Cơ quan chức năng kiểm tra lô hàng phát hiện nhiều sản phẩm là thực phẩm chức năng là hàng giả và không có chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ tại Công ty TNHH Hải Bé – Ảnh: Công an tỉnh Ninh Bình
Cơ chế, công cụ nào để người tiêu dùng tự tin bảo vệ mình, mạnh dạn đấu tranh với hàng giả?
* Ông PHẠM NGỌC HÙNG (chuyên gia kinh tế chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ thương hiệu):
Khâu hậu kiểm còn bị buông lỏng
Ông PHẠM NGỌC HÙNG (chuyên gia kinh tế chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ thương hiệu)
Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp tự đăng ký, công bố việc sản xuất hàng hóa, đặc biệt là sản phẩm liên quan tới an toàn thực phẩm, thuốc, sữa… Chính sách này cũng tạo điều kiện cho doanh nghiệp giảm bớt thủ tục, không ảnh hưởng sản xuất, nhưng lại đòi hỏi phải nâng cao năng lực của lực lượng chức năng. Song thực tế cho thấy việc hậu kiểm của lực lượng chức năng vừa qua có sự buông lỏng quản lý.
Một số đơn vị bảo vệ người tiêu dùng nhưng chưa thực sự đáp ứng được kỳ vọng của người dân trong chống hàng giả. Một bộ phận người tiêu dùng không nắm rõ được hết pháp luật, nên có thể bị đẩy vào rủi ro, thậm chí là vòng lao lý như một số trường hợp đã từng xảy ra. Vì vậy, đa số người tiêu dùng hiện nay nếu mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng cũng chấp nhận chịu thiệt. Quy định hiện nay về hành vi mua bán, sản xuất hàng giả, hàng nhái có thể bị xử lý hình sự và hành chính, song gần như rất ít vụ việc bị xử lý hình sự trong khi xử lý hành chính có mức xử phạt quá thấp, không đủ răn đe. Thực tế, lực lượng chức năng chống hàng giả thiếu nhân lực, quá trình xử lý cũng có nhiều vấn đề chưa đủ mạnh để răn đe.
Vấn đề cần thực hiện ngay là rà soát pháp luật để bổ sung chính sách đủ mạnh, lực lượng chức năng đủ công cụ để xử phạt tội sản xuất hàng giả, hàng nhái, không chỉ xử lý hành chính mà kiên quyết xử lý hình sự đối với những hành vi nghiêm trọng. Để khuyến khích người dân tố cáo hàng giả, hàng nhái, đặc biệt là sản phẩm liên quan đến an toàn sức khỏe, tính mạng con người, người dân cần kiện ra tòa, tố cáo khiếu nại đến cơ quan thẩm quyền. Đồng thời cơ quan chức năng phải có biện pháp bảo vệ người dân, có như vậy người dân mới mạnh dạn để cùng vào cuộc chống hàng giả.
* Ông NGUYỄN ĐĂNG SINH (chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam):
Doanh nghiệp chân chính cùng vào cuộc chống hàng giả
Ông NGUYỄN ĐĂNG SINH (chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam)
Việc làm hàng giả hiện nay ngày càng tinh vi, khi bên cạnh sản phẩm giả thương hiệu là hàng giả chất lượng. Đặc biệt với các sản phẩm được tự công nhận chứng nhận xuất xứ, những vụ việc như sữa giả, thuốc giả, thực phẩm giả (dầu ăn, cà phê)… Điều này cho thấy đơn vị doanh nghiệp tự công bố, nhưng công tác kiểm tra, kiểm soát, hậu kiểm còn hạn chế, khiến các đối tượng làm giả chất lượng, tạo ra những lỗ hổng rất lớn.
Vì thế, cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của lực lượng chức năng để bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính, có sản phẩm đảm bảo chất lượng, cạnh tranh sòng phẳng và minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng. Có cơ chế chính sách để nâng cao và phát huy hơn nữa vai trò của các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng, chống hàng gian, hàng giả.
Thời gian qua Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam đã thường xuyên tập huấn cho các doanh nghiệp về an toàn thực phẩm, văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới hàng hóa và các quy định mới. Cùng với đó, có nghiên cứu những phương pháp chống hàng giả, ứng dụng công nghệ số, cung cấp cho doanh nghiệp có giải pháp bảo vệ thương hiệu, hàng hóa, truy xuất nguồn gốc, các sản phẩm phải có đầy đủ thông tin. Đồng thời, tuyên truyền nâng cao nhận thức doanh nghiệp, người tiêu dùng và toàn xã hội chống hàng giả và gian lận thương mại; tổ chức cuộc thi chống hàng giả trên không gian mạng hay cung cấp thông tin cho lực lượng chức năng cùng vào cuộc.
Quan trọng là làm sao để doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng đồng hành vào cuộc chống hàng giả, thay vì chấp nhận (có thể) là “nạn nhân”. Việc này cần có các cơ chế, chính sách để tăng cường phối hợp, nâng cao nhận biết, ý thức chống hàng giả của cả xã hội.
