Tiểu thương buôn bán tại chợ Tân Định, quận 1, TP.HCM – Ảnh: Q.ĐỊNH
Đại biểu Quốc hội đã hỏi thẳng, chất vấn kỹ và bộ trưởng cũng thẳng thắn nêu gốc rễ vấn đề cũng như giải pháp khắc phục.
Gỡ bỏ tâm lý e ngại khi bỏ thuế khoán
Bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh được đại biểu chất vấn ngay ở những lượt đầu. Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nêu việc bỏ thuế khoán hộ kinh doanh từ 1-1-2026 gây tâm lý e ngại. Nhiều đại biểu đề nghị lùi thời hạn, cho thấy hộ kinh doanh không ngại nộp thuế mà lo thủ tục tính thuế phức tạp. Chính phủ có kế hoạch gì để việc thu thuế mới thuận lợi, chuyên nghiệp và tạo hứng khởi cho hộ kinh doanh?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay bãi bỏ thuế khoán từ năm 2026 là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, tạo minh bạch hoạt động kinh doanh, bình đẳng thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp (DN), thúc đẩy chuyển đổi sang mô hình DN và mở rộng kinh tế chính thức.
Tuy nhiên do chính sách tác động hàng triệu hộ kinh doanh nên bộ đang chuẩn bị về pháp lý và công nghệ để hỗ trợ thực hiện, giảm gánh nặng thủ tục và chi phí cho các hộ kinh doanh.
Trong đó rà soát, hoàn thiện chính sách thuế (sửa Luật Quản lý thuế, Luật Thu nhập cá nhân) theo hướng đơn giản, minh bạch, dễ thực hiện, giảm áp lực chuyển đổi mô hình DN cho hộ kinh doanh. Đồng thời tăng cường chuyển đổi số (hóa đơn điện tử từ máy tính tiền) để thu đúng, thu đủ, giảm thời gian và chi phí cho hộ kinh doanh.
Song song đó sẽ cung cấp miễn phí hệ thống khai thuế điện tử, phần mềm hóa đơn và kế toán hỗ trợ DN, nhất là hộ kinh doanh khó khăn, đẩy mạnh chuyển đổi số, nâng cao chất lượng dịch vụ công và quản lý thuế. Đồng thời tăng cường truyền thông, đào tạo và tư vấn về hóa đơn điện tử và kê khai thuế cho các hộ kinh doanh, phối hợp chặt chẽ với cơ quan truyền thông.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu việc rất nhiều hộ, cá nhân, cá thể, hộ tư thương còn rất lúng túng về hóa đơn điện tử, sợ bị phạt; số khác lách luật, buộc khách thanh toán bằng tiền mặt.
Đáp lại, ông Thắng cho hay nhận thấy việc triển khai gặp nhiều vướng mắc nên Bộ Tài chính và Cục Thuế đã nỗ lực hướng dẫn, giải thích, hỗ trợ tối đa cho hộ kinh doanh và đến nay chưa phạt ai. Sau này khi đã triển khai, nếu hộ nào cố tình lúc đó phải có chế tài. Theo ông Thắng, chỉ có một vài trường hợp cố tình lách luật, vi phạm pháp luật thuế, bộ sẽ tăng cường phối hợp tuyên truyền để chấm dứt tình trạng này.
Liên quan đến thuế, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) chất vấn giải pháp tăng cường quản lý thuế hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử hiện gặp nhiều khó khăn, gian lận gây ảnh hưởng ngân sách nhà nước và cạnh tranh không lành mạnh.
Ông Thắng nêu hiện Bộ Tài chính đã quyết liệt triển khai ban hành quy định về hóa đơn, trách nhiệm nộp thuế. Nhờ vậy đã chuẩn hóa 95% cơ sở dữ liệu dân cư, kết nối, chia sẻ dữ liệu với ngân hàng và sàn thương mại điện tử; ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) và đã thu được 23.000 tỉ đồng thuế từ 158 nhà cung cấp nước ngoài và 1.200 tỉ đồng từ 106.000 hộ cá nhân. Thu thuế thương mại điện tử trong 5 tháng tăng trưởng 55%, đạt trên 75.000 tỉ đồng.
Tới đây Bộ Tài chính sẽ hoàn thiện quy định về kinh doanh thương mại điện tử, định danh tổ chức/cá nhân, hướng dẫn kê khai thuế điện tử, nâng cấp cổng điện tử, tiếp cận hồ sơ từ nước ngoài. Cơ sở dữ liệu sẽ được hoàn thiện bằng AI để cảnh báo gian lận và rà soát tổ chức/cá nhân có thu nhập từ thương mại điện tử, nền tảng số.
