẩn” không còn là một lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn.
Bởi lẽ không ai biết chắc khi nào quả bom tiếp theo sẽ nổ.
