Ông Trump đã nhiều lần đe dọa sẽ chỉ đơn giản gửi thư thông báo mức thuế mới cho các đối tác nếu đàm phán thất bại sau thời hạn chót – Ảnh minh họa: The Verge
Chỉ còn hơn một tuần nữa, thời gian ân hạn 90 ngày của Tổng thống Donald Trump sẽ chính thức khép lại. Nếu không đạt được thỏa thuận, các mức thuế từ 10 – 50% với hàng hóa từ nhiều quốc gia có thể được áp dụng ngay lập tức.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã cảnh báo trên Bloomberg Television hôm 2-7: “Thuế quan có thể quay trở lại mức ngày 2-4 nếu chúng tôi không thể đạt được thỏa thuận do họ cố chấp. Tôi hy vọng điều đó sẽ không xảy ra”.
Chiến lược đàm phán đa dạng
Những sắc thuế quan “Ngày giải phóng” này từng làm thị trường tài chính toàn cầu chao đảo khi được công bố vào ngày 9-4. Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Mỹ đã phục hồi lên mức cao kỷ lục nhờ tâm lý lạc quan rằng các thỏa thuận thương mại sẽ hoàn tất đúng hạn – hoặc mức thuế 10% sẽ được gia hạn thêm.
Tính đến hiện tại, Mỹ mới chính thức đạt được thỏa thuận thương mại tương đối hạn chế với Anh. Ngày 2-7, ông Trump tuyên bố trên mạng xã hội Truth rằng thỏa thuận với Việt Nam cũng đã hoàn tất. Tuy nhiên, ông nhiều lần thông tin sẽ chỉ đơn giản gửi thư thông báo mức thuế mới cho các đối tác nếu đàm phán thất bại sau thời hạn chót.
Liên minh châu Âu (EU) tỏ ra chủ động nhất trong cuộc đua này. Cao ủy Thương mại EU Maros Sefcovic đã bay sang Washington ngày 1-7 để gặp các đối tác Mỹ và bày tỏ hoan nghênh đề xuất sơ bộ từ phía Mỹ.
Tiến trình đàm phán vẫn chưa rõ ràng, nhưng EU khẳng định các quy định của họ với mạng xã hội và các công ty công nghệ – vốn nghiêm ngặt hơn Mỹ – sẽ không được đưa vào cuộc đàm phán lần này.
EU sẵn sàng chấp nhận thuế phổ quát 10% với nhiều mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ, nhưng muốn Mỹ cam kết giảm thuế ở các lĩnh vực chủ chốt như dược phẩm, rượu, chất bán dẫn và máy bay thương mại. EU cũng thúc đẩy Mỹ áp dụng hạn ngạch và miễn trừ để giảm nhẹ mức thuế hiện tại 25% với ô tô và linh kiện ô tô, hay 50% với thép và nhôm.
Với Nhật Bản, vấn đề nổi cộm là thương mại ô tô. Ông Trump liên tục cáo buộc mảng xuất khẩu này của Nhật vào Mỹ là “không công bằng”, đồng nghĩa mức thuế 25% hiện đang áp với xe hơi nhập từ Nhật có thể được giữ nguyên, dù thỏa thuận cuối cùng có ra sao. Ông Trump cũng gợi ý Nhật nên nhập khẩu thêm dầu và hàng hóa khác từ Mỹ.
Hôm 2-7, ông đã nêu cụ thể tên Nhật Bản khi nói về việc “gửi thư thông báo thuế”, sau khi phàn nàn về vấn đề gạo: “Tôi rất tôn trọng Nhật Bản, họ không chịu nhập gạo của chúng ta, trong khi họ lại đang thiếu hụt gạo nghiêm trọng. Chúng tôi sẽ chỉ gửi cho họ một bức thư – và chúng tôi rất vui được có họ là đối tác thương mại lâu năm”.
Ấn Độ, nước ban đầu tỏ ra lạc quan, gần đây gặp trục trặc vì tranh cãi liên quan đến thuế với linh kiện ô tô, thép và nông sản. Các nhà đàm phán Ấn Độ được cử sang Washington nói vào cuối tháng 6 rằng họ có thể phải ở lại Mỹ lâu hơn dự kiến, với điểm nghẽn chính là yêu cầu từ Mỹ muốn New Delhi nới lỏng các biện pháp bảo hộ với sữa, hạnh nhân, hạt dẻ cười, óc chó, đậu nành và các nông sản khác. Ở chiều ngược lại, Ấn Độ muốn Mỹ giảm thuế nhập khẩu với thép và phụ tùng ô tô từ nước này.
Thời gian và áp lực
Nhiều quốc gia cố gắng thể hiện thiện chí ngay trong quá trình đàm phán. Indonesia, ngày 30-6 đã nới lỏng yêu cầu cấp phép nhập khẩu với một số mặt hàng và miễn trừ hạn chế nhập khẩu nhựa, hóa chất và nguyên liệu công nghiệp. Indonesia cũng mời Mỹ đầu tư chung dự án khoáng sản quốc doanh – tất cả đều là chiến thuật thương lượng trong đàm phán thuế quan.
Hàn Quốc lại tiếp cận theo cách khác khi thông báo sẽ yêu cầu gia hạn thời gian đàm phán. Seoul và Washington hiện có hiệp định thương mại tự do gần như miễn thuế hoàn toàn cho nhau, nên Hàn Quốc không còn nhiều đòn bẩy cho việc nhập hàng Mỹ.
Do đó, chính quyền ông Trump chuyển trọng tâm sang các vấn đề khác như tỉ giá và chi tiêu quốc phòng. Ông Trump thường xuyên phàn nàn về thỏa thuận chia sẻ chi phí cho 28.500 binh sĩ Mỹ đóng quân tại Hàn Quốc.
Thái Lan tỏ ra lạc quan về tiến trình đàm phán với Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất của họ, . Đề xuất của Thái Lan bao gồm giảm thuế nhập khẩu của nước này, mua thêm hàng Mỹ và tăng đầu tư vào Mỹ. Một khi Mỹ đã bắt đầu chốt được thỏa thuận với các đối tác lớn nhất, những ai chậm chân sẽ có nguy cơ nhận mức thuế nặng nề.
Đàm phán Mỹ – Trung còn giằng co
Đối tác thương mại lớn nhất (và có lẽ cũng là đối thủ lớn nhất), đàm phán đi theo hướng hoàn toàn khác, với thời hạn hoàn tất thỏa thuận toàn diện được ấn định vào tháng 8. Đàm phán giữa hai bên đang gặp khó khăn do Trung Quốc ngừng xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và nam châm sang Mỹ nhằm phản ứng với tuyên bố áp thuế của ông Trump hồi tháng 4, khiến chuỗi cung ứng toàn cầu bị xáo trộn.
Cuối tháng 6, Mỹ cho biết đã đạt được thỏa thuận để Trung Quốc nối lại xuất khẩu những mặt hàng này trong khi hai cường quốc tiếp tục đàm phán một thỏa thuận thương mại rộng hơn.
