Trong chứng khoán, ngoài việc mua cổ phiếu bằng tiền mặt của chính mình, nhà đầu tư còn có thể vay thêm tiền từ công ty chứng khoán để mua nhiều cổ phiếu hơn. Hình thức này gọi là margin – giao dịch ký quỹ . Đây được xem là “đòn bẩy tài chính”, có thể khuếch đại lợi nhuận, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro khiến tài khoản bốc hơi nhanh chóng.
Cơ chế hoạt động khá đơn giản, giả sử nhà đầu tư có 100 triệu đồng vốn tự có, công ty chứng khoán cho vay thêm 100 triệu đồng, tổng sức mua sẽ là 200 triệu. Nếu cổ phiếu tăng giá 10%, khoản lãi không chỉ tính trên 100 triệu vốn gốc mà được nhân đôi, lợi nhuận có thể lên tới 20 triệu thay vì 10 triệu.
Tuy nhiên, nếu cổ phiếu giảm 10%, khoản lỗ cũng tăng gấp đôi, nghĩa là tài sản ròng sụt giảm mạnh.
Để quản trị rủi ro, các công ty chứng khoán áp dụng tỷ lệ ký quỹ. Thông thường, tỷ lệ ký quỹ ban đầu là 50%, nghĩa là nhà đầu tư bỏ ra 1 đồng vốn, có thể vay thêm 1 đồng.
Bên cạnh đó, tỷ lệ duy trì phổ biến ở mức 30%, nếu danh mục giảm giá khiến tỷ lệ này xuống thấp hơn, công ty chứng khoán sẽ gửi cảnh báo gọi ký quỹ (margin call) và yêu cầu nhà đầu tư nộp thêm tiền hoặc bán bớt cổ phiếu.
Nếu vẫn không xử lý, tỷ lệ rơi xuống ngưỡng 25% sẽ bị bán cưỡng bức (force sell) để thu hồi nợ vay.
Ưu điểm của margin là tăng sức mua, tận dụng cơ hội sóng tăng để khuếch đại lợi nhuận, nhưng đi kèm với đó là nhược điểm lớn đó là thua lỗ cũng phóng đại, áp lực margin call luôn rình rập và chi phí lãi vay không hề nhỏ.
Rõ ràng margin là con dao hai lưỡi, nếu dùng đúng cách có thể giúp nhà đầu tư tối ưu lợi nhuận, nhưng lạm dụng dễ dẫn đến cháy tài khoản. Lời khuyên cho nhà đầu tư mới là chỉ nên sử dụng margin ở mức vừa phải, ưu tiên cổ phiếu thanh khoản cao và luôn có sẵn kế hoạch ứng phó khi thị trường đảo chiều.
