Cơn địa chấn từ “tòa tháp” Trump và “điều viển vông” của Apple
Thị trường công nghệ toàn cầu một lần nữa dậy sóng khi ông Donald Trump tái khởi động cuộc chiến với một trong những biểu tượng lớn nhất của nước Mỹ: Apple. Trên mạng xã hội Truth Social, ông công khai chỉ trích “táo khuyết” vì tiếp tục sản xuất iPhone ở nước ngoài và đe dọa sẽ áp mức thuế quan lên tới 25% nếu công ty không đưa dây chuyền về quê nhà.
“Tôi đã từ lâu thông báo cho Tim Cook của Apple rằng tôi kỳ vọng những chiếc iPhone bán ra tại Mỹ sẽ được sản xuất và lắp ráp tại Mỹ, không phải tại Ấn Độ hay bất kỳ nơi nào khác”, ông Trump viết.
Lời nói trên ngay lập tức tạo ra tác động. Các nhà phân tích của Wedbush, một công ty dịch vụ tài chính uy tín, nhanh chóng đưa ra dự báo: một chiếc iPhone sản xuất tại Mỹ có thể đội giá lên tới 3.500 USD và quá trình chuyển đổi này sẽ mất từ 5 đến 10 năm. “Chúng tôi tin rằng ý tưởng Apple sản xuất iPhone tại Mỹ chỉ là điều viển vông, không khả thi”, ghi chú của Wedbush nêu rõ.
Thực tế, CEO Tim Cook từ lâu đã giải thích rằng rào cản không chỉ nằm ở chi phí, mà còn ở hệ sinh thái chuỗi cung ứng và nguồn lao động kỹ thuật cao mà Trung Quốc đã xây dựng trong nhiều thập kỷ.
Khi ông Trump áp thuế quan vào tháng 4, phản ứng của Apple không phải là xây nhà máy ở Ohio, mà là chuyển một phần lớn nguồn cung cho thị trường Mỹ sang Ấn Độ – một quốc gia có chi phí thấp hơn và không nằm trong tầm ngắm thuế quan trực diện. Dường như, “Made in America” đối với một gã khổng lồ quy mô như Apple là một bài toán không có lời giải.
Purism: Gã tí hon chứng minh điều ngược lại
Nhưng có một người không đồng ý. Tên ông là Todd Weaver, và công ty khởi nghiệp của ông, Purism, là minh chứng sống cho thấy sản xuất smartphone tại Mỹ không phải là giấc mơ xa vời. Purism là một trong số rất ít, nếu không muốn nói là duy nhất, doanh nghiệp đang lắp ráp điện thoại thông minh ngay trên đất Mỹ.
“Làm điều này ở Mỹ thực sự không dễ dàng”, Weaver thừa nhận. “Có lẽ đó cũng là lý do tôi là người duy nhất”.
Thế nhưng, công ty của ông đã vận hành hiệu quả và có lãi trong 2 năm qua. Sản phẩm chủ lực của họ, chiếc Liberty Phone, được lắp ráp gần San Diego, California, và mang trong mình niềm tự hào “Made in America” như một điểm bán hàng cốt lõi.
Rõ ràng, Purism không phải là Apple. Trong khi Apple đã bán hơn 2 tỷ chiếc iPhone kể từ năm 2007, Purism chỉ bán được vài chục nghìn điện thoại kể từ năm 2018. Nhưng chính quy mô nhỏ lại cho phép họ làm được điều mà Apple cho là bất khả thi.
Sự khác biệt về giá cả giữa hai mẫu điện thoại của Purism hé lộ một sự thật đáng kinh ngạc. Mẫu Librem 5, được sản xuất hoàn toàn tại Trung Quốc, có giá 799 USD. Trong khi đó, mẫu Liberty Phone, với linh kiện điện tử sản xuất tại Mỹ được lắp ráp trên khung kim loại nhập từ Trung Quốc, có giá 1.999 USD. Điều đáng nói là chi phí sản xuất cốt lõi của chúng gần như tương đương: khoảng 600 USD tại Trung Quốc và chỉ nhỉnh hơn một chút, 650 USD tại Mỹ.
“Sản xuất ở Trung Quốc hay Mỹ về cơ bản chỉ chênh lệch khoảng ±10%”, Weaver tiết lộ, và bí quyết nằm ở tự động hóa. Mức giá cao hơn của Liberty Phone phản ánh lợi nhuận lớn hơn, chi phí cho việc xác minh một chuỗi cung ứng an toàn và một phần nhỏ cho việc sản xuất nội địa.
Todd Weaver, Giám đốc điều hành của Purism, tại nhà máy lắp ráp smartphone của công ty gần San Diego (Ảnh: Purism).
Bài toán không chỉ là chi phí mà là chiến lược
Vậy tại sao các chuyên gia lại dự đoán iPhone sẽ có giá 3.500 USD? Weaver cho rằng con số đó có thể đúng nếu Apple bị buộc phải chuyển sản xuất về Mỹ một cách đột ngột, trong tình thế bị động. Nhưng nếu đây là một chiến lược dài hạn, được chuẩn bị trong nhiều năm, chi phí sẽ giảm đáng kể nhờ vào việc xây dựng chuỗi cung ứng mới, đào tạo nhân lực và áp dụng tự động hóa.
