Người dân TP.HCM tìm hiểu về các loại nhựa tái chế của DUYTAN Recycling tại Ngày hội Việt Nam Xanh 2024, do báo Tuổi Trẻ phối hợp với PRO Việt Nam tổ chức – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Bên cạnh những cơ hội, ngành tái chế tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức trong hành trình chuẩn hóa và hiện đại hóa.
Chủ động thúc đẩy hợp tác để gia tăng cơ hội
Công ty Nhựa tái chế Duy Tân (DUYTAN Recycling – DTR) – một trong những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này – đã chỉ ra hàng loạt rào cản đáng kể, đồng thời triển khai các giải pháp thực tiễn để vượt qua.
Theo đại diện công ty, thách thức lớn nhất hiện nay là chi phí đầu tư cho công nghệ hiện đại, đặc biệt là các dây chuyền xử lý nhựa PET, kim loại và giấy.
Một rào cản khác là khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng. Các trung tâm nghiên cứu công nghệ tại Việt Nam chưa kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp, khiến việc thương mại hóa và triển khai thực tế gặp khó khăn.
Đặc biệt, phần lớn các doanh nghiệp tái chế hiện nay là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khó tiếp cận nguồn vốn lớn hoặc ưu đãi đầu tư.
Trước những trở ngại đó, công ty đã chủ động hợp tác chiến lược với các đối tác quốc tế nhằm tiếp cận công nghệ tiên tiến và mô hình vận hành hiệu quả, tối ưu hóa quy trình nội bộ để giảm chi phí và nâng cao hiệu suất tái chế.
Bên cạnh đó, DUYTAN Recycling đồng thời là một thành viên tích cực của Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam). Công ty đã có những nỗ lực kết nối với cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng hành với liên minh trong công tác truyền thông giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về tái chế, tiêu dùng bền vững.
Theo DUYTAN Recycling, công nghệ tái chế tại Việt Nam đang từng bước đáp ứng được nhu cầu sử dụng vật liệu tái chế của các doanh nghiệp sản xuất.
Đặc biệt, công nghệ xử lý nhựa PET hiện nay đã có thể tạo ra hạt nhựa tái chế rPET đạt chuẩn sản xuất bao bì tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, bao gồm nước uống.
Đây là bước tiến quan trọng giúp doanh nghiệp trong nước đáp ứng yêu cầu về bao bì bền vững từ các thị trường nội địa và quốc tế.
Bên cạnh đó, việc sản phẩm dán nhãn “xanh” sẽ tạo động lực cho người tiêu dùng lựa chọn, từ đó khuyến khích doanh nghiệp tiếp tục đầu tư vào mô hình sản xuất bền vững, hướng đến một nền kinh tế tuần hoàn thực thụ.
Các sản phẩm của Công ty Alta Plastic được làm từ bao bì sau tiêu dùng, do chính công ty thu gom, xử lý thành vật liệu tái chế và sản xuất bằng công nghệ in 3D hiện đại – Ảnh: TL
Tiếp cận người tiêu dùng để thay đổi hành vi
Trong khi đó, một trong những doanh nghiệp tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động thu gom và tái chế chai nhựa tại Việt Nam, BOTOL – một thành viên của PRO Việt Nam – cũng đang đối mặt với nhiều thách thức cả về kỹ thuật lẫn hành vi người tiêu dùng.
Theo đại diện công ty, hệ thống thu gom tại Việt Nam hiện còn phân mảnh, thiếu đồng bộ, chi phí đầu tư công nghệ cao, hạ tầng logistics chưa được phát triển, trong khi chất lượng vật liệu đầu vào lại không đồng nhất.
Đặc biệt, việc thay đổi thói quen của người dân – vốn đã quen với hình thức thu gom truyền thống – đang trở thành một rào cản đáng kể trong quá trình hiện đại hóa chuỗi tái chế.
Trong bối cảnh đó, thay vì chờ đợi một sự thay đổi toàn diện từ hệ thống, BOTOL chọn cách tiếp cận chủ động bằng cách xây dựng mô hình thu gom công nghệ, tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng.
Hệ thống máy thu gom tự động (RVM – Reverse Vending Machine) do BOTOL triển khai đã được đặt tại nhiều địa điểm công cộng như trường đại học, cửa hàng tiện lợi, chung cư, trung tâm thương mại… để thu gom chai nhựa và lon nhôm ngay sau khi người dùng sử dụng xong – khi sản phẩm còn sạch, nguyên vẹn và dễ xử lý.
Chị Đoàn Trần Hoàng My sử dụng máy BOTOL đặt tại cửa hàng Annam Gourmet để tái chế các chai nhựa – Ảnh: QUANG ĐỊNH
BOTOL cũng phát triển ứng dụng trên điện thoại, cho phép người dùng theo dõi hoạt động tái chế, tích điểm và đổi quà ngay sau mỗi lần thu gom.
