Trong chia sẻ đáng chú ý mới đây, ông Đặng Hồng Anh – Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam – ước tính, mỗi hành khách phải mất từ 3 đến 4 phút cho các bước như tháo giày, thắt lưng, đồng hồ hay áo khoác, tổng thời gian lãng phí trong năm có thể lên tới hơn 7 triệu giờ lao động. Nếu quy đổi theo mức lương tối thiểu theo giờ hiện nay, nền kinh tế có thể mất gần 150 tỷ đồng mỗi năm chỉ vì những thủ tục chưa được tối ưu.
Trong khi đó, ông nói nhiều sân bay trên thế giới đã loại bỏ quy trình kiểm tra thủ công nhờ đầu tư vào các công nghệ soi chiếu hiện đại.
Vậy thủ tục an ninh tại các nước ra sao, có quy định thế nào về cởi giày, thắt lưng khi lên tàu bay?
Mỹ chính thức bỏ quy định cởi giày khi kiểm tra an ninh tại các sân bay
Sau gần 20 năm áp dụng, Cơ quan An ninh Vận tải Mỹ (TSA) chính thức bãi bỏ yêu cầu hành khách phải tháo giày tại các trạm kiểm tra an ninh sân bay.
Cụ thể, từ ngày 9/7, hành khách không phải tháo giày tại các trạm kiểm tra an ninh sân bay của Mỹ. Việc thay đổi này nhằm cải thiện trải nghiệm di chuyển mà vẫn đảm bảo an toàn, nhờ công nghệ an ninh tiên tiến.
Bà Kristi Noem, Bộ trưởng An ninh Vận tải Mỹ, cho biết, trong tương lai, quy định này sẽ là quy trình tiêu chuẩn mới đối với phần lớn hành khách.
“Cơ quan An ninh Vận tải Mỹ sẽ không còn yêu cầu hành khách phải tháo giày khi đi qua các điểm kiểm tra an ninh nữa. Chúng tôi vừa đảm bảo an ninh, vừa mang đến sự thoải mái cho hành khách. Với chính sách mới này, chúng tôi tin rằng người dân, du khách, và những ai nhập cảnh vào Mỹ sẽ rất vui mừng khi không còn phải cởi giày tại sân bay”, bà chia sẻ với báo chí.
Bà Noem nêu thêm, thay đổi này là kết quả của một quá trình rà soát các quy trình an ninh và sàng lọc của Cơ quan An ninh Vận tải nhằm xác định đâu là biện pháp thực sự hiệu quả. Khách vẫn sẽ phải trải qua quy trình kiểm tra nhiều lớp và xác minh danh tính trước khi được lên máy bay.
Phát biểu tại sân bay Ronald Reagan Washington, bà Noem nhấn mạnh công nghệ an ninh đã phát triển đáng kể trong 20 năm qua. TSA hiện vận hành một hệ thống an ninh toàn diện, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng nhằm đảm bảo an toàn cho hành khách và an ninh quốc gia.
Tuy nhiên, bà cho biết trong một số trường hợp, lực lượng an ninh vẫn có thể yêu cầu hành khách tháo giày để kiểm tra bổ sung. TSA cũng khẳng định các biện pháp an ninh khác vẫn sẽ được duy trì, trong đó có việc xác minh danh tính, kiểm tra dữ liệu an ninh bay và các thủ tục tiêu chuẩn.
Một hành khách cởi giày trước khi đi qua cổng kiểm soát an ninh tại sân bay ở New York (Ảnh: Reuters).
Ông Nicholas Calio, Giám đốc điều hành của Hiệp hội đại diện cho các hãng hàng không Airlines for America, đã hoan nghênh quyết định này và gọi đây là một bước tiến lớn giúp việc di chuyển bằng đường hàng không trở nên trơn tru, liền mạch và an toàn hơn cho hành khách.
Theo ông Nicholas Calio, việc đưa ra các quyết định về an ninh dựa trên đánh giá rủi ro và tận dụng công nghệ tiên tiến là một hướng tiếp cận chính sách rất hợp lý.
