Tháng 9 đang phủ một bóng mây đầy toan tính lên nền kinh tế Mỹ. Các nhà đầu tư nín thở chờ đợi quyết định lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) trong 10 ngày tới, trong khi một cuộc chiến ngầm còn quan trọng hơn đang định hình tương lai của chính cơ quan này. Đó là cuộc đua giành chiếc ghế Chủ tịch Fed, một vị trí có quyền lực ảnh hưởng đến túi tiền của mọi người dân Mỹ và sự ổn định của cả nền kinh tế toàn cầu.
Tổng thống Donald Trump đã chính thức xác nhận “cuộc đua tam mã” gồm 3 ứng viên hàng đầu sẽ thay thế Jerome Powell vào tháng 5 năm sau: Christopher Waller, Kevin Hassett và Kevin Warsh.
Đối với giới đầu tư, doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách, việc ai sẽ trở thành “nhạc trưởng” tiếp theo của Fed và họ sẽ lèo lái con thuyền kinh tế Mỹ ra sao không còn là một câu hỏi mang tính học thuật mà là một ẩn số trị giá hàng nghìn tỷ USD.
Tháng 9 bão táp: Bài toán nan giải của Jerome Powell
Trước khi nói về tương lai, hãy nhìn vào hiện tại đầy áp lực của Chủ tịch Fed Jerome Powell. Gần như chắc chắn Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong cuộc họp chính sách ngày 16-17/9 tới. Câu hỏi không phải là “có hay không”, mà là “giảm bao nhiêu” – 0,25 hay 0,5 điểm phần trăm.
Quyết định này đến trong một bối cảnh kinh tế đầy nghịch lý. Bề ngoài, các con số vĩ mô vẫn khá vững chắc. Tăng trưởng GDP quý II đạt 3,3% và Cố vấn kinh tế trưởng Nhà Trắng Kevin Hassett thậm chí dự báo có thể đạt 4%. “Hiệu ứng giàu có” từ thị trường chứng khoán và bất động sản tăng giá vẫn thúc đẩy người tiêu dùng chi tiêu. Đầu tư kinh doanh, được tiếp sức bởi hàng tỷ USD đổ vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), cũng tăng trưởng 8%.
Tuy nhiên, bên dưới bề mặt đó là những vết rạn đáng lo ngại. Hoạt động sản xuất vẫn đang thu hẹp và thị trường nhà ở thì ảm đạm. Nhưng mối bận tâm lớn nhất của ông Powell lúc này lại là thị trường lao động. Tháng 8, nền kinh tế chỉ tạo thêm được 22.000 việc làm, một con số đáng thất vọng. Tỷ lệ thất nghiệp nhích từ 4,2% lên 4,3%.
Các chuyên gia cho rằng con số này có thể đang bị “đè nén giả tạo” bởi hiện tượng “tích trữ lao động”. Sau cú sốc thiếu hụt nhân sự thời hậu Covid-19, nhiều doanh nghiệp đang cố giữ lại nhân viên ngay cả khi không sử dụng hết công suất của họ. Lần đầu tiên sau bốn năm, số người tìm việc đã chính thức vượt qua số vị trí còn trống. Hiện tượng “nhảy việc” để tìm kiếm cơ hội tốt hơn đã bị thay thế bởi tâm lý “ôm việc” để giữ an toàn.
Và lơ lửng trên tất cả là bóng ma AI. Một khảo sát của The Wall Street Journal cho thấy các doanh nghiệp đang dùng những cụm từ như “kìm hãm tuyển dụng” hay “ít dùng con người hơn”. Các lãnh đạo doanh nghiệp thừa nhận rằng các cuộc họp về ngân sách giờ đây chủ yếu xoay quanh “những công việc sẽ biến mất trong 18 tháng tới”.
