Ông Halil Duman, 68 tuổi, người đã có hơn 3 thập kỷ gắn bó với các quầy Döner ở thủ đô Berlin (Đức), trầm ngâm nhìn vào xiên thịt bò xay đang quay tròn. Tại quán Pergamon Döner nhỏ của ông ở ga tàu Friedrichstrasse, dòng người vẫn xếp hàng chờ bữa trưa, nhưng nụ cười của người chủ quán đã vơi đi nhiều.
“Mọi thứ ngày càng khó khăn hơn”, người đàn ông gốc Thổ Nhĩ Kỳ chia sẻ. “Nguyên liệu ngày càng đắt đỏ và chúng tôi hầu như không còn lợi nhuận”.
Chiếc bánh mì Döner cổ điển ông Duman đang bán có giá 7,50 euro. Ông biết rõ nếu tăng giá thêm, “khách sẽ không mua nữa”. Câu chuyện của ông Duman không phải là cá biệt. Nó là lát cắt chân thực nhất về một “cơn bão” đang âm thầm nổi lên từ gian bếp của các tiệm Döner và có nguy cơ lan rộng, phơi bày những vết rạn trong cỗ máy kinh tế Đức.
Khi “gã khổng lồ thầm lặng” hắt hơi
Tâm bão của câu chuyện này nằm ở thị trấn Murr, cách Stuttgart khoảng 30km về phía bắc. Nơi đây là đại bản doanh của Birtat Meat World SE, một “gã khổng lồ thầm lặng” trong ngành công nghiệp Döner. Với hơn 30 năm kinh nghiệm, Birtat không chỉ là một nhà máy, mà là một mắt xích trọng yếu trong chuỗi cung ứng ẩm thực quốc dân của Đức.
Website của Birtat tự hào tuyên bố họ cung cấp thịt cho hàng ngàn quầy Döner, phục vụ hơn 13 triệu người tiêu dùng mỗi tháng. Những xiên thịt bò, bê, gà tây khổng lồ, có thể nặng tới 120kg, được tẩm ướp, xiên que, cấp đông nhanh và vận chuyển đi khắp cả nước từ đây.
Nhưng cỗ máy khổng lồ đó đang đứng trước nguy cơ ngưng trệ. Trong nhiều tuần, hàng trăm công nhân của Birtat, trái tim của nhà máy, đã liên tục tổ chức các cuộc đình công. Yêu cầu của họ rất rõ ràng: tăng lương thêm 375 Euro mỗi tháng và một thỏa ước lao động tập thể minh bạch.
Công đoàn Thực phẩm, Đồ uống và Dịch vụ Ăn uống (NGG), đại diện cho các công nhân, chỉ ra một thực tế gây sốc: mức lương hiện tại ở Birtat thiếu minh bạch và rất khác biệt, ngay cả với những người làm cùng một công việc. Phần lớn những người lao động này là người nhập cư từ Thổ Nhĩ Kỳ, Romania, hay Bulgaria. Họ làm việc nhiều giờ trong môi trường khắc nghiệt, với nhiệt độ luôn ở mức gần đóng băng để bảo quản thịt.
Cuộc tranh chấp lao động ở Birtat không còn là chuyện nội bộ. Nó là một quả bom hẹn giờ đặt ngay giữa chuỗi cung ứng Döner. Nếu các công nhân quyết định đình công dài hạn, hiệu ứng domino sẽ xảy ra: hàng ngàn cửa hàng như của ông Duman sẽ đối mặt với tình trạng khan hiếm nguồn cung thịt. Khi đó, giá một chiếc bánh Döner sẽ không chỉ dừng lại ở 7 hay 8 euro.
Tại Đức, Döner Kebab không chỉ là một món ăn đường phố mà còn là biểu tượng văn hóa, gắn liền với cuộc sống thường nhật của hàng triệu người (Ảnh: AP).
Döner Kebab – “chỉ số lạm phát” trên từng con phố
Đối với nhiều người Đức, Döner Kebab không chỉ là thức ăn mà là một chỉ số kinh tế phi chính thức, một thước đo lạm phát gần gũi và dễ hiểu hơn bất kỳ con số nào từ ngân hàng trung ương.