“Đôi khi việc tháo rồi mang lại giày cho trẻ nhỏ khá mất thời gian. Con gái tôi không phải lúc nào cũng chịu tháo giày ra hay xỏ lại. Vậy nên điều này thực sự giúp chúng tôi tiết kiệm thời gian và nhanh chóng đến đúng cửa để lên máy bay”, một hành khách Mỹ chia sẻ sau khi chính sách này được áp dụng. Trước đó, tất cả hành khách từ 12 tuổi đến 75 tuổi đều bị yêu cầu tháo giày để quét cùng với hành lý xách tay và các vật dụng cá nhân.
Cơ quan An ninh Vận tải Mỹ cũng đang xem xét thêm các quy định và quy trình khác nhằm đơn giản hóa và đẩy nhanh quá trình kiểm tra tại sân bay. Bà Noem cho biết, cơ quan này đang thử nghiệm làn riêng cho quân nhân và gia đình có trẻ nhỏ, đồng thời dự kiến sẽ triển khai thêm các thay đổi trong vòng 6-8 tháng tới.
Châu Âu đầu tư vào hệ thống máy quét CT
Tại châu Âu, nhiều sân bay lớn cũng đã đầu tư vào hệ thống máy quét CT (chụp cắt lớp vi tính) cho hành lý xách tay. Công nghệ này tạo ra hình ảnh 3D chi tiết của vật thể bên trong, cho phép nhân viên an ninh phân tích mà không cần yêu cầu hành khách tháo rời hành lý hoặc đổ bỏ chất lỏng mang theo.
Ủy ban châu Âu cho biết các sân bay trong khối đang tiến hành lắp đặt dần các thiết bị quét mới, tuy nhiên sẽ không có sự thay đổi đồng loạt ở tất cả địa điểm do chi phí đầu tư lớn và yêu cầu nghiêm ngặt về chứng nhận kỹ thuật. Việc nâng cấp sẽ được triển khai theo từng giai đoạn, tùy theo điều kiện tài chính và năng lực kỹ thuật của từng quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu (EU).
Các chuyên gia đánh giá rằng, việc áp dụng công nghệ quét an ninh mới là bước tiến quan trọng giúp tăng hiệu quả kiểm tra hành khách mà không gây bất tiện.
Hành khách bỏ giày khi kiểm tra an ninh (Ảnh: Shutterstock).
Một số sân bay lớn tại châu Âu như Heathrow (Anh), Schiphol (Hà Lan) và Fiumicino (Italy) đã bắt đầu thử nghiệm và triển khai hệ thống công nghệ mới từ năm 2023 và cho thấy hiệu quả tích cực cả về mức độ an toàn và tốc độ kiểm tra an ninh.
Động thái này không chỉ giúp hành khách thuận tiện hơn khi đi lại mà còn thể hiện nỗ lực của EU trong việc hiện đại hóa hệ thống an ninh hàng không nhằm cân bằng giữa bảo đảm an toàn và nâng cao trải nghiệm du lịch.
Tuy nhiên, giới chức EU nhấn mạnh rằng an ninh vẫn là ưu tiên hàng đầu. Việc áp dụng các hệ thống mới sẽ luôn đi kèm với đánh giá rủi ro kỹ lưỡng và bất kỳ thay đổi nào về quy định cũng sẽ được thông báo rộng rãi đến người dân và các hãng hàng không trong khối.
Singapore dùng hệ thống kiểm soát an ninh kết hợp AI
Còn tại sân bay Changi, Singapore đã đầu tư hệ thống Next-Gen Checkpoint, sử dụngtrí tuệ nhân tạo (AI) và cảm biến thế hệ mới để thay thế toàn bộ quy trình tháo gỡ phụ kiện cá nhân, giúp xử lý nhanh hơn mà vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Cụ thể, sân bay này đã ứng dụng AI vào dự án “Hệ thống tự động phát hiện các vật dụng cấm” (APIDS) để kiểm tra tự động hành lý xách tay tại Nhà ga số 3.
Mục tiêu hướng đến của dự án là quét sơ bộ toàn bộ hàng xách tay. Nhân viên an ninh chỉ cần kiểm tra lại các túi hàng hệ thống đưa ra cảnh báo. Qua đó, rút ngắn đáng kể thời gian kiểm tra an ninh, đồng thời giúp sân bay tiết giảm chi phí, sử dụng nhân lực hiệu quả hơn.
