Đặt biệt danh cho tài khoản ngân hàng, nên giữ hay bỏ?

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 15 quy định về dịch vụ thanh toán không tiền mặt. Quy định chi tiết về việc loại bỏ biệt danh (nickname) để tránh chuyển khoản nhầm khi lập lệnh thanh toán và thời gian tối đa các dịch vụ ngân hàng, ví điện tử trực tuyến bị gián đoạn được đưa ra tại dự thảo.

Theo đó, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán kiểm tra, kiểm soát lệnh thanh toán, đảm bảo thể hiện đúng số hiệu tài khoản thanh toán, tên tài khoản thanh toán trong đơn mở và sử dụng tài khoản thanh toán của khách hàng khi giao dịch, và hiển thị đầy đủ trên chứng từ.

Tiện lợi nhưng cũng cần đi đôi với bảo mật

Bá Đạt (2002, Gia Lai), người dùng tài khoản tại một ngân hàng lớn, đánh giá cao tính năng đặt biệt danh cho tài khoản người nhận vì giúp giao dịch nhanh chóng, dễ nhận diện, đặc biệt với người thân quen. Anh cho biết chưa từng gặp sự cố chuyển nhầm nhờ tính năng này.

Trước đề xuất loại bỏ để hạn chế lừa đảo, Đạt bày tỏ sự tiếc nuối và cho rằng đây là tiện ích thiết thực đã được cân nhắc kỹ khi triển khai. Là một gen Z, anh ủng hộ xu hướng cá nhân hóa trong ứng dụng ngân hàng, tuy nhiên việc đảm bảo song song hai yếu tố tiện lợi và an toàn là điều cần thiết.

Hồng Ngân (sinh năm 2005), sinh viên năm 2 Trường Đại học FPT, nói việc đặt biệt danh giúp cô thao tác nhanh, dễ nhận diện người nhận, đặc biệt với các giao dịch lặp lại. Tuy nhiên, từng có lần cô chuyển nhầm tiền thuê nhà do vội vàng chọn nhầm giữa hai người có biệt danh gần giống nhau: “chủ nhà Hưng 1” và “shipper Hưng 2”.

Trước đề xuất loại bỏ tính năng biệt danh để hạn chế nhầm lẫn và lừa đảo, Ngân cho rằng đây chỉ là tính năng tùy chọn. Người dùng nên kiểm tra kỹ thông tin trước khi xác nhận, không thể vì một số sai sót mà xóa bỏ hoàn toàn.

Dù vậy, cô thừa nhận nếu bỏ tính năng này thì việc trải nghiệm của khách hàng như cô cũng không bị ảnh hưởng quá lớn, hiện nhiều người đã chuyển sang dùng mã QR, nhanh và an toàn hơn.

Nên giữ hay bỏ biệt danh tài khoản?

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM (UEH), cho rằng việc sử dụng nickname trong tài khoản ngân hàng có thể tạo ra hiểu lầm, dẫn đến các trường hợp chuyển nhầm hoặc bị lừa đảo.

Dù biệt danh không phải là nguyên nhân duy nhất, nhưng ông nhấn mạnh đây là một trong nhiều yếu tố khiến người dùng dễ bị đánh lừa, nhất là khi kẻ gian cố tình đặt tên gần giống người thân quen để gây nhầm lẫn.

Theo ông, các hình thức lừa đảo hiện nay rất đa dạng và ngày càng tinh vi, đặc biệt khi có sự hỗ trợ của công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI). Vì vậy, việc loại bỏ biệt danh và chỉ hiển thị tên thật trong tài khoản ngân hàng là cần thiết để hạn chế rủi ro.

