Nộp thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán: Bước tiến mới hay thách thức lớn?
Nghị định 126/2020/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 19/10/2020 quy định chi tiết Luật Quản lý thuế quy định về khai, nộp, quản lý thuế thu nhập cá nhân (TNCN), qua thời gian áp dụng đã xuất hiện nhiều bất cập. Do đó, hiện nay Bộ Tài chính đang có dự thảo Tờ trình sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định 126/2020/NĐ-CP, trong đó có nội dung liên quan đến thuế đối với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán.
Sửa đổi quy định thời điểm nộp thuế
Theo quy định hiện hành tại điểm d Khoản 5 Điều 7 Nghị định 126/2020/NĐ-CP: “Tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán; cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán; cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn; cá nhân góp vốn bằng bất động sản, phần vốn góp, chứng khoán. Thời điểm khai thuế thay và nộp thuế thay được thực hiện khi cá nhân phát sinh chuyển nhượng chứng khoán cùng loại, chuyển nhượng vốn, rút vốn”.
Trên thực tế, Bộ Tài chính đã nhận thấy bất cập quy định này đối với cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn, các cá nhân này chưa chắc chắn sẽ chuyển nhượng chứng khoán, chưa chuyển nhượng vốn ngay hoặc không có nhu cầu chuyển nhượng (cá nhân là cổ đông lớn, cổ đông chiến lược trong công ty cơ bản đều không có nhu cầu chuyển nhượng chứng khoán ngay) nên chưa phát sinh phải kê khai, nộp thuế TNCN, trong khi thực tế tài sản, thu nhập của các cá nhân không ngừng tăng lên.
Do đó, Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi, bổ sung điểm d khoản 5 Điều 7 Nghị định 126/2020/NĐ-CP như sau:
– Bỏ thời điểm khai thuế thay và nộp thuế thay được thực hiện khi cá nhân phát sinh chuyển nhượng chứng khoán cùng loại, chuyển nhượng vốn, rút vốn.
– Đối với cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán thì tổ chức trả thu nhập có trách nhiệm khấu trừ thuế, khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân đối với thu nhập từ đầu tư vốn. Thời điểm khấu trừ thuế là thời điểm doanh nghiệp trả cổ tức, trả thưởng ghi trên thông báo về trả cổ tức, trả thưởng cho cổ đông cá nhân theo quy định của Luật Doanh nghiệp.
Với đề xuất này, việc cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức sẽ nộp thuế ngay thay vì đợi tới khi phát sinh chuyển nhượng.
Ảnh minh họa.
Tác động của quy định đến ngân sách Nhà nước
Việc quy định tổ chức trả cổ tức bằng chứng khoán phải khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân ngay tại thời điểm nhận cổ tức sẽ giúp nguồn thu ngân sách nhà nước được đảm bảo kịp thời, tránh thất thu tạm thời do nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu lâu dài mà không chuyển nhượng.
Ngoài ra, quy định này cũng góp phần tăng cường minh bạch, hạn chế gian lận thuế. Khi thuế được thu ngay tại thời điểm phát sinh thu nhập, các hành vi lợi dụng việc nắm giữ cổ phiếu dài hạn để trì hoãn nghĩa vụ thuế sẽ giảm thiểu đáng kể. Đây là bước tiến phù hợp với xu hướng quản lý thuế hiện đại, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và hội nhập quốc tế.
Quy định này cũng tạo động lực thúc đẩy các công ty chứng khoán, doanh nghiệp phát hành cổ phiếu đầu tư, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin để thực hiện khai, khấu trừ và nộp thuế thay cho cá nhân một cách chính xác và nhanh chóng, góp phần hiện đại hóa công tác quản lý thuế. Đồng thời, việc thu thuế ngay khi phát sinh thu nhập phù hợp với xu hướng cải cách quản lý thuế hiện đại, giúp nâng cao tính kịp thời và chính xác trong việc thu thuế, đồng thời phù hợp với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế về quản lý thuế.