Hai thập kỷ trước, một chiếc bánh Döner chỉ có giá khoảng 2,5 euro, là món ăn “cứu đói” đúng nghĩa cho sinh viên, người lao động có thu nhập thấp. Ngày nay, mức giá phổ biến ít nhất là 7 euro. Sự leo thang phi mã này phản ánh chính xác áp lực chi phí đang đè nặng lên mọi ngóc ngách của nền kinh tế Đức, từ giá năng lượng, chi phí vận tải, đến giá nguyên liệu thô.
Nele Langfeld, nữ sinh viên 22 tuổi, đang xếp hàng chờ mua Döner. Cô chưa biết gì về cuộc đình công ở nhà máy Birtat, nhưng viễn cảnh món ăn yêu thích trở nên đắt đỏ khiến cô không khỏi lo lắng. “Tôi đang phải thắt chặt chi tiêu, và đây là điều cuối cùng tôi muốn thấy”, cô nói. “Döner là món ăn rẻ hiếm hoi có thể giúp no bụng và nó nên được giữ nguyên như thế”.
Ước muốn của Nele cũng là nỗi niềm của hàng triệu người tiêu dùng Đức. Nhưng câu chuyện của ông Duman và cuộc đình công ở Birtat cho thấy, việc giữ giá Döner ở mức “phải chăng” đang ngày càng trở thành một nhiệm vụ bất khả thi. Áp lực từ chi phí đầu vào và giờ đây là nguy cơ từ nguồn cung lao động đang đẩy các chủ cửa hàng vào thế chân tường.
Từ biểu tượng hội nhập đến bài toán kinh tế nan giải
Ít ai biết rằng món ăn được coi là “quốc hồn quốc túy” của ẩm thực đường phố Đức lại có nguồn gốc từ những người nhập cư Thổ Nhĩ Kỳ. Theo truyền thuyết, Mahmut Aygun đã sáng chế ra chiếc bánh mì Döner đầu tiên vào năm 1971 tại Tây Berlin. Từ một món ăn của cộng đồng “công nhân khách mời” (Gastarbeiter), Döner đã chinh phục khẩu vị của cả nước Đức và trở thành một biểu tượng của sự hội nhập văn hóa thành công.
Hiện có khoảng 2,9 triệu người gốc Thổ Nhĩ Kỳ sinh sống tại Đức, và ngành công nghiệp Döner là một cỗ máy kinh tế tạo ra hàng chục ngàn việc làm và doanh thu hàng tỷ Euro mỗi năm.
Cuộc đình công tại Birtat là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về vai trò của lao động nhập cư trong nền kinh tế Đức. Họ là những người đứng sau những sản phẩm mà hàng triệu người tiêu thụ hàng ngày, nhưng tiếng nói và quyền lợi của họ lại thường bị xem nhẹ. Các cuộc đình công, với cờ xí, trống kèn, không chỉ là yêu sách về tiền lương mà còn là một nỗ lực để công nhận đóng góp của họ cho xã hội.
Trong khi ban lãnh đạo Birtat vẫn im lặng, cuộc chiến giữa công nhân và công ty vẫn tiếp diễn, bỏ ngỏ một câu hỏi lớn: điều gì sẽ xảy ra với món Döner Kebab? Liệu nó có thể trở thành một món ăn xa xỉ mà chỉ những người có thu nhập cao mới có thể mua được? Hay cuộc đình công sẽ trở thành chất xúc tác, buộc các nhà sản xuất và chính phủ phải nhìn nhận lại một cách nghiêm túc về quyền lợi của người lao động, đặc biệt là lao động nhập cư, để đảm bảo sự phát triển bền vững cho cả một ngành công nghiệp?
Câu chuyện về Döner Kebab không chỉ là một vấn đề của người Đức, mà còn là một ví dụ điển hình về những thách thức kinh tế và xã hội mà nhiều quốc gia đang phải đối mặt: lạm phát, chi phí sinh hoạt tăng cao, và sự chênh lệch trong quyền lợi của người lao động. Nó cho thấy rằng, một món ăn tưởng chừng giản đơn lại có thể kể một câu chuyện phức tạp về một nền kinh tế và một xã hội.
