1. Gen Z – thế hệ lớn lên trong áp lực chưa từng có
Gen Z (sinh từ khoảng 1997–2012) là thế hệ đầu tiên trưởng thành cùng smartphone, mạng xã hội và khủng hoảng toàn cầu (dịch bệnh, biến đổi khí hậu, bất ổn kinh tế). Họ tiếp cận thông tin nhanh chóng, nhưng đồng thời cũng phải gánh chịu áp lực so sánh, kỳ vọng và bất định.Thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy tỷ lệ lo âu ở thanh thiếu niên tăng mạnh sau đại dịch Covid-19. Trong đó, Gen Z được ghi nhận có mức độ stress và rối loạn lo âu cao nhất so với Millennials và Gen X.
2. Góc nhìn từ khoa học thần kinh: não bộ Gen Z đang “quá tải”
Khoa học thần kinh chỉ ra rằng: não bộ con người chưa kịp tiến hóa để thích ứng với lượng thông tin khổng lồ của thời đại số.
Hệ viền (limbic system) – vùng não xử lý cảm xúc – trở nên nhạy cảm hơn khi tiếp xúc liên tục với tin tức tiêu cực, drama hay “so sánh xã hội” trên mạng.
Vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) – nơi kiểm soát lý trí và ra quyết định – phát triển hoàn thiện muộn, thường sau 25 tuổi. Điều này khiến Gen Z dễ phản ứng cảm xúc mạnh, khó điều tiết căng thẳng.
Dopamine và vòng lặp khen thưởng: Like, share, thông báo tin nhắn kích hoạt dopamine liên tục, khiến não bộ rơi vào trạng thái nghiện ngắn hạn, giảm khả năng tập trung dài hạn.
Nói cách khác, não bộ Gen Z liên tục trong tình trạng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight or flight), dễ dẫn tới lo âu kéo dài.
3. Yếu tố xã hội: khi tương lai trở nên bất định
Ngoài yếu tố sinh học, môi trường xã hội cũng góp phần lớn:
Mạng xã hội & so sánh liên tục: Khi bạn bè khoe thành tích, công việc hay ngoại hình, Gen Z dễ rơi vào áp lực “mình chưa đủ tốt”.
Áp lực học tập và sự nghiệp: Thế hệ này được kỳ vọng thành công sớm, giỏi giang hơn cha mẹ. Nhưng thị trường lao động lại cạnh tranh khốc liệt, AI dần thay thế nhiều nghề, khiến họ bất an.
Kinh tế và môi trường: Chi phí sinh hoạt tăng cao, biến đổi khí hậu, xung đột toàn cầu… khiến nhiều bạn trẻ cảm thấy tương lai u ám.
Đại dịch Covid-19: 3 năm cách ly xã hội đã làm gián đoạn học tập, giảm tương tác trực tiếp, tăng cảm giác cô đơn.
Kết hợp lại, Gen Z giống như đang “chạy marathon trên mặt đất rung chuyển”.
4. Vì sao Gen Z dễ tổn thương hơn các thế hệ trước?
Millennials từng trải qua khủng hoảng kinh tế 2008, nhưng họ trưởng thành khi mạng xã hội còn sơ khai.
Gen X lớn lên trong môi trường ít kết nối ảo, có nhiều mối quan hệ trực tiếp hỗ trợ tinh thần.
Gen Z thì khác: họ vừa non trẻ, vừa đối diện đồng thời với “đa tầng áp lực” – công nghệ, kinh tế, xã hội, môi trường.
Theo nghiên cứu của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), Gen Z là thế hệ cô đơn nhất lịch sử, dù được kết nối online 24/7.
5. Làm gì để giảm lo âu cho Gen Z?
Dù khó khăn, vẫn có những giải pháp khả thi từ cả cá nhân và cộng đồng:
a. Ở cấp độ cá nhân
Giảm thời gian mạng xã hội: Đặt giới hạn sử dụng app, ưu tiên giao tiếp trực tiếp.
Tập luyện và thiền: Yoga, thiền chánh niệm, hoặc đơn giản là đi bộ 30 phút/ngày giúp điều chỉnh hormone stress.
Viết nhật ký cảm xúc: Ghi lại lo lắng giúp não “xả bớt” gánh nặng và nhìn vấn đề khách quan hơn.
Chấp nhận sự chưa hoàn hảo: Hiểu rằng mỗi người có hành trình riêng, không cần so sánh liên tục.
b. Ở cấp độ gia đình và xã hội
Cha mẹ & nhà trường: Cần lắng nghe thay vì áp đặt, coi trọng sức khỏe tinh thần ngang với điểm số.
Doanh nghiệp & xã hội: Tạo môi trường làm việc linh hoạt, có chính sách hỗ trợ tâm lý.
Chính sách y tế: Mở rộng dịch vụ tư vấn tâm lý, khuyến khích Gen Z tiếp cận chuyên gia mà không sợ kỳ thị.
6. Thông điệp cuối cùng
Gen Z không yếu đuối – họ chỉ đang phải trưởng thành trong một thế giới phức tạp hơn bao giờ hết. Lo âu không phải dấu hiệu thất bại, mà là tín hiệu cơ thể gửi đi khi cần được lắng nghe và chăm sóc.
Nếu được đồng hành đúng cách, Gen Z có thể biến sự nhạy cảm thành sức mạnh sáng tạo, biến nỗi lo âu thành động lực xây dựng tương lai.