Khó khăn trong thực hiện và áp dụng quy định
Dự thảo quy định này cũng đặt ra nhiều thách thức và tác động tiêu cực đến nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ. Việc phải nộp thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán, trong khi chưa có dòng tiền thực tế, có thể gây áp lực tài chính không nhỏ. Nhà đầu tư sẽ phải chuẩn bị nguồn tiền để nộp thuế, dù chưa bán cổ phiếu hoặc chưa thu được lợi nhuận thực tế từ cổ tức. Điều này có thể ảnh hưởng đến quyết định đầu tư và chiến lược nắm giữ cổ phiếu dài hạn.
Bên cạnh đó, việc sửa đổi quy định này cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư, làm giảm sức hấp dẫn của kênh đầu tư chứng khoán, đặc biệt với những người đầu tư dài hạn, không có nhu cầu lướt sóng. Việc phải nộp thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán có thể khiến nhà đầu tư cân nhắc chuyển hướng sang các kênh đầu tư khác, ít chịu áp lực thuế hoặc có dòng tiền thực tế ngay khi nhận lợi nhuận.
Về phía tổ chức chi trả cổ tức, đặc biệt là công ty chứng khoán, việc thực hiện khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân cũng đặt ra nhiều yêu cầu về công nghệ và quản lý. Để đáp ứng quy định mới, các công ty chứng khoán phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống phần mềm ứng dụng công nghệ thông tin để theo dõi khoản thu nhập của nhà đầu tư, khấu trừ và nộp thuế đúng quy định.
Ngoài ra, việc xác định giá tính thuế tại thời điểm nhận cổ tức bằng chứng khoán cũng gặp khó khăn do biến động giá cổ phiếu trên thị trường, dẫn đến phức tạp trong việc kê khai, nộp thuế và dễ phát sinh tranh chấp, khiếu nại từ người nộp thuế. Nhà đầu tư cũng có thể gặp khó khăn trong việc chuẩn bị nguồn tiền để nộp thuế, nhất là trong trường hợp cổ phiếu được chia thưởng với số lượng lớn nhưng giá trị thực tế chưa được hiện thực hóa.
Khuyến nghị đề xuất
Để quy định phát huy hiệu quả, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực, một số khuyến nghị được đề xuất như sau:
Xây dựng lộ trình áp dụng hợp lý: Bộ Tài chính nên xây dựng lộ trình thời điểm áp dụng quy định phù hợp để các tổ chức chi trả và nhà đầu tư có thời gian chuẩn bị và thích nghi.
Tăng cường lấy ý kiến đa chiều: Cần tiếp tục lấy ý kiến rộng rãi từ doanh nghiệp, nhà đầu tư, chuyên gia tài chính để hoàn thiện quy định, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế.
Tham khảo kinh nghiệm quốc tế: Xem xét tham khảo quy định áp dụng cơ chế thuế của các nước trên thế giới để áp dụng phù hợp với tình hình kinh tế đất nước.
Đẩy mạnh cải cách công nghệ thông tin: Hỗ trợ các công ty chứng khoán hoàn thiện hệ thống quản lý thuế, đảm bảo việc khai, nộp thuế thay được thực hiện chính xác, kịp thời và minh bạch.
Tóm lại, dự thảo sửa đổi Nghị định 126/2020/NĐ-CP với đề xuất thu thuế TNCN ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán là một bước tiến nhằm tăng cường nguồn thu ngân sách, tạo sự công bằng trong chính sách thuế và nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Tuy nhiên, quy định này cũng đặt ra nhiều thách thức về thực tiễn áp dụng, tác động đến tâm lý và chiến lược đầu tư của nhà đầu tư cá nhân. Do đó, cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng, xây dựng lộ trình hợp lý và cơ chế hỗ trợ phù hợp để bảo đảm quy định mới vừa phát huy hiệu quả quản lý thuế vừa không gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và người dân.
ThS. LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)
– 12:00 23/07/2025
