Nhân viên làm việc tại Khu công nghệ cao TP Thủ Đức, TP.HCM – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Theo luật mới, thuế suất 10% trong 15 năm sẽ áp dụng cho các dự án đầu tư mới trong một số lĩnh vực như công nghệ cao, đầu tư mạo hiểm, sản xuất phần mềm, an toàn thông tin mạng, công nghiệp hỗ trợ, năng lượng tái tạo…
Doanh nghiệp “lạc quan hơn”
Chia sẻ với Tuổi Trẻ, ông Mai Huy Tuần – tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghệ số SSI Digital (SSID) – cảm thấy “lạc quan hơn” khi luật sửa đổi đã bổ sung ưu đãi thuế cho các quỹ đầu tư mạo hiểm, dự án công nghệ cao. Đây là lĩnh vực nhiều rủi ro, nơi mà 9 trong 10 start-up có thể thất bại, và tỉ lệ thành công của các quỹ đầu tư mạo hiểm đôi khi chỉ đạt 1%.
Chi phí đầu tư ban đầu vào công nghệ thường rất cao, trong khi thời gian hoàn vốn lại dài và bất định. Chính sách thuế không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng có thể đóng vai trò như một “liều thuốc hỗ trợ”, giúp doanh nghiệp (DN) và nhà đầu tư có thêm dư địa tài chính để theo đuổi các ý tưởng mới và chiến lược “dài hơi”.
Ông Tuần kỳ vọng rằng với sự hỗ trợ đúng hướng từ chính sách thuế, các DN công nghệ nội địa sẽ mạnh dạn hơn trong đầu tư, và các quỹ mạo hiểm cũng tự tin hơn trong đồng hành với start-up.
Còn theo ông Nguyễn Anh Khoa – giám đốc khối phân tích và nghiên cứu Chứng khoán Agribank, các nội dung sửa đổi, đặc biệt là việc mở rộng đối tượng được ưu đãi thuế và kéo dài thời gian miễn/giảm thuế đối với một số lĩnh vực trọng điểm như công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh… sẽ góp phần giảm chi phí hoạt động cho DN.
Không chỉ tăng năng lực DN tư nhân trong nước mà còn thu hút thêm dòng vốn đầu tư – đặc biệt là FDI chất lượng cao.
Cũng theo ông Khoa, DN trên sàn chứng khoán thuộc các lĩnh vực ưu đãi có thể được hưởng lợi từ Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi). Trong đó, những lĩnh vực tập trung các DN niêm yết có thể kể đến như công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo, nuôi trồng nông, lâm, thủy sản…
Dù lượng DN niêm yết trực tiếp hoạt động trong các lĩnh vực này còn hạn chế, nhưng ông Khoa lại thấy rằng với các tập đoàn đa ngành hoặc có kế hoạch mở rộng sang lĩnh vực ưu tiên, đây sẽ là cơ hội để tận dụng ưu đãi thuế, từ đó cải thiện lợi nhuận.
Thực thi – khâu dễ “gãy” nhất
Dù kỳ vọng lớn nhưng lo ngại chính của nhiều DN, chuyên gia là quy trình xác định DN đủ điều kiện ưu đãi nếu không rõ ràng sẽ lại trở thành rào cản.
TS Nguyễn Ngọc Tú – nguyên vụ trưởng Tổng cục Thuế, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội – dẫn chứng: những DN chuyên sản xuất chip, phần mềm có thể dễ dàng chứng minh đủ điều kiện.
Nhưng với các DN đa ngành, hoặc chỉ ứng dụng công nghệ cao một phần thì việc “chứng minh” lại vô cùng khó khăn. Ông cũng bày tỏ quan ngại về tình trạng DN phải “xin” xác nhận, dẫn tới phát sinh gánh nặng hành chính và chi phí không chính thức.
Nếu không có cải cách căn cơ, nỗ lực khuyến khích đổi mới sáng tạo sẽ chỉ dừng lại ở lời nói, ông Tú cảnh báo.
Về giải pháp, ông đề xuất nên tập trung vào “hậu kiểm” thay vì đặt ra hàng loạt điều kiện phức tạp ngay từ đầu.
Ông Mai Huy Tuần chia sẻ: trước đây, chỉ để tổ chức một sự kiện công nghệ phải chạy qua chạy lại gần chục cơ quan. Gần đây đã có cải thiện, nhưng ông mong sẽ có thêm những cải cách về thủ tục để DN được hưởng hỗ trợ mà không mất quá nhiều thời gian, công sức…
Ông cũng kỳ vọng các hướng dẫn cụ thể sẽ sớm được ban hành trước khi luật có hiệu lực từ tháng 10 tới. Những nhà sáng lập công ty, start-up công nghệ thường rất trẻ – nhiều người chỉ mới ngoài 20 tuổi – cần được hỗ trợ tiếp cận thông tin và hướng dẫn chi tiết để thực thi hiệu quả, bớt bỡ ngỡ.
Giám đốc một công ty luật cũng cho biết Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) đã có một số cải tiến như danh mục ngành nghề được ưu đãi rõ ràng hơn, hồ sơ khấu trừ chi phí nghiên cứu và phát triển được chuẩn hóa hơn.
