Nhiều tàu khai thác cát tại huyện Krông Bông, Đắk Lắk phải neo tại chỗ do chưa đăng kiểm – Ảnh: TRUNG TÂN
Ngày 17-6, Sở Xây dựng tỉnh Đắk Lắk cho biết đã kiến nghị UBND tỉnh gửi văn bản đến trung ương, đề xuất tháo gỡ vướng mắc liên quan việc hàng loạt tàu khai thác cát hết đăng kiểm, không thể hoạt động. Tình trạng này khiến nguồn cung giảm mạnh, đẩy giá cát xây dựng lên cao thời gian qua.
Nhiều tàu khai thác cát nằm bờ
Theo Sở Xây dựng Đắk Lắk, trong số 24 phương tiện thủy nội địa của 9 doanh nghiệp mà đơn vị này vừa kiểm tra, chỉ 4 tàu còn hiệu lực đăng kiểm. Có đến 20 tàu (chiếm 83,33%) đã hết hạn kiểm định, không đủ điều kiện vận hành.
Các tàu này phân bố tại nhiều địa phương như Krông Pắk, Ea Kar, Krông Bông, Krông Ana, Lắk và Ea Súp. Nhiều doanh nghiệp có 2 – 3 tàu nhưng đều phải dừng hoạt động.
Đắk Lắk chỉ có 4/24 tàu khai thác cát còn đăng kiểm – Ảnh: TRUNG TÂN
Tại Đắk Nông, tình hình cũng tương tự. Trong 26 tàu của 7 doanh nghiệp khai thác cát, có 14 tàu bị loại khỏi danh sách do không đủ điều kiện đăng kiểm, chủ yếu là tàu vỏ sắt, vỏ gỗ tự đóng, thiếu hồ sơ kỹ thuật.
Đến nay, toàn tỉnh chỉ còn 15 tàu thủy hoạt động, trong đó 3 tàu khai thác cát đã hết hạn, gồm tàu của Công ty Phước Lộc và Quảng Phú (hết hạn từ tháng 9 và 11-2024), 1 tàu chở khách của Công ty Hùng Long Đắk Nông (hết hạn từ tháng 2-2025).
Lãnh đạo tỉnh Đắk Nông khẳng định các tàu hết hạn đăng kiểm phải dừng hoạt động, nếu không sẽ bị xử lý theo quy định.
Nguyên nhân chính là tỉnh chưa có cơ sở đăng kiểm phương tiện thủy nội địa, buộc doanh nghiệp phải đưa tàu sang tỉnh khác để kiểm định, tốn kém thời gian và chi phí.
Ngoài ra, nhiều tàu đã qua hoán cải, không còn phù hợp hồ sơ gốc, rất khó đăng kiểm lại nếu không sửa chữa lớn.
Đề xuất cơ chế đăng kiểm đặc thù cho vùng cao
Bãi tập kết cát của một doanh nghiệp tại Đắk Nông – Ảnh: TRUNG TÂN
Trước thực trạng nhiều tàu nằm bờ, Đắk Lắk yêu cầu doanh nghiệp khẩn trương đăng kiểm lại phương tiện, đồng thời giao các địa phương xử lý nghiêm tàu hết hạn vẫn hoạt động.
Sở Xây dựng Đắk Lắk được giao phối hợp với các trung tâm đăng kiểm tại tỉnh và Chi cục Đăng kiểm số 5 nghiên cứu mô hình đăng kiểm lưu động, giảm chi phí cho doanh nghiệp và đẩy nhanh tiến độ hợp pháp hóa khai thác.
UBND tỉnh cũng dự kiến thành lập đoàn kiểm tra liên ngành, hoặc chỉ định cơ quan đầu mối để giám sát toàn diện hoạt động khai thác khoáng sản từ đăng kiểm tàu đến kiểm soát an toàn kỹ thuật, trữ lượng và nghĩa vụ thuế.
Tại Đắk Nông, có doanh nghiệp hợp pháp nhưng không thể hoạt động vì thiếu phương tiện đủ điều kiện. Đầu tư tàu mới cũng quá sức với nhiều doanh nghiệp nhỏ, chưa kể bảo hiểm, kiểm định định kỳ.
Nghịch lý ở chỗ một số doanh nghiệp, chẳng hạn Công ty TNHH X.B., có tới 3 tàu còn hạn đăng kiểm nhưng vẫn bán cát cầm chừng.
Một số doanh nghiệp khai khoáng ở Đắk Nông bán cát cầm chừng khiến giá cát tăng cao – Ảnh: TRUNG TÂN
UBND tỉnh Đắk Nông đã có văn bản gửi Bộ Xây dựng đề nghị gỡ khó. Tỉnh kiến nghị cho phép kiểm định tại bãi đà của doanh nghiệp nếu đủ điều kiện, thay vì bắt buộc đưa tàu đến cơ sở được cấp phép. Ngoài ra, đề xuất đơn giản hóa thủ tục cho tàu thiếu hoặc mất hồ sơ kỹ thuật nếu vẫn đảm bảo tiêu chuẩn vận hành.
Theo ngành chức năng 2 tỉnh, nếu không sớm tháo gỡ, tàu không hoạt động sẽ khiến nguồn cung cát xây dựng tiếp tục thiếu hụt, tạo kẽ hở cho khai thác trái phép, ảnh hưởng môi trường và tăng nguy cơ sạt lở.
Đắk Nông chấn chỉnh giá cát tăng bất thường
Việc hàng loạt tàu nằm bờ khiến giá cát tăng chóng mặt. Tại mỏ, giá dao động 260.000 – 300.000 đồng/m³, nhưng đến tay người tiêu dùng có nơi lên đến 850.000 đồng/m³.
Ở Đắk Nông, tháng 5-2025, giá cát có nơi vượt 1 triệu đồng/m³; vùng xa mỏ như Tuy Đức, Đắk R’lấp lên đến 1,3 – 1,4 triệu đồng/m³.
Trước tình trạng giá cát tăng bất thường khiến nhiều công trình giãn tiến độ, Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Nông Lê Trọng Yên đã yêu cầu các sở ngành chấn chỉnh, ngăn chặn đầu cơ, trục lợi.
UBND tỉnh giao Sở Xây dựng đánh giá cung cầu, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường xử lý chênh lệch sản lượng giá bán, rà soát phương tiện hết hạn đăng kiểm. Doanh nghiệp vi phạm sẽ bị thu hồi giấy phép nếu không khắc phục.
Công an tỉnh tăng cường kiểm tra khai thác, vận chuyển cát trái phép. Chi cục Thuế kiểm tra nghĩa vụ tài chính trong khai thác…
