Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc (thứ hai từ phải sang) lắng nghe giới thiệu về các giải pháp thanh toán không tiền mặt tại lễ hội
Tại hội thảo Ngày không tiền mặt 2025 diễn ra ngày 14-6 ở TP.HCM, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc đánh giá “Thanh toán không dùng tiền mặt – động lực phát triển cho kinh tế số” là chủ đề rất hay và có ý nghĩa.
Đây cũng là sáng kiến của báo Tuổi Trẻ, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và UBND TP.HCM tổ chức, bước qua năm thứ 7.
Thanh toán không tiền mặt là xu thế tất yếu
Phát biểu tại một hội thảo, Phó thủ tướng nhấn mạnh: “Phát triển hạ tầng công nghệ thông tin chính là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy kinh tế số, trong đó thanh toán không dùng tiền mặt đóng vai trò then chốt, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử”.
Theo ông, lợi ích của thanh toán số không chỉ nằm ở tốc độ mà còn ở chi phí giao dịch thấp. “Ngay cả khi khoảng cách địa lý lên đến hàng nghìn km, người dân và doanh nghiệp vẫn có thể hoàn tất giao dịch chỉ trong vài giây. Đó là tiện ích rõ rệt của nền kinh tế số”, ông dẫn chứng.
Thống kê từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy đến cuối năm 2024, Việt Nam đã có hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân và 154,1 triệu thẻ ngân hàng đang lưu hành.
Gần 87% người trưởng thành đã sở hữu tài khoản ngân hàng. Các dịch vụ thiết yếu như học phí, viện phí, giao thông hay mua sắm đều đã dần số hóa trong thanh toán, mang lại lợi ích kép: giảm chi phí cho doanh nghiệp và tạo thuận tiện cho người dân.
Phó thủ tướng đánh giá đây là “tín hiệu đáng mừng” cho sự phát triển của nền kinh tế số. Ông cũng khẳng định Đảng và Nhà nước luôn coi trọng vai trò của khoa học công nghệ và chuyển đổi số, thể hiện qua hàng loạt chính sách và khung pháp lý như nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Luật Giao dịch điện tử, Luật Viễn thông, Luật An ninh mạng và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.
“Chính những nền tảng pháp lý này đang mở đường cho việc xây dựng hệ sinh thái số toàn diện, trong đó thanh toán không dùng tiền mặt là động lực quan trọng”.
Chúng ta luôn ý thức được lợi ích của việc thanh toán không dùng tiền mặt. Đối với người dân và doanh nghiệp, hiệu quả của sản xuất kinh doanh tăng cao, dễ kiểm soát dòng tiền, mở rộng qua giao dịch online, tiết kiệm chi phí… Đồng thời mang đến tiện ích và an toàn cho người dân khi sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt.
Tuy vậy, ông cũng chỉ ra nhiều thách thức đang cản bước tiến của thanh toán số. Đó là thói quen sử dụng tiền mặt vẫn phổ biến ở một bộ phận người dân; hạ tầng số chưa đồng bộ ở một số vùng, khiến việc kết nối thanh toán còn chập chờn; và đáng lo ngại nhất là các rủi ro về an ninh mạng, lừa đảo, giả mạo tin nhắn, đánh cắp mã OTP…
Ngoài ra, những khoảng trống pháp lý, đặc biệt liên quan đến tiền mã hóa, thanh toán xuyên biên giới cũng đang tạo ra lực cản lớn cho việc phát triển đồng bộ các giải pháp thanh toán số.
Vì vậy, Phó thủ tướng kêu gọi cần có chiến lược tổng thể và các giải pháp đồng bộ từ chính sách, hạ tầng đến công nghệ và truyền thông để đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt, từ đó tạo cú hích thực sự cho nền kinh tế số phát triển lên tầm cao mới.
Bảo vệ được người dân trước các vụ lừa đảo
Về giải pháp đối với thanh toán, ông Phớc chỉ đạo hoàn thiện khung pháp lý về thanh toán xuyên biên giới.
Bởi hiện thanh toán không dùng tiền mặt chủ yếu tập trung ở nội địa nên phải nghiên cứu để thanh toán xuyên biên giới.
Đồng thời, phát triển hạ tầng dùng chung, hạ tầng thanh toán. Chính phủ đặc biệt quan tâm phát triển 5G, 6G, mạng viễn thông, cáp quang. Nên những doanh nghiệp công nghệ thông tin hàng đầu làm nòng cốt để phát triển cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin như hệ thống cáp quang…
Còn đối với ngành ngân hàng, Phó thủ tướng đề nghị các doanh nghiệp hướng đến các loại hình thanh toán mới, sáng tạo và tiện ích hơn nữa cho người dân.
