Hãy thử hình dung một kịch bản đang diễn ra ngay lúc này, có thể là với chính một nhân viên trong đội của bạn. Trạng thái trên nhóm chat công ty của họ vẫn sáng đèn màu xanh lá, báo hiệu “đang hoạt động”. Một email công việc vừa được họ gửi đi cách đây vài phút. Khi bạn nhắn tin hỏi về tiến độ, họ vẫn trả lời một cách chừng mực. Mọi dấu hiệu đều cho thấy họ đang cần mẫn làm việc tại nhà.
Nhưng sự thật là họ có thể đang trả lời email của bạn từ một bãi biển hay một resort nào đó. Chiếc điện thoại công ty đặt ngay cạnh ly cocktail, và họ chỉ thỉnh thoảng kiểm tra để không ai nghi ngờ. Thậm chí, email bạn vừa nhận được có thể đã được họ lên lịch gửi từ tối qua, một chiêu thức tinh vi để tạo cảm giác họ vẫn đang làm thêm giờ.
Đây là một thực tế đang âm thầm lan rộng trong thế giới công sở hiện đại và nó có một cái tên “quiet vacationing” hay “nghỉ phép trong im lặng”.
Nếu vài năm trước, các nhà quản lý còn đau đầu với “quiet quitting” – hiện tượng nhân viên chỉ làm việc cầm chừng thay vì nghỉ việc thật sự – thì mùa hè này, một thách thức mới đã xuất hiện. “Quiet vacationing” đẩy hành vi “rút lui trong im lặng” lên một tầm cao mới: nhân viên không chỉ từ bỏ về mặt tinh thần, mà còn thực sự “biến mất” về mặt thể chất. Họ đi du lịch, nghỉ ngơi, nhưng vẫn duy trì một vỏ bọc kỹ thuật số hoàn hảo để đánh lừa cấp trên rằng mình vẫn đang cống hiến.
Và điều đáng ngạc nhiên là, thế hệ bị “chỉ mặt đặt tên” nhiều nhất trong xu hướng này lại không phải gen Z như nhiều người lầm tưởng, mà chính là millennials (gen Y) – những người đang phải đối mặt với một gánh nặng vô hình mang tên “nỗi sợ xin nghỉ”.
Giải mã “quiet vacationing”: Nghỉ phép mà như không nghỉ
“Quiet vacationing”, hay có thể tạm dịch là “nghỉ phép trong im lặng”, là hành vi nhân viên đi du lịch hoặc nghỉ ngơi cá nhân trong khi vẫn tạo ra ảo giác rằng mình đang làm việc. Thuật ngữ này tuy mới nổi gần đây nhưng bản chất của nó đã tồn tại từ lâu dưới những cái tên như “hush trips” hay “hush vacations” (những chuyến đi bí mật).
Điều làm cho xu hướng này bùng nổ trong kỷ nguyên số chính là công nghệ. Nhân viên có thể dễ dàng duy trì sự hiện diện ảo của mình: giữ trạng thái trực tuyến trên các ứng dụng chat, lên lịch gửi email vào những thời điểm bất thường để tỏ ra chăm chỉ, hay thỉnh thoảng phản hồi tin nhắn để không ai nghi ngờ.
Cần phải phân biệt rõ ràng giữa “quiet vacationing” và “workcation”. Trong một “workcation”, nhân viên hoàn toàn minh bạch với cấp trên về việc họ sẽ làm việc từ xa trong khi đi du lịch. Ngược lại, “quiet vacationing” hoàn toàn diễn ra trong bí mật.
“Hãy tưởng tượng bạn đặt một chuyến đi, thư giãn ở một nơi nào đó nhưng giữ kín hoàn toàn với công ty. Đó chính là quiet vacationing”, bà Tawny Lott Rodriguez, Giám đốc Nhân sự tại Trường Rowland Hall, giải thích.