Chính sự suy yếu tiềm tàng của thị trường lao động đã khiến ông Powell lo ngại hơn cả mức lạm phát hiện vẫn cao hơn mục tiêu 2% của Fed. Ông và các đồng nghiệp dường như tin rằng áp lực tăng giá từ chính sách thuế quan chỉ là tạm thời và xu hướng giảm lạm phát sẽ sớm quay trở lại.
Trong bối cảnh đó, một đợt cắt giảm lãi suất được xem là liều thuốc cần thiết. Nhưng nó sẽ không bao giờ đủ để thỏa mãn yêu cầu của Tổng thống Trump, người từng đòi hỏi một mức giảm lên tới 3 điểm phần trăm. Và chính áp lực không ngừng nghỉ này đã mở đường cho cuộc đua tìm người kế nhiệm ông Powell.
Theo các chuyên gia, tháng 9 là tháng đầy hiểm nguy đối với nền kinh tế Mỹ. Các đầu tư lo lắng khi lịch sử cho thấy tháng 9 thường là thời điểm thị trường yếu nhất (Ảnh: iStock).
Cuộc đua tam mã: 3 con người, 3 tương lai cho Fed
Việc Tổng thống Trump xác nhận danh sách rút gọn cho thấy ông đang rất nghiêm túc trong việc định hình lại Fed theo ý muốn của mình. Mỗi ứng viên đều đại diện cho một con đường rất khác nhau.
Christopher Waller – “Người nội bộ” thực dụng
Với tỷ lệ cược cao nhất trên các sàn cá cược trực tuyến (27-28%), Thống đốc Fed Christopher Waller được xem là ứng viên an toàn nhất. Ông là “người trong cuộc”, hiểu rõ bộ máy vận hành của Fed.
Điểm thú vị của Waller là sự chuyển biến trong quan điểm. Năm 2021, ông là một trong những người đầu tiên kêu gọi tăng lãi suất để chống lạm phát, và đã dự báo chính xác rằng việc này sẽ không gây ra làn sóng thất nghiệp hàng loạt. Giờ đây, ông lại là người đi trước trong việc kêu gọi nới lỏng chính sách. Ông chính là người đã bỏ phiếu bất đồng vào tháng 7, khi Fed quyết định giữ nguyên lãi suất.
Trong bài phát biểu ngày 28/8, ông nói rõ: “Dựa trên những gì tôi biết hiện nay, tôi sẽ ủng hộ việc cắt giảm 25 điểm cơ bản. Tôi lo ngại tình hình thị trường lao động có thể xấu đi nhanh chóng”. Lập trường này cho thấy một sự thực dụng, sẵn sàng thay đổi chính sách dựa trên dữ liệu mới, nhưng vẫn trong khuôn khổ độc lập của Fed.
Lựa chọn Waller có thể là một sự thay đổi ôn hòa hơn so với các ứng viên còn lại.
Kevin Hassett – “Cánh tay nối dài” của Nhà Trắng
Là Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, Kevin Hassett là tiếng nói trung thành nhất với các chính sách của Tổng thống Trump. Ông là người ủng hộ mạnh mẽ các chính sách thương mại và thuế quan, đồng thời công khai lặp lại những chỉ trích của Trump nhắm vào Fed dưới thời Powell.
Phát biểu của ông vào ngày 3/8 đã thể hiện rõ điều đó: “Tổng thống tỏ ra bức xúc vì cho rằng nhiều nước khác đã hạ lãi suất, trong khi Mỹ thì chưa. Ông cũng lo ngại rằng có thể đang có yếu tố chính trị chi phối cách tính toán các con số này”.
Hassett đại diện cho một kịch bản mà ở đó, sự độc lập của Fed có thể bị thách thức nghiêm trọng. Nếu ông được bổ nhiệm, lằn ranh giữa chính sách tiền tệ và các mục tiêu chính trị của chính phủ có thể sẽ bị xóa nhòa.
