Đại diện Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM (giữa) tiếp nhận ý kiến từ các chuyên gia kinh tế và lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước, từ đó kiến nghị lên UBND TP – Ảnh: BÔNG MAI
Tọa đàm khoa học “Huy động nguồn lực doanh nghiệp nhà nước (DNNN) vào phát triển TP.HCM theo tinh thần Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân” vừa diễn ra vào hôm nay 3-6, do Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM tổ chức.
Tồn tại tâm lý “ngại” tăng trưởng cao
Từ góc nhìn toàn cầu, thẳng thắn nhìn rõ sự thật, TS Trần Ngọc Anh (Đại học Indiana, Mỹ) cho biết mô hình DNNN ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang gặp không ít thách thức giữa bối cảnh thị trường cạnh tranh khốc liệt.
Một nguyên nhân then chốt nằm ở vai trò kép của lãnh đạo DNNN, vừa ngồi ghế doanh nhân – vừa là nhà chính trị, dẫn đến thực trạng có những người ưu tiên mục tiêu chính trị cá nhân hơn hiệu quả kinh doanh.
Ví dụ, tại nước ta, một số tổng công ty xây dựng nhà nước từng đầu tư dàn trải vào bất động sản và tài chính theo phong trào, thay vì tập trung vào năng lực cốt lõi, gây hiệu quả thấp và rủi ro tài chính.
Đáng chú ý, TS Ngọc Anh chia sẻ: “Tồn tại tâm lý “ngại” tăng trưởng cao, bởi thành tích năm nay sẽ tạo áp lực cho các năm tiếp theo phải đạt được mức tăng trưởng cao hơn nữa, dẫn đến tốc độ tăng trưởng của nhiều DNNN còn khá chậm chạp”.
Chưa kể việc quản trị còn nặng hành chính, thiếu linh hoạt. Trong khi quá trình bổ nhiệm đôi khi thiên về quy trình hơn năng lực thị trường.
Doanh nghiệp chậm đầu tư do lo ngại chi phí kế toán ban đầu ảnh hưởng lợi nhuận. Chẳng hạn các dự án nâng cấp công nghệ trong ngành cơ khí từng bị trì hoãn kéo dài.
Năng lực của đội ngũ lãnh đạo và quản lý trở thành hạn chế lớn, bao gồm: năng lực quản trị hiện đại, khả năng thúc đẩy đổi mới công nghệ, thực hiện chuyển đổi số và mở rộng kết nối, hợp tác quốc tế.
Điển hình, việc triển khai các hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại một số tổng công ty nhà nước ở Việt Nam gặp nhiều khó khăn, không chỉ do vấn đề công nghệ mà còn đến từ năng lực quản lý và vận hành còn hạn chế.
Xác định mục tiêu tồn tại và vai trò, giúp DNNN phát triển bền vững, kết nối tốt kinh tế tư nhân
Ông Phạm Bình An – phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM – nhận định, với nền tảng thực tiễn phong phú, TP.HCM hoàn toàn có đủ cơ sở để chủ động đề xuất chính sách, tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế và thúc đẩy DNNN phát triển hiệu quả.
Quá trình này cần được đặt trong mối liên kết chặt chẽ với khu vực tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), nhằm tạo ra sức cộng hưởng và đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển chung của cả nước.
“Phải xác định rõ mục tiêu tồn tại và vai trò cụ thể của DNNN”, ông nhấn mạnh. Để làm được điều này, TP cần một tổ chức chuyên trách giàu năng lực, rà soát toàn diện hoạt động của DNNN, bao gồm cả công tác cổ phần hóa, liên kết vùng và nhiều hoạt động liên quan. Từ đó có được bức tranh rõ ràng, giúp nhận diện đúng vấn đề và đưa ra giải pháp phù hợp, hiệu quả.
Theo TS Trần Ngọc Anh, cần thực hiện tốt nhiều giải pháp đột phá để đổi mới DNNN. Nổi bật là thiết lập hệ thống chỉ tiêu (KPIs) rõ ràng, bao gồm cả chỉ số tài chính và phi tài chính. Giao nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng cho lãnh đạo doanh nghiệp dựa trên các chỉ số này.
Phải phân loại DNNN theo mục tiêu hoạt động (chiến lược hay cạnh tranh) để áp dụng mô hình quản trị phù hợp. Chuyên nghiệp hóa hội đồng quản trị, tách bạch chức năng chủ sở hữu vốn nhà nước và quản lý hành chính. Việc đánh giá hoạt động cần do tổ chức độc lập thực hiện, bảo đảm khách quan. Cổ phần hóa và thoái vốn phải thực chất, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, xóa bỏ ưu đãi không cần thiết.
Chuyên gia kinh tế nhấn mạnh, DNNN muốn phát triển từ đó tạo động lực cho kinh tế tư nhân vươn lên bền vững, không thể bỏ qua việc tạo cơ chế thu hút nhân tài và khuyến khích đổi mới sáng tạo, đầu tư công nghệ.