“Quiet vacationing” hay “nghỉ phép trong im lặng” là một thực tế đang âm thầm lan rộng trong thế giới công sở hiện đại (Ảnh: Orgshakers).
Millennials và gánh nặng vô hình: Tại sao họ dẫn đầu xu hướng?
Khi nói về các xu hướng phá cách nơi công sở, nhiều người thường nghĩ ngay đến gen Z. Tuy nhiên, các số liệu lại chỉ ra một câu chuyện khác. Chính thế hệ millennials (hay còn gọi là gen Y – những người sinh từ khoảng năm 1981 đến 1996) mới là những “thủ phạm” chính của trào lưu này.
Một khảo sát từ The Harris Poll cho thấy, gần 4 trên 10 người thuộc gen Y thừa nhận từng đi nghỉ mà không thông báo cho sếp. Con số này cao hơn đáng kể so với gen Z, gen X và thế hệ baby boomer, với tỷ lệ chỉ dưới 25%. Không chỉ vậy, gen Y cũng là nhóm có khả năng cao nhất thực hiện các hành vi giả vờ làm việc như di chuột để trông như đang hoạt động (31%) hay lên lịch gửi email ngoài giờ hành chính (30%).
Vậy đâu là nguyên nhân sâu xa đằng sau những con số này? Câu trả lời không đơn giản là lười biếng hay thích đi chơi không mất ngày phép. Nguyên nhân cốt lõi, theo nhiều nghiên cứu, xuất phát từ một áp lực và nỗi sợ hãi mang tính thế hệ.
Theo một khảo sát của Resume Builder, lý do hàng đầu khiến nhân viên chọn “nghỉ trong im lặng” là sự lo lắng khi phải xin nghỉ phép chính thức (PTO). Tờ Fortune cũng khẳng định, phần lớn những người này không hề dùng quá số ngày phép được hưởng; họ chỉ đơn giản là sợ rằng việc xin nghỉ sẽ khiến họ bị đánh giá thấp, bị coi là không tận tâm, hoặc tệ hơn là bỏ lỡ cơ hội thăng tiến. Trong một thị trường lao động đầy cạnh tranh và văn hóa “hustle” (làm việc hết mình) được tôn sùng, việc xin nghỉ bị biến thành một dấu hiệu của sự yếu đuối hoặc thiếu cam kết.
Nghiên cứu của Resume Builder còn cho thấy, có đến 2 trong 5 người lao động lo sợ rằng việc nghỉ phép có thể ảnh hưởng đến sự ổn định công việc của họ. Nỗi sợ này đã đẩy họ vào một tình thế trớ trêu: họ cần nghỉ ngơi để tái tạo năng lượng, nhưng lại không dám nghỉ một cách đàng hoàng. “Quiet vacationing” trở thành một giải pháp tình thế, một cách để “cân bằng lại cuộc chơi” trong một môi trường làm việc mà họ cảm thấy quá cứng nhắc và đòi hỏi.
Theo khảo sát, 4 trên 10 người thuộc thế hệ Y thừa nhận đã từng đi nghỉ mà không thông báo cho sếp (Ảnh: Getty).
Góc nhìn từ nhà quản lý: Dấu hiệu nhận biết và bài toán văn hóa
Đối với các nhà quản lý, “quiet vacationing” đặt ra một thách thức lớn. Làm thế nào để biết một nhân viên đang âm thầm trả lời email từ một quán cà phê bên bờ biển thay vì tại bàn làm việc?
Theo chuyên gia hướng nghiệp Kyle Elliott, dấu hiệu rõ ràng nhất là sự thay đổi trong thói quen làm việc. “Nếu một nhân viên thường phản hồi email và tin nhắn trong vòng vài phút mà giờ bỗng mất vài tiếng, hoặc trả lời vào những khung giờ kỳ lạ, rất có thể họ đang nghỉ dưỡng hoặc làm việc từ một địa điểm khác”, ông Elliott phân tích với Fortune.
