Giảm phát thải khí nhà kính là xu hướng không thể đảo ngược
Chia sẻ tại hội thảo Tác động của điện khí hóa giao thông tới giải quyết ô nhiễm không khí ở Việt Nam ngày 5/9, TS. Nguyễn Tú Anh – Chuyên gia Kinh tế trưởng, VinUni – nhấn mạnh rằng việc cắt giảm phát thải khí nhà kính là xu hướng không thể đảo ngược, xuất phát từ nhiều áp lực cả trong nước và quốc tế.
Theo đó, tình trạng nóng lên toàn cầu và diễn biến khí hậu ngày càng cực đoan đang tạo áp lực lớn lên chính phủ và doanh nghiệp. Người tiêu dùng và xã hội ngày càng yêu cầu các hoạt động sản xuất, kinh doanh phải gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Ông Tú Anh cũng cho biết các cam kết tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu 26 (COP26) và COP28 cùng hàng loạt cơ chế như CBAM hay CORSIA trong ngành hàng không cũng đang đặt phát thải như một “giấy thông hành” để doanh nghiệp tiếp cận thị trường. CBAM là cơ chế áp thuế carbon lên hàng hóa nhập khẩu vào EU nhằm ngăn chặn rò rỉ carbon và đảm bảo cạnh tranh công bằng với sản phẩm nội địa EU, còn CORSIA là cơ chế bù đắp lượng phát thải carbon tăng thêm của ngành hàng không quốc tế thông qua mua tín chỉ carbon để đạt mục tiêu trung hòa carbon.
Bên cạnh đó, ông cho rằng việc thương mại hóa tín chỉ carbon có nhiều ưu điểm như khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo, phương tiện xanh, công nghệ lưu trữ carbon, giảm áp lực huy động vốn… Tuy nhiên, chi phí mua tín chỉ cao cũng có thể làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp phát thải, tạo áp lực chính trị khi giá sản xuất trong nước tăng.
Báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) năm 2023 cho thấy, riêng năm 2022, trợ cấp nhiên liệu hóa thạch toàn cầu lên tới 7.000 tỷ USD, trong đó hơn 80% là chi phí môi trường bị bỏ qua. Nhiều loại nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt than đá, được bán thấp hơn tới 50% giá trị thực.
Đồng thời, biện pháp này giúp tăng thu ngân sách toàn cầu khoảng 3,6% GDP, nguồn lực đủ lớn để tái đầu tư vào các dự án phát triển bền vững và cứu sống khoảng 1,6 triệu người khỏi nguy cơ tử vong do ô nhiễm không khí.
Việc thương mại hóa tín chỉ carbon có nhiều ưu điểm (Ảnh: iStock).
Phát triển thị trường carbon mang lại nhiều cơ hội
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cho biết tại Hội nghị COP15 năm 2009 ở Copenhagen, các nước phát triển đã cam kết huy động 100 tỷ USD mỗi năm từ 2020 để hỗ trợ các quốc gia đang phát triển ứng phó biến đổi khí hậu.
Cam kết này được chính thức hóa tại COP16 ở Cancun (Mexico) và nhắc lại ở COP21 tại Paris (Pháp), đồng thời được gia hạn đến năm 2025. Các chính phủ cũng thống nhất sẽ xây dựng mục tiêu tài chính khí hậu mới trước mốc này, với quy mô không dưới 100 tỷ USD mỗi năm, đồng thời phải tính đến nhu cầu và ưu tiên của các nước đang phát triển.
Đến năm 2022, lần đầu tiên cam kết này được hiện thực hóa khi tổng số tài chính khí hậu mà các nước phát triển cung cấp đạt 115,9 tỷ USD. Tuy nhiên, ông Thọ cho biết chỉ một phần nhỏ được chuyển đến các quốc gia thu nhập thấp và chỉ khoảng một phần tư phân bổ cho châu Phi.
Bên cạnh đó, ông Thọ cũng nêu rằng tại COP29, các quốc gia phát triển đã đồng thuận nâng mức đóng góp lên 300 tỷ USD mỗi năm từ nay đến 2030, đồng thời đặt mục tiêu đưa tổng hỗ trợ khí hậu toàn cầu lên ít nhất 1.300 tỷ USD vào năm 2035.
Trong khi đó, các ước tính quốc tế cho thấy các nền kinh tế mới nổi và các nước đang phát triển sẽ cần tới 2.400 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030 để đạt mục tiêu khí hậu. Con số này gấp 4 lần so với mức đầu tư hiện nay, trong đó khoảng 1.000 tỷ USD phải đến từ các nguồn tài chính quốc tế, bao gồm cả công và tư.
Theo ông Thọ, phát triển thị trường carbon mang lại nhiều cơ hội. Với doanh nghiệp, đây là cách tạo thêm nguồn thu từ việc bán hạn ngạch dôi dư hoặc tín chỉ carbon, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của thị trường xuất khẩu như cơ chế CBAM của EU hay các bộ quy định mới về phát triển bền vững.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh rằng đây cũng là động lực thúc đẩy đổi mới công nghệ, tối ưu hóa sản xuất theo hướng phát thải thấp.
Đối với nền kinh tế, thị trường carbon trở thành công cụ kinh tế hiệu quả để đạt mục tiêu giảm phát thải với chi phí hợp lý, thu hút dòng vốn xanh vào năng lượng tái tạo, lâm nghiệp, xử lý chất thải, đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng bền vững.
Còn với xã hội và môi trường, cơ chế này góp phần trực tiếp vào mục tiêu Net Zero, phát huy tiềm năng carbon rừng và nông nghiệp, đồng thời tạo sinh kế cho người dân.