Nhà xưởng của Purism ở Carlsbad, California chỉ có khoảng 12 công nhân. Họ tận dụng nguồn lao động kỹ thuật cao có sẵn từ ngành công nghiệp quốc phòng và viễn thông trong khu vực. Tự động hóa xử lý phần lớn công việc, trong khi con người tập trung vào các khâu tinh vi hơn như hàn, lắp ráp cuối cùng, sửa chữa và kiểm tra chất lượng.
Ngược lại, các nhà máy của đối tác Apple ở Trung Quốc có thể rộng bằng nhiều sân bóng đá, với 100.000 công nhân làm việc theo ca liên tục. Weaver thừa nhận Mỹ đang thua xa Trung Quốc về nguồn cung kỹ sư. “Ở Trung Quốc, bạn có thể tìm thấy cả tòa nhà đầy kỹ sư điện tử. Ở đây, có khi chỉ đếm được trên đầu ngón tay”, ông nói. Đó là một thách thức về nhân sự mà nước Mỹ cần nhiều năm để giải quyết thông qua đào tạo và khuyến khích.
Hơn nữa, điểm bán hàng độc nhất của Purism không chỉ là “Made in America”, mà là an ninh và quyền riêng tư. Với chuỗi cung ứng và lắp ráp trong nước, việc đảm bảo thiết bị không bị cài cắm phần mềm gián điệp trở nên dễ dàng hơn. Liberty Phone chạy hệ điều hành mã nguồn mở dựa trên Linux, cho phép bất kỳ chuyên gia nào cũng có thể kiểm tra mã nguồn, thay vì hệ điều hành đóng của Apple hay Google.
Điện thoại của họ còn có 3 công tắc vật lý để ngắt hoàn toàn kết nối di động, Wi-Fi, Bluetooth, micro và camera – một cấp độ bảo mật mà “Chế độ máy bay” trên iPhone không thể sánh được. Chính vì những lý do này, khách hàng lớn nhất của Purism là các cơ quan chính phủ Mỹ, bao gồm cả FBI và Ủy ban Tình báo Hạ viện.
Con đường nào cho các gã khổng lồ?
Câu chuyện của Purism không phải để chỉ trích Apple, mà để mở ra một góc nhìn mới. Todd Weaver cho rằng, nếu Apple thực sự muốn xây dựng nhà máy tại Mỹ, đó phải là một lộ trình kéo dài nhiều năm. Ông chỉ trích chính sách thuế quan của ông Trump là quá đột ngột và khó đoán, khiến các doanh nghiệp không thể lên kế hoạch dài hạn.
Thay vào đó, Weaver đề xuất một lộ trình thuế quan tăng dần qua nhiều năm. Điều này sẽ tạo ra một động lực rõ ràng và liên tục để các công ty nội địa hóa sản xuất mà không bị trừng phạt ngay từ đầu.
Về phía Apple, họ không hoàn toàn phớt lờ thị trường Mỹ. Công ty đã cam kết đầu tư 500 tỷ USD vào Mỹ trong 4 năm tới và tuyển thêm 20.000 nhân viên. Đây có thể là “lá bài” để họ đàm phán và xoa dịu áp lực chính trị, như cách họ đã từng làm trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump.
Chuyên gia cho rằng thuế quan có thể đội giá một chiếc iPhone sản xuất tại Mỹ lên tới 3.500 USD và quá trình chuyển đổi này sẽ mất từ 5 đến 10 năm (Ảnh: blanquivioletas.com).
Wayne Lam, một chuyên gia tại hãng nghiên cứu TechInsights, nhận định Purism có thể trở thành một tay chơi ngách thành công, đặc biệt trong phân khúc chính phủ, doanh nghiệp và quân đội. Tuy nhiên, họ khó có thể cạnh tranh trên thị trường tiêu dùng đại chúng do sự thống trị của các thương hiệu lớn và thách thức về tương thích ứng dụng (do không dùng iOS hay Android).
Trong một kịch bản lạ lùng, nếu các chính sách thuế quan của ông Trump trở thành hiện thực lâu dài, Purism có thể là người hưởng lợi bất ngờ. Những chiếc điện thoại “Made in America” của họ sẽ miễn nhiễm với thuế quan, trong khi các đối thủ phụ thuộc vào sản xuất ở nước ngoài sẽ phải đối mặt với một cơn bão chi phí.
Cuộc đối đầu giữa lời đe dọa của ông Trump, sự im lặng của Apple và lời thách thức từ Purism không chỉ là câu chuyện về thuế quan. Nó phản ánh một cuộc giằng co sâu sắc hơn giữa tham vọng chính trị, thực tế kinh tế toàn cầu và khát vọng hồi sinh nền sản xuất của nước Mỹ.
Câu chuyện của Todd Weaver và Purism chứng minh rằng “Giấc mơ Mỹ” trong ngành sản xuất công nghệ cao không hoàn toàn viển vông, nhưng để biến nó thành hiện thực ở quy mô của Apple, sẽ cần một chiến lược dài hạn, sự kiên nhẫn và một tầm nhìn vượt ra ngoài các chu kỳ chính trị 4 năm.
