Buổi sáng thứ năm tưởng chừng yên bình ở Ahmedabad đã bị phá vỡ bởi một bi kịch kinh hoàng. Chỉ vài phút sau khi cất cánh từ sân bay quốc tế Sardar Vallabhbhai Patel, chuyến bay AI171 của Air India với chiếc Boeing 787 Dreamliner hiện đại đã rơi xuống một khu dân cư đông đúc.
Khói lửa ngùn ngụt, xác máy bay vỡ vụn và âm thanh của những tiếng kêu cứu vang lên giữa đống đổ nát. Trong số 242 người có mặt trên khoang, chỉ duy nhất một người may mắn sống sót. Tệ hơn, chiếc máy bay còn đâm vào một ký túc xá trường y, khiến thiệt hại dưới mặt đất càng khó lường.
Không chỉ là một tai nạn, đây là đòn giáng dữ dội vào hai tên tuổi lớn: Boeing và Air India – những tập đoàn đang nỗ lực gây dựng lại hình ảnh sau nhiều năm bị vùi dập bởi khủng hoảng.
“Cơn ác mộng” tái hiện của Boeing
Đối với Boeing, vụ tai nạn này không thể đến vào thời điểm tồi tệ hơn. Nó như một nhát dao khoét sâu vào vết thương chưa bao giờ thực sự lành về an toàn bay, vốn đã làm xói mòn nghiêm trọng lòng tin của công chúng.
Cho đến trước thảm kịch này, Boeing 787 Dreamliner vẫn là một điểm sáng hiếm hoi. Mới tháng trước, hãng còn tự hào kỷ niệm hành khách thứ 1 tỷ được chuyên chở trên dòng máy bay này, một biểu tượng của sự thành công và an toàn trong các chuyến bay liên lục địa. Ra mắt năm 2011, với hơn 1.189 chiếc đã được bàn giao trên toàn cầu, 787 Dreamliner sở hữu một hồ sơ an toàn gần như hoàn hảo.
Vụ tai nạn tại Ahmedabad chính là sự cố chết người đầu tiên của dòng máy bay này. Chuyên gia hàng không Scott Hamilton nhấn mạnh: “Đây là vụ tai nạn chết người đầu tiên liên quan đến 787, dù mẫu máy bay này từng có nhiều trục trặc thời gian đầu và vấn đề sản xuất”.
Tuy nhiên, trong mắt công chúng, sự khác biệt giữa “Dreamliner” và “MAX” dường như đã bị xóa nhòa. Vụ tai nạn ngay lập tức gợi lại bóng ma của hai thảm họa liên tiếp của dòng 737 MAX: chuyến bay Lion Air ở Indonesia tháng 10/2018 (189 người chết) và Ethiopian Airlines tháng 3/2019 (157 người chết). Hai vụ tai nạn này, do lỗi hệ thống điều khiển bay MCAS, đã khiến toàn bộ dòng 737 MAX bị cấm bay trên toàn cầu trong 18 tháng và trở thành cuộc khủng hoảng lớn nhất lịch sử Boeing.
Gần đây hơn, vào tháng 1/2024, sự cố một tấm cửa trên chiếc 737 MAX của Alaska Airlines bị bung ra giữa không trung càng làm dấy lên những nghi ngại về quy trình kiểm soát chất lượng của hãng.
Adnan Bashir, một chuyên gia truyền thông khủng hoảng, chia sẻ với Al Jazeera: “Hiện nay, cái tên Boeing đã trở nên nổi tiếng theo hướng tiêu cực trong giới hành khách. Chỉ cần nghe đến từ “Boeing” là đã gây ám ảnh”.
Dù nguyên nhân vụ tai nạn ở Ahmedabad chưa được xác định và chưa có bằng chứng nào cho thấy lỗi thuộc về nhà sản xuất, cái tên Boeing một lần nữa lại gắn liền với một thảm kịch hàng không. Phản ứng của thị trường là tức thời: cổ phiếu Boeing đã giảm gần 5% ngay sau vụ việc.
Vụ việc cũng thổi bùng lại tranh cãi về văn hóa an toàn trong nội bộ Boeing. Từ những lời cảnh báo của John Barnett – cựu giám sát viên chất lượng, đến Sam Salehpour – kỹ sư từng tố cáo công ty trước Quốc hội Mỹ, giờ đây đều trở lại như tiếng vang từ địa ngục. Những cáo buộc về việc lắp linh kiện lỗi, lờ đi cảnh báo, hay bịt miệng nhân viên đều đặt Boeing vào tâm điểm giám sát của dư luận và chính phủ.
Chỉ tháng trước, Bộ Tư pháp Mỹ vừa cho phép Boeing thoát khỏi truy tố hình sự bằng một thỏa thuận trị giá hơn 1 tỷ USD để đổi lấy cam kết cải cách. Nhưng giờ, dưới áp lực từ công luận và thân nhân nạn nhân, thỏa thuận ấy đang đứng trước nguy cơ bị xé bỏ.
