Theo Press TV, trong một phản ứng quyết liệt trước hành động tấn công của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran, quốc hội nước này ngày 22/6 đã bỏ phiếu đóng eo biển Hormuz. Tuy nhiên, quyết định này cần phải có sự phê chuẩn của Hội đồng An ninh quốc gia tối cao.
Ông Esmail Kosari, thành viên của Ủy ban An ninh quốc gia của Quốc hội, chia sẻ với báo chí rằng: “Hiện tại, Quốc hội đã đi đến nhất trí rằng Iran nên đóng eo biển Hormuz, nhưng quyết định cuối cùng về vấn đề này là trách nhiệm của Hội đồng An ninh quốc gia tối cao”.
Eo biển Hormuz quan trọng ra sao?
Eo biển Hormuz nằm giữa Iran và Oman, nối Vịnh Ba Tư ở phía Bắc với Vịnh Oman và Biển Arab ở phía Nam. Tại điểm hẹp nhất, eo biển chỉ rộng khoảng 33km, trong đó luồng hàng hải cho tàu thuyền qua lại chỉ rộng 3km mỗi chiều.
Đáng chú ý, tuyến đường này là lối đi duy nhất để dầu mỏ từ các cường quốc vùng Vịnh trong đó có cả Iran vận chuyển ra thị trường quốc tế. Khoảng 20% lượng dầu tiêu thụ toàn cầu đi qua eo biển Hormuz. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) cho biết, năm 2024, khoảng 20 triệu thùng dầu mỗi ngày, tương đương 20% nhu cầu toàn cầu, đã được vận chuyển qua tuyến đường này.
Trước đó, vào năm 2024, Iran đã bắt giữ các tàu hàng tại hoặc gần khu vực eo biển Hormuz. Một số vụ bắt giữ được cho là nhằm đáp trả việc Mỹ thu giữ các tàu liên quan đến Iran.
Những vụ tấn công nhằm vào tàu chở hàng trong và quanh eo biển Hormuz đã làm dấy lên lo ngại rằng, bất kỳ cuộc xung đột nào tại vùng Vịnh cũng có thể gây gián đoạn nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.
Đối với thế giới, khu vực này không chỉ là nguồn cung cấp năng lượng mà còn là “động mạch chủ” của thương mại toàn cầu. Bất kỳ sự gián đoạn nào đối với dòng chảy này đều sẽ gây ra những cú sốc trên thị trường năng lượng toàn cầu và gây tăng giá dầu đột biến.
Hãng vận tải biển Maersk của Đan Mạch cho hay, ngày 22/6, các tàu của hãng vẫn tiếp tục di chuyển qua eo biển Hormuz. Tuy nhiên hãng cũng đang đánh giá lại hoạt động tại khu vực này, sau các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. “Chúng tôi sẽ liên tục theo dõi mức độ rủi ro an ninh đối với từng tàu trong khu vực và sẵn sàng triển khai các biện pháp vận hành cần thiết”, thông báo của hãng nêu rõ.
Ý nghĩa chiến lược của eo biển Hormuz không chỉ nằm ở khối lượng dầu vận chuyển qua đây mỗi ngày mà còn ở việc không có tuyến đường nào có thể thay thế. Các đường ống dẫn dầu trên bộ chỉ có thể vận chuyển tối đa 6,5 triệu thùng/ngày, chưa bằng 1/2 lượng dầu đi qua eo biển Hormuz.
Nếu eo biển bị phong tỏa, các tàu chở dầu buộc phải đi vòng qua Mũi Hảo Vọng của Nam Phi. Điều này sẽ khiến thời gian vận chuyển kéo dài thêm hàng tuần và đẩy chi phí vận tải lên cao ngất ngưởng.
Chính vì những lý do trên, việc đóng cửa eo biển Hormuz, thậm chí là tạm thời, có thể khiến giá dầu tăng vọt chỉ sau một đêm. Theo một số dự báo, giá dầu có khả năng tăng 80% ngay trong tuần đầu sau khi eo biển này đóng cửa vì các tuyến đường thay thế sẽ phải chịu chi phí rất lớn.
Bản đồ khu vực eo biển Hormuz (Ảnh: BBC).
Liệu Iran có đóng cửa eo biển Hormuz?
Iran từ lâu đã sử dụng eo biển Hormuz như “lá bài mặc cả” chiến lược. Nhưng bất chấp nhiều lần đe dọa trong quá khứ, Iran chưa bao giờ thực sự đóng cửa eo biển này.
Việc đóng cửa Hormuz có thể là con dao 2 lưỡi, tác động ngược đến kinh tế Iran khi mà quốc gia này phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu dầu mỏ, chiếm hơn 50% ngân sách nhà nước. Nếu phong tỏa Hormuz, chính tàu của Iran cũng không thể rời cảng. Điều đó sẽ cắt đứt nguồn thu ngoại tệ quan trọng, đẩy nền kinh tế Iran, vốn đã suy yếu bởi cấm vận, có thể rơi vào tình trạng bất ổn.
“Đóng cửa Hormuz sẽ gây hại cho Iran nhiều hơn bất kỳ đối thủ nào. Một chiến thắng trong thảm bại như vậy sẽ khiến Tehran trả giá bằng sự suy thoái kinh tế của chính mình”, Bloomberg dẫn lời một chuyên gia. Vị này cũng chỉ ra rằng, trong bối cảnh các lệnh trừng phạt phương Tây làm giảm nguồn cung ngoại tệ của Iran, việc tự cắt đứt nguồn thu từ dầu mỏ là điều Tehran không thể mạo hiểm.
Hơn nữa, phần lớn hàng hóa tiêu dùng của Iran, từ thực phẩm đến thiết bị y tế, cũng được nhập khẩu qua Hormuz. Phong tỏa eo biển đồng nghĩa với tự cô lập kinh tế, gây ra khủng hoảng nội bộ.
Theo dữ liệu từ công ty phân tích Vortexa, từ đầu năm 2022 đến tháng 5 năm nay, mỗi ngày có 17,8-20,8 triệu thùng dầu thô, khí đốt và nhiên liệu được vận chuyển qua tuyến này.
Ngoài dầu mỏ, khí đốt hóa lỏng (LNG) cũng là mặt hàng chiến lược được vận chuyển qua eo biển này. Qatar, một trong những quốc gia xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới, vận chuyển gần như toàn bộ sản lượng LNG của mình qua Hormuz.
Trong kịch bản xấu nhất, nếu eo biển bị đóng hoàn toàn, các chuyên gia dự đoán giá dầu có thể vọt lên 120-150 USD/thùng, thậm chí chạm 300 USD/thùng nếu xung đột kéo dài. Hậu quả sẽ là một “cú sốc” kinh tế toàn cầu với lạm phát tăng vọt, chuỗi cung ứng đứt gãy và suy thoái kinh tế ở nhiều quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ.
