Nâng hạng thị trường: Bao giờ vốn ngoại mới nhập cuộc?
Trong chương trình webinar Ngành Tài chính 2025: Trước thềm nâng hạng diễn ra chiều 27/08 do Chứng khoán Vietcap (VCI) tổ chức, các chuyên gia đã bình luận về triển vọng của thị trường chứng khoán Việt Nam trước ngưỡng cửa nâng hạng thị trường.
Khả năng FTSE nâng hạng thị trường Việt Nam rất cao
Hiện nay, trên thế giới có hai tổ chức tài chính lớn và uy tín chịu trách nhiệm xếp hạng thị trường là MSCI của Mỹ và FTSE Russell của Anh. Các cấp độ thị trường cơ bản bao gồm thị trường cận biên, thị trường mới nổi và thị trường phát triển. Tính đến thời điểm hiện tại, thị trường Việt Nam vẫn đang được cả MSCI và FTSE xếp vào nhóm thị trường cận biên.
Theo ông Nguyễn Quốc Nhật Trung – Trưởng phòng Nghiên cứu và Phân tích Vietcap, về phần MSCI, tổ chức này đưa ra nhận xét đối với từng tiêu chí cụ thể mà Việt Nam cần cải thiện.
Đầu tiên là tỷ lệ trần sở hữu tối đa của nước ngoài (FOL) và tỷ lệ room nước ngoài còn thấp, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư của khối ngoại.
Tiếp theo là, quyền bình đẳng đối với các nhà đầu tư nước ngoài, liên quan đến việc công bố thông tin bằng tiếng Anh không đầy đủ chi tiết.
Đồng thời, tổ chức này mong muốn thị trường Việt Nam áp dụng cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP).
Như vậy, thị trường Việt Nam cần thêm một khoảng thời gian, có thể là vài năm nữa, để đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của MSCI.
Về phần FTSE, Việt Nam vào danh sách theo dõi nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi kể từ tháng 9/2018. Do đó, trong kỳ nâng hạng lần này, các chuyên gia tập trung hơn vào câu chuyện từ FTSE vì đây là kịch bản khả thi và có tính thực hiện cao hơn.
Trong các tiêu chí cụ thể để được xem xét nâng hạng. Hiện tại, thị trường Việt Nam đã đạt được 7/9 tiêu chí. Chỉ còn hai tiêu chí chưa đạt được: “Hiếm khi giao dịch thất bại” (yêu cầu gỡ bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài) và “Chu kỳ quyết toán DvP”(yêu cầu thị trường cần có cơ chế trung tâm thanh toán bù trừ CCP).
Để đáp ứng các tiêu chí nâng hạng, cơ quan quản lý đã triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ nút thắt. Thông tư 68 đã được ban hành để triển khai giao dịch không cần ký quỹ trước (Non Prefunding) đối với nhà đầu tư nước ngoài, có hiệu lực vào tháng 11/2024. Hệ thống KRX mới đã được đưa vào vận hành chính thức từ đầu tháng 5/2025 và việc vận hành ổn định KRX là tiền đề để phát triển các sản phẩm và tính năng mới như CCP, giao dịch T0.
Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản bằng Việt Nam đồng và thành lập một nhóm đối thoại tư vấn phát triển thị trường gồm 33 thành viên để tháo gỡ vướng mắc cho nhà đầu tư nước ngoài.
Sắp tới, cơ quan quản lý sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp liên quan đến sửa đổi giới hạn sở hữu nước ngoài và triển khai cơ chế CCP.
Chuyên gia Vietcap trích lời từ Lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết từ khi hệ thống KRX vận hành và cơ chế Non Prefunding được triển khai, thị trường đã ghi nhận hơn 90,000 giao dịch Non Prefunding với tổng giá trị trên 20,000 tỷ đồng, tăng khoảng ba lần về số lượng và gấp đôi về giá trị so với giai đoạn trước đó. Giao dịch Non Prefunding hiện chiếm khoảng 50% tổng giá trị khối ngoại. Cơ chế xử lý thất bại cũng phát huy hiệu quả khi chỉ có 4 giao dịch thất bại trong hàng trăm ngàn giao dịch Non Prefunding và đều được xử lý an toàn. Điều này cho thấy Việt Nam khả năng cao sẽ được FTSE công bố nâng hạng.
Đối với tiêu chí chu kỳ quyết toán DvP, việc cho phép nhà đầu tư nước ngoài giao dịch sớm mà không cần yêu cầu ký quỹ có thể đáp ứng tạm thời tiêu chí này. Về dài hạn, khi thị trường phát triển được cơ chế CCP, điều này sẽ đáp ứng hoàn toàn tiêu chí một cách triệt để hơn.