Tuy nhiên, ông Elliott cũng nhấn mạnh rằng, thay vì vội vàng tìm cách “bắt quả tang” và trừng phạt, các nhà quản lý nên lùi lại một bước và đặt câu hỏi quan trọng hơn: “Tại sao nhân viên của tôi lại cảm thấy cần phải nói dối?”.
Hành vi này thường không phải là lỗi của cá nhân, mà là một triệu chứng của một vấn đề văn hóa doanh nghiệp lớn hơn. Đó có thể là sự thiếu an toàn tâm lý, nơi nhân viên không dám thẳng thắn về nhu cầu của mình. Đó cũng có thể là do những kỳ vọng công việc không rõ ràng, hoặc một môi trường tôn sùng sự bận rộn đến mức việc nghỉ ngơi bị xem là một điều xa xỉ.
Bà Tawny Lott Rodriguez cũng đồng tình rằng sự gia tăng của hiện tượng này cho thấy môi trường làm việc cần phải cải thiện khả năng cân bằng công việc – cuộc sống. Nó làm dấy lên những lo ngại nghiêm túc về sự minh bạch, lòng tin và sự công bằng trong tập thể. Khi một nhân viên “biến mất” một cách không chính thức, gánh nặng công việc có thể bị dồn lên vai những đồng nghiệp còn lại, gây ra sự bất mãn và xói mòn tinh thần đồng đội.
Lợi và hại: Một canh bạc đầy rủi ro
Dù bị xem là hành vi không trung thực, “quiet vacationing” vẫn tồn tại bởi nó mang lại một số lợi ích ngắn hạn cho người lao động. Conor Martin Hughes, chuyên gia nhân sự và thành viên cấp cao của SHRM, chỉ ra rằng nó giúp nhân viên có được sự linh hoạt, nghỉ ngơi khi cần thiết mà không lo trễ hạn công việc, từ đó giúp duy trì phần nào sự cân bằng và giảm căng thẳng.
Tuy nhiên, cái giá phải trả là không hề nhỏ.
Đối với nhân viên, mối nguy lớn nhất của “quiet vacationing” là nó không cho phép bộ não nghỉ ngơi hoàn toàn. “Việc vẫn kiểm tra email hay làm vài đầu việc nhẹ không giúp não bộ phục hồi năng lượng đúng nghĩa”, ông Hughes cảnh báo. Trạng thái “nửa nghỉ, nửa làm” này làm mờ ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân, khiến kỳ nghỉ mất đi giá trị cốt lõi của nó.
Ngoài ra, nếu bị phát hiện, nhân viên có thể phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng, từ khiển trách, mất uy tín, cho đến mất việc, tùy thuộc vào chính sách của công ty. Hành vi này vi phạm lòng tin với cấp trên và đồng nghiệp, có thể gây ra cảm giác tội lỗi và lo lắng thường trực.
Đối với nhà tuyển dụng, đây là tổn thất lớn nhất, phá vỡ nền tảng của một môi trường làm việc lành mạnh. Các sự cố bất ngờ hoặc deadline quan trọng có thể bị bỏ lỡ. Đặc biệt, xu hướng này tạo ra sự bất bình đẳng với những nhân viên tuân thủ đúng quy trình nghỉ phép.
Xu hướng “quiet vacationing” đang đặt ra một thách thức lớn đối với các nhà quản lý (Ảnh: Istock).
Con đường phía trước: Thay vì chạy trốn, hãy đối thoại
Vậy câu trả lời là gì? Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng “quiet vacationing” không phải là một giải pháp bền vững.
