IR – Lợi thế cạnh tranh khó định lượng nhưng không thể bỏ qua
Trong hơn 2.5 năm qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã chứng kiến một trường hợp đáng chú ý: Một ngân hàng thuộc rổ VN30 ngừng hoàn toàn các hoạt động Quan hệ Nhà đầu tư (IR) với khối phân tích (sell-side), thay vào đó chỉ ưu tiên làm việc với cổ đông hiện hữu. Trong số 11 ngân hàng mà chúng tôi theo dõi, đây vẫn là ngân hàng rẻ nhất, xét theo hệ số P/B dự phóng. Tuy nhiên, “rẻ” không còn nghĩa là “dưới giá trị sổ sách” nữa, bởi từ đầu tháng 7/2025, mã này đã bị cuốn theo đà tăng chung của thị trường và hiện giao dịch trên mệnh giá sổ sách.
Trường hợp này cho thấy: không có một chương trình IR chủ động không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ bị thị trường định giá thấp. Tuy nhiên, đó là chiến lược chưa tối ưu, nếu mục tiêu là đạt mức định giá cao hơn trung bình ngành.
3 yếu tố then chốt trong hoạt động IR
Có thể đánh giá chất lượng IR của một doanh nghiệp dựa trên ba yếu tố: (1) Vị thế và mức độ ưu tiên của bộ phận IR so với các phòng ban khác, (2) năng lực chuyên môn của đội ngũ và (3) khả năng truyền tải câu chuyện đầu tư (equity story).
Sự tinh tế và khả năng tạo ấn tượng (flair) chắc chắn là điểm cộng lớn cho yếu tố thứ ba. Đứng trong nhóm doanh nghiệp VN30 đồng nghĩa với việc thị trường kỳ vọng cao hơn ở cả ba yếu tố này, nhưng đồng thời cũng giúp việc kể câu chuyện trở nên dễ dàng hơn so với các doanh nghiệp ngoài VN30.
Ai đứng dưới ánh đèn?
Một số công ty chỉ dành các hoạt động IR quan trọng cho CFO, CIO hoặc CEO. Một số khác trao toàn quyền “lên sóng” cho đội IR. Để đội IR có thể truyền tải thông điệp sâu và phong phú ở cùng đẳng cấp với C-suite, họ cần được tham gia thường xuyên vào các cuộc họp cấp cao.
IR phải cùng lúc phục vụ hai nhóm đối tượng rất khác nhau. Khối phân tích và nhà đầu tư tổ chức thiên về “hàn lâm” và yêu cầu mức độ kỹ thuật cao trong thông tin được cung cấp. Ngược lại, nhà đầu tư cá nhân quan tâm nhiều hơn đến doanh thu và lợi nhuận ròng, ít chú ý đến các biến số ở giữa, và thường chỉ nhớ câu chuyện tổng thể – nhưng lại cần được nhắc đi nhắc lại, với thông điệp nhất quán.
Khi câu chuyện gặp thời điểm
Hầu hết các doanh nghiệp VN30 mà chúng tôi theo dõi đều làm tốt về khía cạnh kỹ thuật. Tuy nhiên, “câu chuyện” chỉ thực sự phát huy khi điều kiện thị trường thuận lợi. TCB là một ví dụ điển hình. Ngân hàng này đã kiên trì truyền tải thông điệp tới cả nhà đầu tư cá nhân và tổ chức trong nhiều năm, tổ chức các buổi gặp gỡ riêng biệt cho từng nhóm. Khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp và bất động sản nhà ở hồi phục, TCB đã tận dụng cơ hội để tạo nên một chuỗi tăng giá ấn tượng từ cuối năm 2022.
Để đánh giá sự bứt phá này, cần so sánh với mức P/B premium bền vững nhiều năm của VCB và BID. Một số mã như VIB từng lọt vào vùng định giá premium nhưng chưa duy trì được lâu. Với VCB và BID, lợi thế này vừa đến từ yếu tố ngân hàng Nhà nước (SOE), vừa nhờ hoạt động IR. Còn với TCB, đó là kết quả của nhiều năm đổi mới, đầu tư mạnh cho công nghệ và truyền thông thông điệp nhất quán, giúp ngân hàng này có cơ hội duy trì premium trong ngắn và trung hạn, sánh ngang với VCB và BID (tôi không đưa ra dự báo dài hạn cho VCB và BID trong bài viết này).
Ngành chứng khoán và bài học từ TCBS
Chứng khoán VPBank (VPBankS) mới chỉ hơn ba năm tuổi, do đó chưa có hoạt động IR đúng nghĩa. Nếu nhận xét chung, tôi cho rằng ngành chứng khoán nói chung chưa mạnh về IR. Trong số các công ty chứng khoán lớn, chỉ Vietcap là thường xuyên tổ chức họp phân tích hàng quý.
Các mô hình kinh doanh phức tạp của những công ty khác gần như để mặc cho giới phân tích tự “giải mã”, dẫn đến việc thị trường chỉ nhớ rằng công ty chứng khoán hưởng lợi từ thanh khoản và dư nợ margin, các chi tiết khác bị bỏ qua. Trong bối cảnh này, quá trình chuẩn bị IPO của TCBS mang lại góc nhìn mới mẻ và nỗ lực giải thích tại sao TCBS xứng đáng được định giá cao hơn hẳn so với các đối thủ.
Thông điệp cho các doanh nghiệp mới niêm yết
Theo quan sát, các doanh nghiệp IPO gần đây gặp nhiều thách thức hơn so với nhóm niêm yết giai đoạn 2000 – 2010. Thời STB giao dịch gần mệnh giá, ĐHĐCĐ thường niên của ngân hàng này là một “màn trình diễn” của hoài niệm và sự trung thành của cổ đông. Các doanh nghiệp mới như TCB không thể dựa vào yếu tố này mà buộc phải đầu tư mạnh cho IR để đạt được vị thế hiện tại.
Thông điệp tôi muốn gửi tới các công ty mới bước vào hành trình IR: Hãy kiên trì, đừng nản lòng trước những thất bại ngắn hạn hay cảm giác “thị trường không lắng nghe”. Mọi thành công lớn đều bắt đầu từ những bước đi khiêm tốn.
Ngô Hoàng Long – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu VPBankS
– 10:00 18/08/2025