Đại diện sân bay Changi cho biết, quá trình thử nghiệm và phát triển dự án này vẫn đang trong giai đoạn sơ khai. Thời gian tới, nhóm phát triển dự án sẽ tiếp tục bổ sung dữ liệu đầu vào, nâng cao hiệu quả cho hệ thống và từng bước mở rộng thử nghiệm.
Đồng thời, sân bay Changi cũng sẽ làm việc với các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức quốc tế liên quan, thống nhất các chính sách, quy định để chính thức áp dụng công nghệ này.
Hành khách xếp hàng chờ kiểm tra hành lý tại sân bay (Ảnh: Shutterstock).
Trước đó, nhân viên an ninh sân bay Changi đang phải kiểm tra thủ công khoảng 10.000 hành lý xách tay mỗi ngày bằng mắt thường, thông qua phân tích hình ảnh từ máy quét X-ray. Các chuyên gia cho rằng đây là công việc đòi hỏi nhiều nhân lực với chuyên môn cao và cũng rất căng thẳng, áp lực.
Theo thông tin trên website Cơ quan Kiểm soát Xuất nhập cảnh Singapore (ICA), từ tháng 10/2024, thời gian trung bình để một hành khách qua cửa khẩu đã giảm 60%, từ 25 giây xuống 10 giây. Kết quả ban đầu đã chứng minh tính hiệu quả, khả thi cao khi tốc độ xử lý tăng tới 50%, giảm thiểu đáng kể các sai sót phổ biến khi kiểm tra bằng mắt thường.
Changi được đánh giá là một trong những sân bay hiện đại nhất thế giới. Nơi đây liên tục được đầu tư công nghệ, giúp giảm thời gian cho các thủ tục. Dù bị lo ngại về quyền riêng tư, Singapore cho rằng sinh trắc học sẽ rút ngắn khâu chờ nhập cảnh xuống 40%, cũng như tăng cường an ninh biên giới và nâng cao trải nghiệm của du khách.
Nhập cảnh không hộ chiếu là một phần của “thủ tục nhập cảnh mới”, được Singapore đặt mục tiêu thực hiện từ lâu. Theo ICA, đến đầu 2026, dự kiến 95% du khách sử dụng các làn tự động để làm thủ tục. Phần còn lại không đủ điều kiện thường là trẻ nhỏ, người già hoặc người cần hỗ trợ.
Ông Sumesh Patel, Chủ tịch công ty viễn thông và công nghệ hàng không SITA khu vực châu Á – Thái Bình Dương, dự đoán 85% sân bay thế giới sẽ sử dụng một số hình thức xử lý các thủ tục bằng sinh trắc học trong 3-5 năm tới.
Cùng với Singapore, các hệ thống tương tự cũng đang được thử nghiệm tại Trung Quốc, Hà Lan và Mỹ. Các kết quả ban đầu đều cho thấy tính khả thi và hiệu quả cao. Một nghiên cứu cho thấy, tốc độ xử lý có thể nhanh hơn tới 5 lần so với quy trình thông thường và giảm thiểu đáng kể cảnh báo giả.
Các chuyên gia cũng cho rằng việc hành khách có cần tháo giày khi qua cửa an ninh sân bay hay không phụ thuộc vào quy định và mức độ đánh giá rủi ro riêng của từng quốc gia. Cụ thể, hành khách tại Canada thường không cần cởi giày, trừ khi bay đến Mỹ hoặc mang giày có phần kim loại.
Còn tại Nam Mỹ, hành khách tại Argentina và Brazil phần lớn được giữ nguyên giày nếu máy dò kim loại không kêu báo động. Tại Úc và New Zealand, việc tháo giày phụ thuộc chủ yếu vào cấu trúc giày. Các sân bay như Sydney, Melbourne hay Auckland thường không yêu cầu cởi giày, trừ khi giày có kim loại hoặc kiểu dáng che mắt cá chân cần kiểm tra kỹ.
Tại Nhật Bản và Hàn Quốc, quy định này cũng không bắt buộc, trừ trường hợp giày quá khổ hoặc có kim loại. Các sân bay như Dubai (UAE), Hamad (Qatar) hay Abu Dhabi thường không yêu cầu cởi giày, trừ khi có lý do cụ thể như giày kim loại hay gót cao. Tại đây, quy trình kiểm tra ưu tiên công nghệ hiện đại và chọn lọc hành khách ngẫu nhiên để kiểm tra bổ sung.