Việc gắn lợi ích thiết thực như hoàn tiền, nhận voucher vào hành vi phân loại không chỉ nâng cao hiệu quả thu gom, mà còn góp phần thay đổi thói quen tiêu dùng theo hướng bền vững.
Những sản phẩm không phù hợp như chai còn đầy nước hay chứa rác – sẽ bị máy từ chối, từ đó định hình thói quen phân loại đúng cho người dùng.
Đồng thời, máy còn có chức năng nghiền nhỏ chai/lon ngay tại chỗ, giúp giảm thể tích lưu trữ, tiết kiệm chi phí vận chuyển và tạo thuận lợi cho quá trình tái chế tiếp theo.
Theo đại diện BOTOL, cần có hành lang pháp lý hoàn thiện và các quy chuẩn kỹ thuật cụ thể, đồng thời đề xuất thúc đẩy mô hình hợp tác “Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp” như được trao đổi trong Hội nghị thường niên 2025 của PRO Việt Nam cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sự phát triển khoa học công nghệ trong lĩnh vực thu gom và tái chế.
Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Quân – viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển kinh tế tuần hoàn, Đại học Quốc gia TP.HCM, còn rất nhiều loại chất thải cần được tái chế, trong đó lượng rác thải từ pin, tấm năng lượng mặt trời được dự báo sẽ tăng nhanh.
“Những loại này nếu không xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là pin. Bài toán tái chế vì thế là một giải pháp rất quan trọng, đặc biệt tại TP.HCM”, ông nói.
Theo PGS.TS Quân, thành phố hiện có thêm dư địa về mặt không gian như Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương nên có thể quy hoạch các trung tâm tái chế nhiều loại hình, không chỉ riêng nhựa mà còn chất thải điện tử, thực phẩm thừa… Một số loại không thể tái chế nhưng có thể sử dụng lại nếu có mô hình phù hợp.
“Thách thức hiện nay là Việt Nam vẫn đi sau và chưa đầu tư nhiều vào nghiên cứu công nghệ, chỉ dừng lại ở mức thí nghiệm nhỏ, chưa có nghiên cứu bài bản để đưa ra quy mô sản xuất. Một số doanh nghiệp chủ yếu nhập công nghệ từ nước ngoài. Khi cần cải tiến, nâng cấp sẽ rất khó nếu không có nền tảng nội địa.
Bên cạnh đó, hiện vẫn thiếu các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp phát triển công nghệ tái chế, khiến doanh nghiệp khó quan tâm và đầu tư vào lĩnh vực này, đồng thời cũng chưa có nhiều nguồn vay ưu đãi, chính sách hỗ trợ tài chính cụ thể cho các doanh nghiệp tái chế”, ông Quân nói thêm.
Liên minh vì một Việt Nam Xanh – Sạch – Đẹp
PRO Việt Nam được thành lập năm 2019 với 9 doanh nghiệp tiên phong – đại diện cho nhiều lĩnh vực trong ngành hàng tiêu dùng nhanh, phân phối và tái chế. Đến nay, số lượng doanh nghiệp thành viên đã mở rộng lên 30 doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp nội địa và quốc tế.
Hội nghị thường niên là hoạt động thường kỳ do PRO Việt Nam tổ chức nhằm đánh giá kết quả hoạt động, chia sẻ tầm nhìn chiến lược và thúc đẩy hợp tác trong hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn.
Tại hội nghị năm nay đã diễn ra lễ ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác chiến lược giữa PRO Việt Nam và Đại học Quốc gia TP.HCM. Đây không chỉ đơn thuần là cam kết hợp tác học thuật mà còn là nền tảng chiến lược lâu dài để xây dựng các chương trình nghiên cứu ứng dụng, đào tạo chuyên sâu và chuyển giao công nghệ phục vụ cho việc triển khai hiệu quả chính sách EPR và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn bao bì tại Việt Nam một cách thực tiễn, bền vững và dựa trên bằng chứng khoa học.
Tiếp nối thành công của mùa 1, Việt Nam Xanh 2025 do báo Tuổi Trẻ, PRO Việt Nam và các đơn vị cùng phối hợp tổ chức, mang chủ đề “Tiết giảm – Tái chế – Tái sử dụng”. Chương trình với nhiều hoạt động đa dạng, xuyên suốt từ các hội thảo, tọa đàm, talk show, đến các tour tham quan doanh nghiệp xanh, cuộc thi Thử thách sống xanh, giải chạy bộ, Ngày hội Việt Nam xanh… góp phần thúc đẩy ý thức và hành động chung tay vì một Việt Nam xanh hơn.