Tuy nhiên, vẫn cần thêm các thông tư hướng dẫn cụ thể, cùng một cơ chế giám sát độc lập. Đồng thời, chính sách thuế cần hết sức nhất quán, tuyệt đối tránh “giảm thu để tăng thu”…
Tiến tới miễn thuế cho DN công nghệ
TS Nguyễn Ngọc Tú cho rằng để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 8 – 10% như kỳ vọng, Việt Nam cần ưu tiên phát triển công nghệ, thậm chí có thể tiến tới miễn thuế hoàn toàn cho DN công nghệ. Khi DN giảm bớt gánh nặng thuế, khoản tiền tiết kiệm được sẽ quay trở lại nền kinh tế thông qua đầu tư mở rộng – tức là không gây thất thu ngân sách, mà ngược lại còn tạo thêm nguồn thu trong dài hạn.
Ông Phan Phương Nam – phó trưởng khoa luật thương mại Trường ĐH Luật TP.HCM – cũng đồng tình với tương lai miễn thuế cho DN công nghệ cao vì đây sẽ là biện pháp kích thích mạnh mẽ, vừa thu hút DN công nghệ cao, vừa kích thích DN mảng này – những chủ thể có khả năng nâng cao năng suất và tạo ra hiệu ứng kéo toàn bộ nền kinh tế, vượt xa giá trị thuế thu được trong ngắn hạn.
DN cần gì và cần làm gì?
Ông Nguyễn Anh Khoa dẫn kinh nghiệm từ Luật Hỗ trợ DN vừa và nhỏ cho thấy nếu thiếu hướng dẫn chi tiết, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương, chính sách dù tốt cũng có thể không tạo được chuyển biến thực chất.
Vì vậy, để luật mới thực sự phát huy hiệu quả, cần đồng bộ một số giải pháp trọng tâm: sớm ban hành các văn bản hướng dẫn dưới luật rõ ràng, cụ thể hóa tiêu chí về ngành nghề, địa bàn ưu đãi cũng như thủ tục thụ hưởng; tăng vai trò giám sát, phản hồi chính sách từ các hiệp hội DN để kịp thời xử lý các vướng mắc; có cơ chế đánh giá định kỳ mức độ hiệu quả thực thi, tránh tình trạng chính sách ưu đãi chỉ nằm trên giấy…
Một số DN còn đề xuất với Tuổi Trẻ nên mở một trang thông tin tập trung – nơi DN có thể tra cứu, cập nhật.
Đồng thời mở các chương trình tập huấn, đối thoại định kỳ giữa cơ quan quản lý và DN, đặc biệt với nhóm DN nhỏ và start-up công nghệ.
DN cũng đề xuất cần có báo cáo đánh giá hiệu quả chính sách sau 12 tháng triển khai, để kịp thời điều chỉnh những bất cập.
Tin vui với doanh nghiệp nhỏ
Tại một doanh nghiệp công nghệ ở TP.HCM – Ảnh: Q.ĐỊNH
Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) đưa mức thuế chung với các DN là 20%. Thuế suất ưu đãi 15 – 17% được áp dụng với DN có tổng doanh thu năm tối đa lần lượt 3 tỉ và 50 tỉ đồng.
Một số ý kiến hiện đang hiểu nhầm rằng DN có doanh thu 3 tỉ đồng sẽ chỉ phải nộp 15% thuế, tương đương 450 triệu đồng. Tuy nhiên, cách tính thuế thu nhập DN không dựa trên doanh thu, mà trên phần thu nhập chịu thuế (lợi nhuận). Đây là điểm khác biệt cơ bản so với cách tính thuế khoán của hộ kinh doanh cá thể, vốn được xác định trực tiếp trên doanh thu.
Ngoài ra, cần lưu ý mức thuế suất ưu đãi này không áp dụng cho các công ty con hoặc công ty liên kết của DN khác, nhằm ngăn tình trạng chia tách pháp nhân để hưởng ưu đãi.
Ông Phan Phương Nam – phó trưởng khoa luật thương mại Trường ĐH Luật TP.HCM – phân tích: Luật Thuế thu nhập DN (sửa đổi) về cơ bản không thay đổi cách thức tính thuế so với quy định hiện hành. Công thức tính thuế thu nhập DN vẫn giữ nguyên: thuế phải nộp = (thu nhập chịu thuế) – (thu nhập được miễn) – (các khoản lỗ được chuyển tiếp).
Một điểm cần lưu ý là ưu đãi thuế không được áp dụng đồng loạt cho toàn bộ hoạt động của DN, mà chỉ dành cho các dự án, phân khúc hoặc phần thu nhập xác định là đủ điều kiện ưu đãi, theo tiêu chí cụ thể.
Quan trọng hơn, thuế thu nhập DN chỉ phát sinh khi DN có thu nhập tính thuế dương. Nếu DN đang trong trạng thái lỗ, dù có thuế suất ưu đãi hay thậm chí được miễn thuế, chính sách đó cũng không phát huy tác dụng. Vì vậy, yếu tố then chốt vẫn là hiệu quả đầu tư và khả năng sinh lợi của DN.