* Ông VŨ VĂN TRUNG (phó chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam):
Người tiêu dùng cần mạnh dạn lên tiếng
Ông VŨ VĂN TRUNG (phó chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam)
Không ít người tiêu dùng hiện nay là không phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả. Mặc dù lực lượng chức năng đã nỗ lực trong việc kiểm tra, kiểm soát và ngăn chặn hàng giả, song người tiêu dùng vẫn đang gặp khó trong việc tiếp cận thông tin minh bạch và cần được bảo vệ một cách thực chất hơn. Ví dụ chiến dịch truy quét sữa giả gần đây là một bước đi hiệu quả, cho thấy nếu làm đến nơi đến chốn, hoàn toàn có thể tạo ra chuyển biến tích cực.
Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam hiện vận hành song song hai kênh tiếp nhận khiếu nại: kênh truyền thống (gọi điện, gửi đơn) và kênh trực tuyến qua ứng dụng công nghệ. Đáng chú ý, số lượng phản ánh qua nền tảng online đang tăng mạnh, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM – nơi người tiêu dùng có mức độ nhận thức và phản biện cao.
Theo quy định, người tiêu dùng có quyền khiếu nại với người bán, gửi đơn đến Hội Bảo vệ người tiêu dùng để được hỗ trợ. Người tiêu dùng chủ động lên tiếng, từ đó hội và các cơ quan chức năng mới có cơ sở tư vấn, hỗ trợ giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền lợi chính đáng. Với các tiếp nhận, hội đã chuyển đến những đơn vị chức năng xử lý; trường hợp nghiêm trọng hay vượt thẩm quyền, có tính chuyên môn sẽ chuyển hồ sơ đến cơ quan chức năng.
* Chị ĐỖ THỊ ÁI MỸ (quận 1, TP.HCM):
Thay đổi tâm lý sính ngoại
Nguyên nhân hàng giả lộng hành một phần xuất phát từ nhu cầu của người tiêu dùng, cụ thể là tâm lý thích “giống” hàng hiệu nhưng giá rẻ. Điều này đồng nghĩa người tiêu dùng vô tình “tạo điều kiện” cho hàng giả lưu thông. Biết không phải hàng thật mà vẫn mua, vẫn dùng, vẫn không phản ánh lại chất lượng hàng như đó là lựa chọn dĩ nhiên.
Vậy nên chính người tiêu dùng thay đổi ý thức mua hàng, chứ không phải cần thông minh tỉnh táo. Vì tâm lý người tiêu dùng ngay từ đầu đã ham rẻ, “sính ngoại” nên bất chấp mua hàng không cần biết chất lượng.
Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương có vai trò quan trọng trong việc phát hiện nơi sản xuất, tàng trữ, mua bán hàng giả, hàng nhái trong địa bàn. Lực lượng chức năng địa phương cần kiểm tra giám sát thường xuyên hơn, không bao che cho hàng giả. Cần mạnh tay truy quét thường xuyên để quyền lợi, niềm tin của người tiêu dùng luôn được đảm bảo, chứ không phải chỉ lúc cao điểm mới ra quân.
* Ông TRẦN VIỆT HÙNG (trưởng phòng nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước – Bộ Công Thương):
Không thể có hàng hiệu giá rẻ
Ông TRẦN VIỆT HÙNG (trưởng phòng nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước – Bộ Công Thương)
Việc kiểm tra, kiểm soát thị trường có khó khăn nhất định, đặc biệt không gian mạng không có địa chỉ rõ ràng. Nhiều trường hợp người dân có đơn phản ánh mua hàng giả, hàng kém chất lượng, nhưng khi xác minh kiểm tra trực tiếp cho thấy xuống đến nơi lại không phải cửa hàng đó. Trên nền tảng không gian mạng có thể ngồi ở khắp nơi, lấy địa chỉ chỗ khác, khó cho cả quản lý thị trường và quản lý thuế, an ninh trật tự xã hội, gây thất thoát ngân sách, kiểm soát chất lượng.
Thông tin là có, nhưng có trường hợp khi lực lượng chức năng vào đối tượng trốn, do địa chỉ không rõ ràng. Bán hàng ở TP.HCM, nhưng lấy hàng ở Bình Dương và bán hàng cho nhiều nơi, nên chúng tôi phải chuyển thông tin nhiều nơi. Có những trường hợp khi chúng tôi tìm đến nơi, chỉ có phòng, bàn ghế mà không có người.
Cục đã dự thảo kế hoạch hành động trình bộ trưởng về tăng cường kiểm tra, kiểm soát hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại. Đối với những hộ kinh doanh gian lận phải đóng cửa, còn nếu có hóa đơn, chứng từ nguồn gốc xuất xứ rõ ràng thì sẽ làm ăn bình thường, được Nhà nước tạo điều kiện tối đa. Doanh nghiệp, hộ kinh doanh cũng sẽ phải tính đến việc chuyển đổi mặt hàng đảm bảo nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Người tiêu dùng cũng cần nâng cao nhận thức hơn nữa, không thể có chuyện muốn mua hàng hiệu giá rẻ, không có cầu thì không thể có cung.