CEO Kelly Ortberg – người mới được đưa trở lại để “cứu vớt danh tiếng” Boeing – từng hứa sẽ lấy lại niềm tin bằng sự minh bạch và an toàn tuyệt đối. Nhưng những lời hứa đó giờ như đang cháy rụi cùng thân xác chiếc máy bay ở Ahmedabad.
Boeing đang đối mặt trực diện với các thách thức về an toàn sau một loạt sự cố (Ảnh: The Seattle Times).
Air India: Giấc mơ tái sinh nhuốm màu bi kịch
Nếu Boeing đang đối mặt với sự tái diễn của một cơn ác mộng, thì với Air India, đây là một cú sốc có thể làm chệch hướng cả một hành trình phục hưng đầy tham vọng.
Được thành lập từ năm 1932 và bị quốc hữu hóa vào năm 1953, Air India đã trải qua nhiều thập kỷ thua lỗ và nợ nần chồng chất trước khi được Tập đoàn Tata mua lại với giá 2,2 tỷ USD vào năm 2022.
Dưới sự lãnh đạo của Tata, Air India bắt đầu một cuộc cải tổ toàn diện, tái định vị thương hiệu để trở thành một hãng hàng không toàn cầu đẳng cấp. Một phần quan trọng trong chiến lược này là đơn đặt hàng máy bay lịch sử vào năm 2023, bao gồm 220 chiếc từ Boeing, trong đó có 20 chiếc Dreamliner 787.
Vụ tai nạn đã giáng một đòn mạnh vào niềm tin của khách hàng đối với hãng hàng không duy nhất của Ấn Độ khai thác các đường bay dài đến châu Âu và Bắc Mỹ. Nó cũng đặt ra những câu hỏi về mối quan hệ hợp tác chiến lược giữa Air India và Boeing. Hãng hàng không Ấn Độ đã đặt cược tương lai của mình vào những chiếc máy bay của một nhà sản xuất đang vật lộn với các vấn đề an toàn.
Phản ứng của Air India và công ty mẹ Tata Sons là tập trung hoàn toàn vào công tác khẩn cấp. Chủ tịch Tata Sons, N. Chandrasekaran, tuyên bố: “Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi là hỗ trợ tất cả những người bị ảnh hưởng và gia đình họ”. CEO Craig Wilson của Air India cũng chia sẻ trong một thông điệp video: “Đây là một ngày khó khăn đối với tất cả chúng tôi ở Air India”.
Mặc dù Air India cũng từng có những tai nạn chết người trong quá khứ gần đây, như vụ trượt đường băng ở Kozhikode năm 2020 làm 20 người chết, nhưng thảm kịch lần này có quy mô lớn hơn nhiều và xảy ra vào thời điểm hãng đang cố gắng chứng minh một hình ảnh mới: an toàn, hiện đại và đáng tin cậy.
Chiếc Boeing 787-8 Dreamliner của Air India (Ảnh: Tobias Bosina).
Bức tranh lớn hơn và con đường phía trước
Trong khi cuộc điều tra về nguyên nhân vụ tai nạn chỉ mới bắt đầu, với việc phân tích hộp đen là yếu tố then chốt, nhiều giả thuyết đã được đưa ra. Một phi công giấu tên chia sẻ rằng, ngoại trừ các trường hợp đặc biệt như 737 MAX, phần lớn tai nạn ngày nay thường bắt nguồn từ lỗi của con người trong buồng lái hơn là lỗi của nhà sản xuất.
Tuy nhiên, thực tế là ngành công nghiệp sản xuất máy bay thương mại gần như là một thế độc quyền song phương giữa Boeing và Airbus, khiến các hãng hàng không có rất ít lựa chọn. Dù gặp nhiều rắc rối, Boeing vẫn tiếp tục nhận được các đơn hàng lớn, như đơn hàng trị giá 96 tỷ USD từ Qatar gần đây, cho thấy sự phụ thuộc của ngành vào nhà sản xuất Mỹ.
Điều quan trọng cần nhớ, như một nghiên cứu năm 2024 của MIT chỉ ra, hàng không vẫn là hình thức di chuyển an toàn nhất, với nguy cơ tử vong chỉ là 1 trên 13,7 triệu hành khách. Thập kỷ qua được xem là giai đoạn an toàn nhất trong lịch sử hàng không.
Dẫu vậy, những con số thống kê đó khó có thể xoa dịu nỗi đau của các gia đình nạn nhân hay sự hoang mang của công chúng. Vụ rơi máy bay AI171 là một lời nhắc nhở tàn khốc rằng trong ngành hàng không, không có chỗ cho sự tự mãn.
Đối với Boeing, đây là lúc phải chứng minh rằng những thay đổi về văn hóa an toàn không chỉ là lời nói suông. Đối với Air India, đây là thử thách lớn nhất trên con đường tìm lại vinh quang. Cả hai đều đang bị đẩy vào tâm bão, và cách họ vượt qua cơn bão này sẽ định hình không chỉ tương lai của riêng họ mà còn cả niềm tin của thế giới vào ngành hàng không.