Kevin Warsh – “Nhà cải cách” cấp tiến
Kevin Warsh, cựu Thống đốc Fed, là ứng viên khó đoán nhất nhưng cũng có thể mang lại sự thay đổi sâu sắc nhất. Từng là người liên lạc chính của Fed với phố Wall trong khủng hoảng 2008, ông sớm quay lưng lại với các chính sách nới lỏng định lượng, cho rằng chúng đã kéo Fed can thiệp quá sâu vào chính sách tài khóa.
Warsh không chỉ muốn một đợt cắt giảm lãi suất đơn thuần. Ông xem đó là “bước đầu cho sự thay đổi thể chế”. Ông muốn “rút bớt sự lỏng lẻo khỏi thị trường tài chính bằng cách đưa Fed ra khỏi lĩnh vực tài khóa, ra khỏi chính trị”. Tầm nhìn của ông là một Fed thu hẹp vai trò, tập trung vào nền kinh tế thực thay vì các thị trường tài chính. Năm 2018, Trump đã suýt bổ nhiệm Warsh và sau đó thừa nhận rằng ông hối tiếc vì đã không làm vậy.
Lựa chọn Warsh sẽ là một canh bạc, một cuộc cải tổ toàn diện có thể định hình lại vai trò của ngân hàng trung ương trong thế kỷ 21.
Tổng thống Donald Trump vừa xác nhận 3 ứng viên hàng đầu thay thế Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell là Kevin Hassett, Kevin Warsh và Christopher Waller (Ảnh: CoinGape).
Lựa chọn chủ tịch Fed và vận mệnh nước Mỹ
Không chỉ là câu chuyện nội bộ của Washington, cuộc đua giành ghế nóng Fed diễn ra trong bối cảnh nước Mỹ đang đối mặt với những thách thức dài hạn mang tính cấu trúc.
Tháng 10 tới, Tòa án Tối cao sẽ ra phán quyết về việc liệu Tổng thống có quyền áp thuế mà không cần Quốc hội phê chuẩn hay không. Một phán quyết ủng hộ ông Trump sẽ trao cho chính phủ một quyền lực kinh tế chưa từng có, có nguy cơ biến nước Mỹ thành một pháo đài được bao bọc bởi các bức tường thuế quan, khiến người dân nghèo đi và các doanh nghiệp bị khuất phục.
Trong kịch bản đó, một Fed mới dưới sự lãnh đạo của một người như Hassett hoặc thậm chí là Warsh có thể sẽ đặt “ưu tiên tài khóa” (fiscal dominance) làm kim chỉ nam. Nói một cách dễ hiểu, Fed có thể sẽ buộc phải giữ lãi suất thấp để giảm chi phí trả nợ cho các khoản thâm hụt ngân sách ngày càng phình to của chính phủ. Điều này sẽ là một thảm họa, có thể khiến lạm phát quay trở lại và các nhà đầu tư quốc tế mất niềm tin, đòi hỏi lãi suất cao hơn để tài trợ cho nợ của Mỹ.
Trong khi đó, trên trường quốc tế, vị thế của đồng USD đang bị thách thức. Trung Quốc, cùng với khối BRICS, đang nỗ lực truất ngôi “vua đô la” khỏi vai trò đồng tiền thương mại và dự trữ toàn cầu. Một Fed bị chính trị hóa và một đồng đôla bị Tổng thống chủ động tìm cách phá giá để hạn chế nhập khẩu sẽ chỉ tiếp thêm sức mạnh cho những nỗ lực này.
Quyết định cắt giảm lãi suất trong tháng 9 này chỉ là cơn gió nhẹ báo hiệu. Cơn bão thực sự nằm ở lựa chọn người sẽ ngồi vào chiếc ghế nóng tại Fed vào năm tới. Việc lựa chọn Chủ tịch Fed tiếp theo không đơn thuần là một sự thay đổi nhân sự mà còn là một quyết định mang tính định hình về tương lai của tính độc lập ngân hàng trung ương, về vai trò của chính sách tiền tệ và về cách nước Mỹ đối mặt với những thách thức kinh tế và địa chính trị to lớn trong thập kỷ tới.