Hộ kinh doanh tại chợ Bến Thành, quận 1, TP.HCM – Ảnh: THANH HIỆP
Mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp năm 2030
Đại biểu Đặng Bích Ngọc (Hòa Bình) đặt vấn đề thế giới và Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn kinh tế, nhiều DN rút lui, hoạt động sản xuất kinh doanh khó khăn, gây áp lực cho mục tiêu 2 triệu DN vào năm 2030 (nghị quyết 68). Bộ trưởng có giải pháp gì để phát triển DN về số lượng và chất lượng trong thời gian tới?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhìn nhận mục tiêu 2 triệu DN vào năm 2030 rất quan trọng, thể hiện khát vọng phát triển kinh tế mạnh mẽ nhưng cũng là thách thức lớn với sức cầu suy giảm và khó khăn trong, ngoài nước.
Ông Thắng cho hay Bộ Tài chính tập trung tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch, hiệu quả, tháo gỡ rào cản gia nhập và hoạt động. Bên cạnh đó rà soát, tháo gỡ vướng mắc về đầu tư, đất đai, xây dựng, quy hoạch.
Bộ cũng có giải pháp thúc đẩy chuyển đổi 5 triệu hộ kinh doanh (lực lượng tiềm năng lớn nhất để hiện thực hóa mục tiêu 2 triệu DN) sang DN. Muốn vậy, Bộ Tài chính đang hoàn thiện khung pháp lý, bãi bỏ thuế khoán (2026), hỗ trợ miễn thuế thu nhập DN ba năm, bãi bỏ thuế môn bài, cung cấp nền tảng số và phần mềm kế toán miễn phí, nâng cao năng lực quản trị.
Ngoài ra, nâng cao năng lực cạnh tranh, ưu tiên hỗ trợ DN về đất đai, vốn, thị trường, công nghệ và chuyển đổi số, giúp DN tăng khả năng chống chịu, giảm rút lui khỏi thị trường.
Ở góc nhìn khác, đại biểu Dương Khắc Mai (Đắk Nông) nêu chính báo cáo của Bộ Tài chính nhận định kinh tế tư nhân đông nhưng chưa mạnh do thể chế pháp luật bất cập, chồng chéo. Theo ông Mai, Quốc hội đã ban hành nghị quyết 197, 198 và sửa đổi luật liên quan, vấn đề còn lại là triển khai thực hiện.
Ông Thắng cho hay nghị quyết 68 của Bộ Chính trị và nghị quyết 198 của Quốc hội là những bước ngoặt trong tư duy phát triển, không chỉ khẳng định vị thế và vai trò của kinh tế tư nhân mà còn đưa ra các chủ trương, chính sách, giải pháp tổng thể, toàn diện, đột phá để phát triển kinh tế tư nhân và thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối.
Về việc thực thi chủ trương, ông Thắng cho hay đối với những vấn đề đã chín, đã rõ, quan trọng, có tác động lớn đã được thể chế hóa ngay trong nghị quyết này. Chính phủ cũng ban hành nghị quyết 139 để triển khai nghị quyết 198.
Mặt khác, Chính phủ chỉ đạo khẩn trương rà soát, thể chế hóa các vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh của luật tại kỳ họp thứ 9 vào các dự thảo luật, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ. Nhiều dự án luật được thảo luận, như 12 dự án của Bộ Tài chính phục vụ nghị quyết 57 (Bộ Chính trị), nghị quyết 193 và 68 (Quốc hội).
Cuối cùng, Chính phủ giao các cơ quan nghiên cứu, xây dựng/sửa đổi văn bản pháp luật liên quan đến các nhiệm vụ, giải pháp chưa cấp bách của nghị quyết 68. Các nhiệm vụ khẩn trương đã được giao bộ, ngành triển khai theo kế hoạch hành động của Chính phủ (nghị quyết 68, 197, 198), tuân thủ sáu nguyên tắc: rõ người, rõ việc, thời gian, trách nhiệm, sản phẩm, thẩm quyền. Bộ Tài chính sẽ trình Quốc hội sửa đổi toàn diện các luật liên quan đến DN (kể cả DN tư nhân) tại kỳ họp thứ 10.
Hàng loạt sạp hàng tại chợ Tân Bình (quận Tân Bình, TP.HCM) đồng loạt đóng cửa do lo ngại bị xử phạt khi bán hàng mà không có hóa đơn hợp lệ – Ảnh: NHẬT XUÂN
Thuế không phải là lý do khiến hộ kinh doanh đóng cửa
Bấm nút tranh luận, đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình) nói thuế đối với hộ kinh doanh có thể dẫn tới việc đóng cửa tạm thời hoặc vĩnh viễn, thực tế gần đây đã xảy ra ở nhiều địa phương trên cả nước. Việc này tác động trực tiếp tới DN, tiêu dùng xã hội và cả nền kinh tế vì đây chính là những rủi ro không mong muốn của chính sách.