Đặc biệt, ông chỉ đạo tăng cường hơn nữa an ninh bảo mật và phòng chống tội phạm mạng. “Chúng ta phải bảo vệ được người tiêu dùng, đặc biệt là người dân trong quá trình thanh toán không dùng tiền mặt, tránh trường hợp bị lừa đảo” – Phó thủ tướng yêu cầu.
Song song với các giải pháp trên, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp cần được đẩy mạnh. Bởi để thay đổi thói quen không sử dụng tiền mặt trong thanh toán thì cần phải có nhận thức hết sức sâu sắc.
Cuối cùng, Phó thủ tướng nhấn mạnh thay mặt Chính phủ, ông nhiệt liệt biểu dương báo Tuổi Trẻ đã có sáng kiến và dày công tổ chức Ngày không tiền mặt với chuỗi hoạt động hết sức bổ ích. Doanh nghiệp và ngân hàng đã đóng góp thanh toán không dùng tiền mặt thúc đẩy kinh tế số phát triển.
“Lá chắn” bằng trí tuệ nhân tạo
Bà Đỗ Quế Anh – phó giám đốc khối ngân hàng số Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) – Ảnh: QUANG ĐỊNH
“Lừa đảo trên không gian mạng là bài toán hóc búa với ngành ngân hàng và Bộ Công an”, bà Đỗ Quế Anh – phó giám đốc khối ngân hàng số MBBank – nhận định. Trong bối cảnh các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, phần lớn khách hàng không thể nhận diện được rủi ro.
Nắm bắt tình hình, đơn vị nhanh chóng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào MBBank, thiết lập lá chắn công nghệ toàn diện nhằm bảo vệ tài chính của khách hàng trong các giao dịch.
Cụ thể, AI được triển khai để phát hiện hành vi bất thường trong giao dịch theo thời gian thực, như chuyển khoản, rút tiền hay đăng nhập trái phép. Công nghệ này cũng có khả năng nhận diện các hình thức giả mạo tinh vi như deepfake (giả mạo khuôn mặt, giọng nói) hoặc tấn công phủ (overlay, giả mạo giao diện để đánh lừa người dùng nhập thông tin nhạy cảm như mật khẩu, mã OTP…).
Một trong những ứng dụng nổi bật nữa là khả năng phát hiện tài khoản đích lừa đảo, dựa trên kho dữ liệu lừa đảo được cập nhật liên tục. MBBank cũng tích hợp công nghệ bảo mật ngay từ bước đầu khách hàng đăng nhập ứng dụng, giúp nhận diện thiết bị nhiễm mã độc (malware), ngăn chặn kịp thời các hình thức tấn công mạng trước khi xảy ra giao dịch.
Không chỉ tạo lớp phòng vệ vững chắc cho khách hàng, việc ứng dụng AI còn giúp ngân hàng tối ưu chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng phục vụ, tăng mức độ gắn bó và thu hút khách hàng mới. Với người dùng, AI đã góp phần bảo vệ tổng giá trị tài sản lên đến hàng chục tỉ đồng mỗi tháng, đồng thời giảm đến 95% các vụ lừa đảo.
Về mặt vĩ mô, bà Đỗ Quế Anh nhấn mạnh việc ứng dụng AI không chỉ giúp bảo vệ khách hàng mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng Chính phủ điện tử.
Giải pháp này góp phần nâng cao hiệu quả phối hợp giữa ngành ngân hàng, Bộ Công an và các cơ quan chức năng trong phòng chống tội phạm công nghệ cao, đặc biệt là lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng.
Mục tiêu cuối cùng là tạo dựng một môi trường số an toàn, hiện đại và bền vững trong thời kỳ chuyển đổi số.
Sẽ có chính sách để thí điểm phát triển tiền ảo
Theo Phó thủ tướng, hiện chúng ta chưa có quy định về tài sản mã hóa, tài sản ảo. Chính phủ đang giao cho Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các bộ ngành liên quan nghiên cứu ban hành thí điểm phát triển tài sản ảo hay nói cách khác là tiền ảo, tiền mã hóa.
Đây là vấn đề rất khó, rất rủi ro nhưng đây cũng là xu thế của thế giới mà chúng ta không thể đứng ngoài cuộc được. Như Trung Quốc, họ rất giỏi về AI, về công nghệ blockchain. Nhưng hiện nay họ chỉ mới phát hành tiền số thôi. Tiền số dựa trên tiền thật của ngân hàng trung ương phát hành. Còn các tài sản ảo, tiền ảo do các doanh nghiệp phát hành thì một nền kinh tế phát triển như Trung Quốc cũng chưa triển khai.
Còn một số quốc gia đã triển khai hoặc công nhận như đồng bitcoin, pi… Đây là vấn đề mà chúng ta nghiên cứu để ban hành quy định và triển khai dịch vụ này trong thời gian tới.
