Khối doanh nghiệp tư nhân có cơ cấu “bất thường”, doanh nghiệp lớn và vừa chỉ chiếm 3%

Sáng 29/6, Hội Kỷ lục gia Việt Nam đã tổ chức chương trình toạ đàm “Phát triển kinh tế tư nhân đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng trong thời kỳ vươn mình của dân tộc”.

Phát biểu khai mạc, TS. Thang Văn Phúc, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hội Kỷ lục gia Việt Nam cho biết, Nghị quyết số 68.NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (KTTN) có ý nghĩa lịch sử, khai phóng một nguồn lực quan trọng của đất nước. Hiện nay khu vực KTTN có 940.000 doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách, sử dụng khoảng 8% tổng số lao động và tạo việc làm. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã phát triển lớn mạnh, khẳng định thương hiệu và vị thế trong khu vực và vươn ra thế giới.

Tuy nhiên, KTTN phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và nguồn lực to lớn trong xã hội, đang còn phải đối mặt rất nhiều vấn đề thách thức phát triển trong thời kỳ mới.

GS. TSKH Nguyễn Mại cho biết, phát triển KTTN là hành trình đi lên từ con số 0, sau rất nhiều năm đến nay đã trở thành một khu vực kinh tế đóng góp ngày càng to lớn vào quá trình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Đặc biệt, qua gần 10 năm, từ Nghị quyết 10 năm 2017 đến Nghị quyết 68 năm 2025, KTTN đã phát triển mạnh mẽ. Nhiều Tập đoàn KTTN đã tiên phong trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng năng động, sáng tạo, đầu tư đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao, tạo ra sản phẩm hàng hoá và dịch vụ có giá trị cao, làm chủ thị trường trong nước, từng bước thực hiện dự án đầu tư tại một số quốc gia; tiêu biểu như Vingroup, Tập đoàn FPT, Tập đoàn TH…

GS.TSKH Nguyễn Mại đánh giá, khu vực KTTN chưa phát huy được lợi thế và tiềm năng để trở thành động lực quan trọng thúc đẩy quá trình chuyển dịch sang mô hình kinh tế dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trong số 940.000 doanh nghiệp hoạt động, khoảng 97% có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, doanh nghiệp lớn và quy mô vừa chỉ chiếm 3%. Đây là cơ cấu doanh nghiệp “bất thường” khi so sánh với cơ cấu của khu vực doanh nghiệp tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan…

Cơ cấu ngành nghề của doanh nghiệp tư nhân chưa hợp lý. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ có công nghệ lạc hậu, trình độ quản trị, năng lực tài chính, năng suất lao động, hiệu quả kinh doanh, sức cạnh tranh thấp.

Một thực trạng đáng lưu ý là hàng năm số doanh nghiệp mới thành lập và số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường không chênh lệch nhau nhiều. Mối liên kết giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI chưa hình thành theo chuỗi.

Đồng quan điểm, ông Tô Văn Trường, Chuyên gia độc lập về tài nguyên và môi trường nhìn nhận, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không chỉ là những người buôn bán kiếm lời đơn thuần, mà họ đang trở thành “người kiến quốc thời đại mới” góp phần tái cấu trúc nền kinh tế, đưa Việt Nam vươn ra thế giới.

Dù vậy, khu vực KTTN vẫn chưa được “toả sáng”, nguyên nhân được ông Trường phân tích bởi hệ thống pháp luật chồng chéo, thiếu đồng bộ: Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật PPP… vẫn còn “vênh nhau”.

Tiếp cận vốn tín dụng của các doanh nghiệp còn khó khăn. Theo báo cáo của VCCI năm 2024, hơn 70% doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ còn gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng. Nhiều ngân hàng vẫn ưu tiên “cho vay an toàn”, buộc doanh nghiệp phải thế chấp bằng bất động sản hoặc tài sản hữu hình.

Liên kết giữa “ba nhà” doanh nghiệp, nhà nước, nhà nghiên cứu vẫn rời rạc. Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho R&D tại Việt Nam chỉ đạt 0,44% GDP, thấp hơn 1/5 so với Hàn Quốc. Bên cạnh đó, nhiều ý tưởng hay chết yểu vì không có bệ đỡ công nghệ hoặc đội ngũ nhân lực phù hợp.

Bên cạnh rào cản về hệ thống, nhiều doanh nghiệp tư nhân còn hạn chế về năng lực quản trị, thiếu chiến lược dài hạn hoặc chưa tận dụng tốt các cơ hội từ chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Để doanh nghiệp tư nhân Việt trở thành động lực quốc gia, ông Tô Văn Trường đề xuất cần thiết lập khung pháp lý riêng cho doanh nghiệp tư nhân. Cần làm rõ xây dựng một đạo luật độc lập mới cho doanh nghiệp tư nhân hay sửa đổi luật hiện hành như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư nhằm xác định rõ địa vị pháp lý, bảo hộ tài sản và quyền bình đẳng trong tiếp cận cơ hội.

Cải cách tín dụng và thị trường, phát triển bảo lãnh tín dụng, quỹ đầu tư mạo hiểm đặc thù cho các ngành như nông nghiệp công nghệ cao, kinh tế xanh. Hình thành sàn giao dịch vốn tư nhân, nơi kết nối nhanh chóng, minh bạch giữa nhà đầu tư và starup.

Đột phá trong đào tạo và chuyển giao công nghệ, cải cách thể chế PPP và hành chính công, ưu đãi thuế và bảo hộ sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị toàn cầu thông qua các chương trình xây dựng thương hiệu quốc gia…

Theo Hải Sơn