Lời khuyên cho người lao động
Thay vì nghỉ lén, hãy cân nhắc các giải pháp thay thế. Bà Rodriguez khuyên nên tự đánh giá văn hóa công ty và khối lượng công việc của mình. Liệu bạn có thể thương lượng một lịch làm việc linh hoạt hơn? Hay đơn giản là nói chuyện thẳng thắn với sếp về nhu cầu được nghỉ ngơi? “Lợi ích dài hạn của một kỳ nghỉ thực sự, không mang việc theo, sẽ vượt xa sự linh hoạt ngắn hạn mà nghỉ lén mang lại”, ông Hughes kết luận.
Tuy nhiên, bà Rodriguez cũng đưa ra một góc nhìn thực tế: “Nếu nghỉ lén là lựa chọn duy nhất trong một môi trường quá cứng nhắc, hãy ưu tiên sức khỏe tinh thần của bạn. Chỉ cần bạn sẵn sàng đối mặt với những hậu quả có thể xảy ra”.
Lời khuyên cho nhà tuyển dụng
“Quiet vacationing” không chỉ đơn thuần là hành vi lách luật mà là một hồi chuông cảnh tỉnh cho các nhà quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp về những vấn đề sâu xa trong văn hóa công sở hiện đại. Thay vì nhanh chóng quy kết đó là sự gian dối, đây nên được xem như một tín hiệu đáng giá phản ánh mức độ niềm tin, sự kiệt sức và nhu cầu nghỉ ngơi thực sự của người lao động.
Trước hết, điều quan trọng nhất là xây dựng một môi trường an toàn tâm lý, nơi nhân viên cảm thấy được lắng nghe và không bị phán xét nếu họ chia sẻ rằng mình đang kiệt sức hay muốn xin nghỉ. Việc cởi mở trong giao tiếp về sức khỏe tinh thần và nhu cầu tái tạo năng lượng là yếu tố cốt lõi để hình thành văn hóa làm việc lành mạnh.
Thứ hai, công ty cần làm rõ các kỳ vọng liên quan đến việc nghỉ phép và ngắt kết nối khỏi công việc. Nếu nhân viên mơ hồ không biết đâu là giới hạn cho phép, họ sẽ càng có xu hướng “nghỉ lén” thay vì chủ động xin nghỉ.
Bên cạnh đó, sự chủ động từ lãnh đạo đóng vai trò rất lớn. Khi sếp làm gương trong việc nghỉ phép, không mang theo công việc khi đi nghỉ và khuyến khích nhân viên sử dụng hết ngày nghỉ hằng năm, thông điệp gửi đi sẽ mạnh mẽ và rõ ràng: “Bạn có quyền được nghỉ và bạn không cần phải giấu giếm điều đó”.
Cuối cùng, doanh nghiệp nên xem xét các chính sách linh hoạt hơn như cho phép làm việc từ xa, tuần làm việc bốn ngày hoặc thời gian làm việc linh hoạt. Những cải cách này không chỉ giúp nhân viên giảm áp lực, mà còn tạo điều kiện để họ duy trì hiệu suất bền vững và sự hài lòng trong công việc lâu dài.
Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng “quiet vacationing” không phải là một giải pháp bền vững (Ảnh: Canva).
“Quiet vacationing” không chỉ là một xu hướng nhất thời. Nó là tấm gương phản chiếu những rạn nứt trong mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động trong thế giới hiện đại. Nó cho thấy một thế hệ lao động đang kiệt sức, bị đè nặng bởi áp lực phải luôn “sẵn sàng” và nỗi sợ bị tụt lại phía sau.
Giải quyết vấn đề này không chỉ đơn thuần là thắt chặt quy định hay giám sát nhân viên kỹ hơn. Nó đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong tư duy quản trị: công nhận rằng nghỉ ngơi không phải là kẻ thù của năng suất, mà là một yếu tố thiết yếu để duy trì sự sáng tạo, hiệu quả và lòng trung thành về lâu dài.
Cuối cùng, một kỳ nghỉ thực sự, minh bạch và không lo âu vẫn luôn là chính sách tốt nhất cho cả nhân viên và doanh nghiệp.