Trên cơ sở đó, FTSE sẽ công bố kết quả nâng hạng trong báo cáo phân loại thị trường chứng khoán thường niên vào cuối tháng 9 đầu tháng 10 năm nay. Các chuyên gia kỳ vọng Việt Nam sẽ được nâng hạng trong kỳ này hoặc muộn nhất là kỳ bán niên tháng 3 năm sau. Kịch bản cơ sở là nâng hạng vào kỳ tháng 9 này.
Dòng vốn ETF sẽ đợi kết quả nâng hạng để phân bổ vào thị trường Việt Nam
Một trong những kỳ vọng của nhà đầu tư với việc nâng hạng thị trường là thu hút thêm dòng vốn ngoại. Trả lời câu hỏi khi nào dòng vốn ngoại sẽ vào thị trường, theo ông Nguyễn Quốc Nhật Trung, thông thường, sau khi được công bố nâng hạng, các thị trường sẽ cần 6 tháng để được áp dụng vào rổ chỉ số. Để tránh ảnh hưởng đến thanh khoản, việc này sẽ được chia thành hai đợt.
Nếu Việt Nam được FTSE công bố nâng hạng vào kỳ tháng 9/2025, thì đến tháng 3/2026 Việt Nam mới chính thức được thêm 50% tỷ trọng vào rổ chỉ số và 50% còn lại sẽ được thêm vào các kỳ tiếp theo.
Hiện có khoảng 21 quỹ ETF đầu tư thụ động vào rổ chỉ số thị trường mới nổi của FTSE với tổng tài sản gần 320 tỷ USD. Dựa trên vốn hóa hiện tại, thị trường Việt Nam có thể thu hút gần 1 tỷ USD từ các quỹ thụ động.
Dòng vốn từ các quỹ chủ động có thể gấp 5 lần so với các quỹ thụ động. Do đó, tổng dòng vốn ngoại từ việc nâng hạng có thể lên đến 5-6 tỷ USD.
Giải thích lý do dòng vốn ngoại chưa vào mạnh, ông Trung cho rằng việc chưa thấy dòng vốn ngoại vào mạnh qua ETF hay các quỹ chủ động là điều hoàn toàn bình thường.
Đối với các quỹ thụ động (ETF), nguyên tắc hoạt động của họ là chỉ giải ngân khi thị trường chính thức được nâng hạng và được đưa vào rổ chỉ số với tỷ trọng cụ thể. Dòng tiền kỳ vọng sẽ đến từ các ETF hoàn toàn mới, chứ không phải từ các ETF hiện có trong nước.
Đối với các quỹ chủ động, họ có sự linh hoạt hơn nhưng phần lớn cũng sẽ có xu hướng chờ thông tin nâng hạng chính thức từ FTSE, đồng thời đánh giá thêm các yếu tố vĩ mô toàn cầu như lãi suất Mỹ, tỷ giá, rủi ro địa chính trị trước khi đưa ra quyết định gia tăng phân bổ vốn vào thị trường.
Khi thị trường được nâng hạng, các cổ phiếu hưởng lợi sẽ là các cổ phiếu có vốn hóa lớn, thanh khoản tốt, tỷ lệ free float hoặc tỷ lệ room nước ngoài cao sẽ có khả năng được chọn vào danh mục chỉ số, thu hút vốn từ các quỹ thụ động ETF. Theo đó, có thể chú ý các mã ngân hàng, chứng khoán có vốn hóa vừa với tỷ lệ room nhiều. Các mã ngành tiêu dùng có tỷ lệ free float cao.
Tuy vậy, nhà đầu tư cũng đặt ra tình huống ngược lại, nếu không nâng hạng thị trường thì sẽ ra sao? Theo ông Vũ Minh Đức – Phó Giám đốc Phòng Nghiên cứu và Phân tích Vietcap, thị trường chứng khoán là một thị trường mang tính chất kỳ vọng, nhà đầu tư thường có xu hướng đầu cơ trước một sự kiện. Kể cả trong trường hợp FTSE công bố nâng hạng như kỳ vọng, thị trường vẫn có khả năng bị chốt lãi và điều chỉnh giảm, hiệu ứng này được gọi là “sell on the good news” (tin tốt được đưa ra là bán).
Nếu FTSE chưa đưa Việt Nam vào danh sách nâng hạng mà hoãn đến tháng 3 năm sau, sự điều chỉnh của thị trường sẽ mạnh hơn do sự thất vọng lớn hơn.
Tuy nhiên, việc nâng hạng chỉ là vấn đề thời gian. Dù sớm hay muộn, Việt Nam sẽ được nâng hạng. Do đó, khi thị trường điều chỉnh đến một mức độ nào đó, nó sẽ lại tái lập một xu hướng đầu cơ mới cho kỳ nâng hạng trong 3 – 6 tháng tới. Nhìn chung, dao động ngắn hạn của thị trường tại thời điểm nâng hạng có thể xảy ra, nhưng sẽ không ảnh hưởng đến xu hướng tăng trưởng chung và dài hạn của thị trường.
– 15:00 28/08/2025