Ông cũng nhấn mạnh, biệt danh chỉ phù hợp với mạng xã hội như Facebook, chứ không nên áp dụng trong môi trường chính thức như ngân hàng – nơi liên quan trực tiếp đến tiền bạc khi mà ở đây tính chính chủ và minh bạch cần được đặt lên hàng đầu

Ở góc nhìn khác, TS. Nguyễn Trung Hiếu, Trưởng Bộ môn Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế – Luật (Đại học Quốc gia TPHCM) cho rằng đây là xu hướng cá nhân hóa phổ biến toàn cầu, giúp giao dịch thuận tiện và thân thiện hơn. Theo ông, rủi ro chủ yếu đến từ hành vi người dùng và hệ thống xác thực chưa hoàn thiện, không phải do bản thân tính năng. Thay vì loại bỏ, cần nâng cao nhận thức tài chính và cải thiện công nghệ cảnh báo, xác thực.

Cụ thể, biệt danh tài khoản không chỉ mang tính tiện lợi mà còn là yếu tố cá nhân hóa quan trọng, đặc biệt với gen Z – nhóm người dùng yêu thích trải nghiệm gần gũi.

Ông cho rằng các rủi ro lừa đảo khi sử dụng biệt danh xuất phát từ tin tưởng mù quáng vào tên quen thuộc hoặc giao dịch trong trạng thái bị áp lực. Rủi ro này phổ biến trong mọi nền tảng số, không riêng gì biệt danh. Vì vậy, việc xóa bỏ biệt danh để hạn chế rủi ro được đánh giá là giải pháp mang tính phòng thủ, thiếu bền vững. Ông Hiếu cảnh báo điều này có thể gây ra những rủi ro mới như nhập nhầm số tài khoản dài hoặc bị lừa qua mã QR giả mạo.

Chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp kỹ thuật nhằm duy trì tính năng biệt danh một cách an toàn và hiệu quả. Theo ông, biệt danh nên gắn với tài khoản đã được xác thực, mỗi tài khoản chỉ được cấp một biệt danh và cần có cơ chế kiểm duyệt từ khóa để tránh nội dung nhạy cảm hoặc trùng lặp.

Trong quá trình giao dịch, hệ thống cần hiển thị rõ cả tên thật và biệt danh, tuyệt đối không dùng biệt danh để đăng nhập hoặc xác thực tài khoản. Giao diện nên được thiết kế trực quan, có cảnh báo rõ ràng như “Bạn đang chuyển tiền đến Nguyễn Văn A – Biệt danh: @abc”, đồng thời bổ sung các lớp xác thực như mã OTP hoặc sinh trắc học để tăng cường bảo mật.

Bên cạnh đó, ông cũng đề xuất ngân hàng tích hợp các tính năng như cảnh báo biệt danh đáng ngờ, cho phép người dùng đánh dấu “đáng tin”, báo cáo gian lận hoặc hệ thống tự động vô hiệu hóa biệt danh khi phát hiện hành vi bất thường.

Theo lý giải của Ngân hàng Nhà nước, thực tế đã phát sinh một số trường hợp lợi dụng việc ngân hàng cho phép khách hàng sử dụng bí danh, biệt danh (Alias, nickname) thay cho số hiệu, tên tài khoản thanh toán để đặt tên gần giống với các thương hiệu uy tín thực hiện hoạt động lừa đảo, vi phạm pháp luật. 

Cùng với đó, việc sử dụng bí danh, biệt danh trong giao dịch thanh toán có thể dẫn tới nguy cơ chuyển tiền nhầm do không hiện đầy đủ thông tin số hiệu tài khoản và tên tài khoản khi lập lệnh thanh toán.

Hiện nay, nhiều ngân hàng tại Việt Nam – từ khối quốc doanh đến thương mại tư nhân – đang triển khai tính năng đặt biệt danh (nickname) cho tài khoản. Thay vì phải ghi nhớ dãy số tài khoản dài, người dùng có thể sử dụng một tên gọi cá nhân hóa, dễ nhớ hơn để thực hiện các giao dịch nội bộ nhanh chóng, thuận tiện trên ứng dụng ngân hàng số.

Theo các ngân hàng, việc đặt biệt danh tài khoản không chỉ giúp thao tác nhanh chóng hơn mà còn tăng tính cá nhân hóa và giảm sai sót khi chuyển tiền. Một số ngân hàng còn cho phép đổi biệt danh nhiều lần và miễn phí, tùy theo chính sách từng đơn vị.