Nhân viên tại cửa hàng tiện lợi Nhật Bản đang chất thêm các bao gạo – Ảnh: AFP
Theo số liệu do Bộ Nội vụ Nhật Bản công bố ngày 18-7, giá gạo nội địa đã liên tục tăng mạnh trong những tháng gần đây, với mức tăng lần lượt là 101% trong tháng 5, 98,4% trong tháng 4 và hơn 92,5% trong tháng 3.
Dù vậy lạm phát lõi (không bao gồm giá thực phẩm tươi sống) trong tháng 6 đã giảm xuống 3,3%, thấp hơn mức 3,7% của tháng 5 và dưới dự báo thị trường là 3,4%, Hãng thông tấn AFP ngày 18-7 đưa tin.
Làn sóng bất mãn trong dân chúng
Các chuyên gia cho biết đợt tăng giá gạo hiện nay bắt nguồn từ đợt nắng nóng khắc nghiệt và khô hạn cách đây hai năm khiến mùa màng trên toàn quốc bị thiệt hại nghiêm trọng. Sau đó một số thương nhân đã đầu cơ tích trữ gạo để trục lợi, khiến nguồn cung tiếp tục bị bóp nghẹt.
Tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn khi người dân đổ xô tích trữ lương thực vào năm ngoái, sau cảnh báo của chính phủ về khả năng xảy ra một trận “siêu động đất” – điều cuối cùng đã không xảy ra.
Trước nguy cơ thiếu hụt lương thực, Chính phủ Nhật Bản đã buộc phải tung kho dự trữ khẩn cấp từ tháng 2, một động thái hiếm khi xảy ra và chỉ được áp dụng trong những thảm họa lớn.
Theo báo Financial Times, khủng hoảng giá gạo này đã làm lộ rõ điểm yếu trong chính sách nông nghiệp Nhật Bản.
Ông Kazuhito Yamashita, giám đốc Viện Nghiên cứu toàn cầu Canon và chuyên gia về thị trường gạo Nhật Bản, cho rằng các chính sách bảo hộ lâu nay nhằm bảo vệ nông dân, như hạn chế nhập khẩu gạo ngoại, sẽ khiến việc giải quyết cuộc khủng hoảng giá gạo hiện tại gặp nhiều khó khăn.
Trong khi đó, người dân thành thị, đặc biệt là các gia đình trẻ, ngày càng cảm nhận rõ sức ép tài chính do giá tiêu dùng, đặc biệt là giá gạo, tăng cao.
Tại nhiều siêu thị ở Tokyo và Osaka, các kệ hàng gạo thường xuyên trống trơn, nhiều cửa hàng thậm chí phải treo biển khuyên người tiêu dùng chuyển sang dùng mì gói, bánh mì hoặc các loại thức ăn tinh bột giá rẻ khác.
Một cặp vợ chồng lớn tuổi ở thành phổ biển Atami, cách Tokyo không xa, chia sẻ họ phải ra về tay trắng vì gạo trợ giá đã hết sạch khi họ vừa đến lượt: “Chúng tôi hỏi khi nào có đợt hàng tiếp theo, và cửa hàng bảo họ cũng chẳng biết”.
Tại một cửa hàng nông sản khác ở Atami, chỉ vài phút sau khi mở cửa, toàn bộ lượng gạo được bán sạch. “Túi 3kg này chỉ đủ ăn trong hai tuần”, anh Yujiro Osaki, 46 tuổi, chia sẻ. “Thật nực cười khi Nhật Bản lại rơi vào tình trạng như thế này”.
Tấm biển được đặt tại kệ gạo của một cửa hàng ở Nhật Bản với nội dung xin lỗi khách hàng vì phải giới hạn mỗi người chỉ được mua một bao gạo – Ảnh: AFP
Áp lực chính trị trong nước
Tỉ lệ ủng hộ chính phủ ông Ishiba đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 10 năm ngoái, do giá cả tăng cao.
Giới quan sát nhận định làn sóng bất mãn trong dân chúng, cùng với loạt bê bối trong đảng cầm quyền, đã khiến liên minh của ông Ishiba mất thế đa số tại Hạ viện trong cuộc bầu cử tháng 10. Đây là kết quả tệ nhất của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) trong 15 năm qua.
Các cuộc thăm dò hiện nay cho thấy kịch bản tương tự có thể lặp lại tại Thượng viện trong cuộc bầu cử ngày 20-7. Nếu mất thế đa số, ông Ishiba có thể sẽ phải từ chức.
Tình hình càng thêm căng thẳng khi Nhật Bản chưa đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ trước thời hạn 1-8, thời điểm mức thuế 25% của Mỹ áp lên hàng hóa Nhật bắt đầu có hiệu lực.
Tổng thống Trump hiện yêu cầu Tokyo tăng mua ô tô, gạo và năng lượng từ Mỹ nhằm giảm mức thâm hụt thương mại song phương lên tới 70 tỉ USD.
Ông Ishiba đã cử đặc phái viên thương mại Ryosei Akazawa sang Washington bảy lần để đàm phán, và dự kiến sẽ tiếp Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tại Nhật Bản vào ngày 18-7.