Phản biện lại, ông Thắng nói thông tin về hộ kinh doanh đóng cửa đã được VTV phản ánh và Tổng Bí thư Tô Lâm đã có ý kiến khi làm việc với Hà Nội. Theo ông Thắng, việc triển khai chính sách thuế vừa qua trùng với đợt cao điểm chống hàng giả, hàng nhái khiến nhiều cửa hàng đóng cửa vì sợ kiểm tra, phạt, thu hồi hàng hóa kém chất lượng, không phải vì chính sách thuế.
“Chính sách thuế chưa thay đổi gì, thậm chí sắp tới còn có ưu đãi hơn, ví dụ nâng mức miễn thuế từ 100 triệu lên 200 triệu đồng”, ông Thắng nói.
Sản xuất phân bón tại Nhà máy đạm Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Huy động nguồn lực để đạt mức tăng trưởng 2 con số
Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) đặt câu hỏi: Để đạt mục tiêu tăng trưởng 10% từ năm 2026, cần nguồn lực đầu tư lớn và hiệu quả đầu tư cao. Kịch bản tăng trưởng dự kiến vốn đầu tư toàn xã hội giai đoạn 2026 – 2030 tăng 20%/năm, trong khi năm 2024 chỉ đạt 7,5%. Giải pháp nào tăng cường huy động và nâng cao hiệu quả đầu tư cho tăng trưởng kinh tế bứt phá?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết để đáp ứng nhu cầu đầu tư 40% GDP (tăng 17 – 20%/năm) giai đoạn 2026 – 2030, Bộ Tài chính đang phối hợp xây dựng kịch bản tăng trưởng. Theo thông lệ quốc tế, với tốc độ tăng trưởng 10%, đầu tư cần đạt xấp xỉ 40% GDP. Vì vậy cần nâng cao hiệu quả đầu tư (ICOR từ 6 – 7 xuống 4 – 5) trong giai đoạn 2026 – 2030.
Về giải pháp cụ thể, ông Thắng cho biết đầu tiên phải ưu tiên tối đa ngân sách, phấn đấu đạt 60% ngân sách hằng năm cho đầu tư phát triển. Có giải pháp đột phá, đa dạng để kích hoạt thu hút tối đa nguồn vốn đầu tư (DN tư nhân, Nhà nước, FDI, ODA, nhân dân), ngân sách nhà nước chỉ đóng vai trò vốn mồi. Ưu tiên DN tham gia các dự án (trừ an ninh, quốc phòng).
Cùng với đó, phát triển mạnh mẽ các kênh huy động vốn từ thị trường vốn như cổ phiếu, trái phiếu, các quỹ đầu tư, các quỹ tài chính và một trong những giải pháp này đó là chúng ta phải nâng cấp được thị trường chứng khoán trong năm 2025 này. Tích cực tháo gỡ các khó khăn để chúng ta đưa các dự án tồn đọng trên địa bàn cả nước vào vận hành, khởi thông khoảng trên 5 triệu tỉ đồng.
Cuối cùng huy động nguồn vốn tham gia từ các tổ chức tín dụng, đặc biệt là từ hệ thống các ngân hàng thương mại.
Về vấn đề hiệu quả đầu tư, ông Thắng nhấn mạnh nhóm giải pháp cải cách thể chế và quản lý đầu tư công để giảm thất thoát, tránh lãng phí trong quản lý vốn, đảm bảo các quy định của pháp luật không đồng bộ, không chồng chéo để chúng ta tiết kiệm nguồn lực.
Tiếp đó tái cơ cấu nền kinh tế và tối ưu hóa nguồn lực như ưu tiên đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như công nghiệp chế biến, chế tạo, kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn để chúng ta tăng năng suất lao động, không đầu tư dàn trải và Nhà nước chỉ tập trung vào các công trình hạ tầng thiết yếu. Nâng cao năng lực công nghệ và đổi mới sáng tạo, tăng cường nghiên cứu phát triển, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Cuối cùng, cải cách hành chính và môi trường đầu tư kinh doanh. Làm thế nào chúng ta phải cắt giảm được thủ tục hành chính chống tham nhũng, lãng phí và cải thiện chỉ số PCI.
Nên có thuế khoán cho hộ nghèo, kinh doanh nhỏ
Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc đánh giá việc bỏ thuế khoán là đúng đắn, phù hợp nghị quyết 68 của Bộ Chính trị. Tuy nhiên Bộ Tài chính cần nghiên cứu, đề xuất chính sách thuế khoán dựa trên doanh thu, tạo thuận lợi cho hộ nghèo, hộ kinh doanh nhỏ.
Ví dụ, hộ có doanh thu dưới 1 tỉ đồng nên được khoán thuế, tránh thiệt thòi do thiếu hóa đơn đầu vào và không được hoàn thuế. Hộ có doanh thu trên 1 tỉ đồng, có địa điểm kinh doanh ổn định nên thu theo hóa đơn để đảm bảo minh bạch, chống thất thu và khuyến khích phát triển DN.
