Quảng cáo trị bệnh xương khớp tràn lan trên mạng xã hội khiến nhiều người ngán ngẩm – Ảnh: TRÍ ĐỨC
Cần có một hành lang pháp lý đủ chặt để kiểm soát tính xác thực, khách quan của các nội dung quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo từ những người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội.
* Dự kiến tại đợt 2 của kỳ họp thứ 9, Quốc hội sẽ xem xét thông qua sửa đổi Luật Quảng cáo, trong đó đã đưa ra nhiều quy định mới nhằm siết quảng cáo trên mạng xã hội để ngăn chặn các quảng cáo sai sự thật, lừa dối người tiêu dùng. Ông đánh giá thế nào về các chế tài mới được đưa ra?
– Việc Luật bổ sung nội dung chế tài, yêu cầu rõ ràng rằng cá nhân quảng cáo phải thực sự sử dụng sản phẩm, phải công khai lợi ích tài chính nhận được từ việc quảng cáo là bước đi đúng hướng, thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong môi trường số.
Tôi đặc biệt đánh giá cao các quy định mới về việc xác định trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok trong việc kiểm soát, gỡ bỏ nội dung quảng cáo vi phạm – đây là điểm đột phá.
Trong không gian số, không ai có thể “vô hình” trước pháp luật. Chúng ta không thể để các nền tảng trở thành “vùng xám”, nơi mọi hành vi quảng cáo sai trái được lan truyền chóng mặt nhưng không ai chịu trách nhiệm.
Mặt khác, chế tài xử phạt người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật cũng cần được áp dụng nghiêm minh. Việc đề xuất tước quyền biểu diễn, cấm xuất hiện trên sóng truyền hình hoặc mạng xã hội trong một thời gian nhất định đối với người vi phạm là hoàn toàn phù hợp. Đây không chỉ là biện pháp xử lý mà còn là thông điệp mạnh mẽ về trách nhiệm xã hội trong kỷ nguyên số.
Việc sửa đổi Luật Quảng cáo lần này cần đặt trọng tâm vào tính khả thi và tính răn đe. Quy định cần thiết nhưng nếu không đi kèm cơ chế kiểm tra, giám sát và xử phạt minh bạch, công bằng, luật sẽ chỉ nằm trên giấy.
Vì vậy cùng với bổ sung các điều khoản, Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan quản lý chuyên ngành cần đầu tư vào năng lực thực thi pháp luật trong lĩnh vực quảng cáo kỹ thuật số, bao gồm cả nguồn nhân lực, công nghệ lẫn hợp tác quốc tế.
* Ông kỳ vọng việc siết chặt trách nhiệm của người nổi tiếng trong quảng cáo sẽ tạo ra thay đổi ra sao đối với thị trường quảng cáo, đặc biệt là trong việc bảo vệ người tiêu dùng?
– Tôi kỳ vọng rằng khi Luật Quảng cáo sửa đổi chính thức có hiệu lực và được thực thi nghiêm túc, việc siết chặt trách nhiệm của người nổi tiếng sẽ tạo ra một “cú hích” lớn trong việc tái lập lại trật tự, kỷ cương và đạo đức trong thị trường quảng cáo – vốn đang bị tác động rất mạnh bởi không gian mạng và văn hóa “viral” ngày nay.
Trong đó tác động quan trọng nhất sẽ là khôi phục niềm tin của người tiêu dùng – niềm tin đang bị xói mòn nghiêm trọng bởi hàng loạt vụ việc KOL quảng cáo sai sự thật, đánh đổi uy tín để lấy lợi nhuận.
Khi người nổi tiếng phải chịu trách nhiệm pháp lý cụ thể với từng lời nói, hành vi quảng cáo của mình, họ sẽ buộc phải thận trọng hơn trước mỗi lần “lên tiếng”, phải cân nhắc kỹ giữa giá trị thương mại và uy tín xã hội, giữa quyền tự do biểu đạt và nghĩa vụ đạo đức với cộng đồng.
Điều này sẽ làm thay đổi sâu sắc cách các doanh nghiệp tiếp cận quảng cáo – từ việc “săn tìm gương mặt nổi tiếng” chuyển sang tìm kiếm những người có uy tín thật sự, có hiểu biết về sản phẩm, có trách nhiệm với cộng đồng.
Tôi tin rằng khi luật có cơ chế đủ mạnh, thị trường quảng cáo sẽ dần hình thành những chuẩn mực mới: minh bạch, chính trực, có căn cứ. Người nổi tiếng sẽ không còn dễ dàng “bán tên tuổi” để quảng bá cho những sản phẩm mà chính họ chưa từng sử dụng hay không hiểu rõ.
Đồng thời người tiêu dùng cũng sẽ dần nâng cao “sức đề kháng truyền thông”, biết nhìn nhận các nội dung quảng cáo với góc nhìn phản biện, từ đó có những lựa chọn tiêu dùng an toàn, sáng suốt hơn.
Ba trụ cột ngăn quảng cáo bẩn
* Theo ông, sẽ cần phải làm gì để các quy định mới thực sự phát huy hiệu quả, ngăn ngừa quảng cáo sai sự thật, lừa dối người tiêu dùng?
– Cần đồng thời triển khai đồng bộ cả ba trụ cột: pháp luật chặt chẽ, thực thi nghiêm minh và nâng cao nhận thức xã hội. Trong đó các quy định phải rõ ràng, cụ thể và có tính khả thi cao.
Không chỉ dừng ở nguyên tắc chung, luật cần định danh rõ ai là “người có ảnh hưởng” trong quảng cáo, trách nhiệm pháp lý của họ là gì, quảng cáo sai sự thật thì bị xử lý ra sao.
Xử phạt hành chính, bồi thường thiệt hại hay bị cấm xuất hiện trên các nền tảng truyền thông. Luật cần xác lập cơ chế giám sát độc lập và cơ sở dữ liệu minh bạch về các hành vi vi phạm, tránh tình trạng “luật có nhưng không dùng đến”.
Cần tăng cường năng lực và trách nhiệm của các cơ quan thực thi. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của nhiều bên như Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Bộ Công Thương…, các cơ quan quản lý thị trường cũng như chính quyền địa phương.
Trách nhiệm xã hội của người nổi tiếng và doanh nghiệp phải được đặt đúng vị trí. Và cũng cần nâng cao năng lực truyền thông và nhận thức cho người tiêu dùng.
