Nhiều hộ kinh doanh yêu cầu khách hàng không ghi nội dung liên quan hàng hóa khi thanh toán – Ảnh: B.K.
Từ ngày 1-6-2025, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỉ đồng bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.
Ghi nhận từ nhiều diễn đàn về thuế, không ít cá nhân, hộ kinh doanh đang bối rối trước các quy định mới, đặc biệt là về việc kê khai doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử và xử lý hàng hóa không có hóa đơn đầu vào.
Không có hóa đơn đầu vào, có được xuất hóa đơn đầu ra?
Trước đây, việc mua bán không hóa đơn hoặc chỉ dùng giấy viết tay rất phổ biến, nhất là với hàng hóa nhập từ chợ đầu mối, đại lý quen. Nhưng nay, với quy định kê khai theo thực tế, các hộ kinh doanh lúng túng liệu có phải chuẩn bị mọi hóa đơn chứng từ đầu vào rõ ràng nếu muốn hợp thức hóa hàng hóa khi bán ra hay không.
Ông Nguyễn Ngọc Tú – nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế, nguyên tổng biên tập Tạp chí Thuế – cho biết với các hộ kinh doanh, cách tính thuế trực tiếp theo tỉ lệ cố định 1,5-4,5% trên doanh thu (tùy ngành).
Khác với phương pháp khấu trừ, hình thức này không cho bù thuế đầu vào nên chưa phải lo đầy đủ hóa đơn đầu vào. Dù chưa cần quá lo ngại bởi việc chuyển đổi cũng cần có lộ trình, chuyên gia cũng chỉ ra rằng, việc yêu cầu đầy đủ các hóa đơn đầu vào, sẽ giảm các rủi ro pháp lý khác về hàng hóa không rõ nguồn gốc…
Nhưng nay, với quy định kê khai theo thực tế, các hộ kinh doanh bắt buộc phải có hóa đơn chứng từ đầu vào rõ ràng nếu muốn hợp thức hóa hàng hóa khi bán ra.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, luật sư Nguyễn Thanh Phong (Công ty Luật Pháp Trị, Đoàn luật sư Hà Nội) cho biết hóa đơn đầu vào là loại hóa đơn được cung cấp khi mua sắm hàng hóa, vật tư và thanh toán dịch vụ để phục vụ cho hoạt động kinh doanh.
Hóa đơn đầu vào có ý nghĩa quan trọng trong kế toán và quản lý thuế, là cơ sở để doanh nghiệp hạch toán các khoản chi phí, giảm trừ và quyết toán thuế.
“Các cơ sở kinh doanh không được xuất hóa đơn đầu ra khi không có hóa đơn đầu vào”, ông Phong nói.
Ông Phong cũng cảnh báo, hành vi xuất hóa đơn đầu ra khi không có hóa đơn đầu vào là vi phạm pháp luật về thời điểm lập hóa đơn, có thể bị xử phạt hành chính lên đến 8 triệu đồng.
Trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi trốn thuế.
Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 2, điều 3, thông tư 119/2014/TT-BTC, trong một số trường hợp như cho vay, cho mượn hoặc hoàn trả máy móc, thiết bị, vật tư – nếu có hợp đồng và chứng từ hợp lệ – thì cơ sở kinh doanh không bắt buộc phải lập hóa đơn, tính và nộp thuế GTGT.
Hộ buôn online có cần dùng máy tính tiền?
Theo các chuyên gia, hộ kinh doanh thương mại điện tử có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên, thuộc diện kê khai thuế, cũng bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã cơ quan thuế, khởi tạo từ máy tính tiền.
Cụ thể, luật sư Nguyễn Thanh Phong cho biết hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đáp ứng điều kiện sau sẽ thuộc đối tượng phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền: Có mức doanh thu trên 1 tỉ đồng trở lên; hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng, bao gồm trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng bán lẻ (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); cơ sở kinh doanh ăn uống, nhà hàng, khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, hỗ trợ vận tải đường bộ; dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định ngành kinh tế.
Ông Phan Phương Nam – phó khoa luật thương mại, Trường đại học Luật TP.HCM – cho rằng cả vài chục năm nay nhiều hộ kinh doanh nhỏ vẫn dùng hóa đơn viết tay. Giờ muốn tìm nguồn cung hàng hóa có hóa đơn, chứng từ đầy đủ cũng cần thời gian.
Với những hàng hóa đã mua trước đây không có hóa đơn đầu vào, các cơ sở kinh doanh rất cần được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể.
Việc tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ cần được đẩy mạnh, đồng thời nên có lộ trình chuyển tiếp 1-2 năm để người dân thích ứng. Nếu xử phạt mạnh tay ngay, có thể gây hoang mang, lo lắng trên diện rộng, ông Nam nhận định.
Đừng tìm cách trốn né nghĩa vụ thuế
Theo các chuyên gia về thuế, trong bối cảnh pháp luật ngày càng minh bạch và hệ thống dữ liệu ngày càng được kết nối chặt chẽ, việc thiếu hiểu biết hoặc cố tình lẩn tránh nghĩa vụ thuế đều có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Một cán bộ ngành thuế cho biết không ít hộ kinh doanh hiện vẫn sử dụng hình thức giao dịch tiền mặt nhằm né tránh kê khai doanh thu thực tế.
Tuy nhiên với công nghệ quản lý hiện nay, cơ quan thuế có thể dựa vào nhiều nguồn dữ liệu khác nhau – từ hóa đơn đầu vào, dòng tiền, đến lượng hàng hóa vận chuyển, tiêu thụ – để phân tích, đối chiếu và xác định nghĩa vụ thuế.
“Thuế là nghĩa vụ bắt buộc, nhưng thực hiện đúng và đầy đủ cũng chính là nền tảng để hộ kinh doanh hoạt động minh bạch, phát triển ổn định và lâu dài”, vị này nhấn mạnh.
