Trong Kế hoạch Tổng thể IV mới được công bố, Tesla đã vẽ ra một viễn cảnh tương lai đầy tham vọng, đó là một kỷ nguyên “thịnh vượng bền vững” được vận hành bởi năng lượng mặt trời, những chiếc xe tự lái lướt đi trên đường và đội quân robot hình người thay thế sức lao động chân tay.
Giấc mơ này, dù có vẻ xa vời, lại chính là nền tảng để hội đồng quản trị của hãng xe điện đưa ra một đề xuất gây chấn động: một “siêu kế hoạch đãi ngộ” có thể biến CEO Elon Musk thành người đầu tiên trên Trái Đất sở hữu khối tài sản 1.000 tỷ USD.
Không đơn thuần là gói lương thưởng, đây là một lời thách thức, một bản giao kèo ràng buộc số phận của Musk với Tesla trong thập kỷ tới và cũng là một phép thử cho niềm tin của các cổ đông vào vị lãnh đạo được xem là linh hồn của công ty.
Giải mã gói “siêu thưởng” thế kỷ
Về bản chất, kế hoạch này là một phần thưởng hoàn toàn dựa trên hiệu suất, được trả bằng cổ phiếu Tesla. Để nhận được con số ước tính lên tới 900 tỷ USD, Elon Musk không chỉ phải giữ ghế CEO trong ít nhất 10 năm, mà còn phải dẫn dắt Tesla vượt qua một loạt các cột mốc được ví như “nhiệm vụ bất khả thi”.
Trọng tâm của kế hoạch là mục tiêu nâng vốn hóa thị trường của Tesla từ khoảng 1,1 nghìn tỷ USD hiện tại lên con số không tưởng 8,5 nghìn tỷ USD.
Để dễ hình dung, con số này lớn hơn tổng giá trị của Nvidia (gã khổng lồ chip AI, khoảng 4.000 tỷ USD) và Microsoft (gã khổng lồ phần mềm, khoảng 3.700 tỷ USD) cộng lại ở thời điểm hiện tại. Tesla sẽ phải trở thành công ty giá trị nhất thế giới với khoảng cách bỏ xa phần còn lại.
Kế hoạch được chia thành 12 đợt (tranches). Mỗi khi vốn hóa thị trường của Tesla tăng thêm 500 tỷ USD (tính từ mốc 2.000 tỷ USD), và đồng thời đạt được các mục tiêu hoạt động song song, Musk sẽ nhận được một phần cổ phiếu.
Nhưng vốn hóa không phải là tất cả. Các mục tiêu hoạt động đi kèm mới thực sự cho thấy tham vọng của Tesla:
Giao 20 triệu xe điện: Con số này gấp nhiều lần sản lượng hiện tại và sẽ đưa Tesla lên một tầm vóc khổng lồ trong ngành công nghiệp ô tô.
1 triệu robotaxi hoạt động: Hiện thực hóa giấc mơ về một mạng lưới taxi tự hành hoàn toàn, một lĩnh vực mà Musk đã theo đuổi từ lâu.
Giao 1 triệu robot hình người Optimus: Đặt cược vào một ngành công nghiệp hoàn toàn mới, nơi Tesla tin rằng robot sẽ thay đổi năng suất lao động toàn cầu. Các nhà phân tích được Tesla trích dẫn ước tính thị trường này có thể đạt 4,7 nghìn tỷ USD vào năm 2050.
10 triệu thuê bao trả phí cho phần mềm tự lái hoàn toàn (Full Self-Driving – FSD).
Các chỉ số lợi nhuận (EBITDA) tăng trưởng vượt bậc, với mục tiêu cuối cùng là lợi nhuận hoạt động phải tăng từ 17 tỷ USD năm ngoái lên 400 tỷ USD.
Nếu hoàn thành toàn bộ “bản giao kèo” này, Elon Musk sẽ nhận thêm khoảng 423,7 triệu cổ phiếu, nâng tỷ lệ sở hữu từ 13% lên khoảng 25% (chưa tính thuế). Quyền lực của ông tại Tesla sẽ được củng cố một cách tuyệt đối.
Elon Musk có thể trở thành tỷ phú nghìn tỷ đầu tiên thế giới vào 2027 (Ảnh: Reuters).
Động cơ thực sự: “Trói chân” một thiên tài hay “sửa sai” cho một CEO mất tập trung?
Trong bức thư ngỏ gửi cổ đông, Chủ tịch Hội đồng quản trị Robyn Denholm và thành viên Kathleen Wilson-Thompson đã viết: “Giữ chân và tạo động lực cho Elon là yếu tố nền tảng để Tesla đạt các mục tiêu này và trở thành công ty có giá trị nhất trong lịch sử”.
Lời giải thích này nghe có vẻ hợp lý, nhưng giới phân tích lại nhìn sâu hơn vào bối cảnh. Trong những năm gần đây, Elon Musk ngày càng trở thành một nhân vật gây chia rẽ. Ông không chỉ điều hành Tesla, mà còn dành thời gian cho công ty hàng không vũ trụ SpaceX, startup trí tuệ nhân tạo xAI và mạng xã hội X.
Đặc biệt, việc Musk dấn sâu vào chính trị cánh hữu, bao gồm cả việc từng làm việc trong chính quyền Trump, đã khiến một bộ phận không nhỏ khách hàng trung thành của Tesla, những người có xu hướng tự do, cảm thấy khó chịu. Doanh số và lợi nhuận của Tesla đã sụt giảm trong năm qua. Một số nhà phân tích cho rằng “sự sao nhãng” của Musk là một phần nguyên nhân.
Robyn Denholm, trong một cuộc phỏng vấn với CNBC, đã thẳng thắn thừa nhận rằng gói lương này nhằm mục đích “giữ cho CEO tỷ phú của chúng tôi có động lực và tập trung vào việc mang lại thành công cho công ty”.
Nói cách khác, đây có thể được xem là một “củ cà rốt” khổng lồ, một nỗ lực của hội đồng quản trị để kéo sự tập trung của Musk trở lại với Tesla, sau một thời gian ông bị cuốn vào những cuộc chiến văn hóa và các dự án kinh doanh khác. Điều đáng chú ý là kế hoạch này không hề đặt ra giới hạn nào về thời gian Musk được phép dành cho các hoạt động chính trị hay các công ty khác của mình.
“Bóng ma” từ quá khứ và ván cờ pháp lý tinh vi
Đây không phải là lần đầu tiên Tesla đưa ra một gói thưởng gây tranh cãi cho Musk. Kế hoạch hiện tại phản chiếu cấu trúc của gói thưởng năm 2018, khi Musk được hứa thưởng hàng chục tỷ USD nếu đạt được những mục tiêu tưởng chừng viển vông vào thời điểm đó. Ông đã làm được.
Tuy nhiên, “phần thưởng thế kỷ” năm 2018 đã bị một thẩm phán ở bang Delaware vô hiệu hóa vào đầu năm nay. Lý do là một cổ đông đã đâm đơn kiện, cho rằng gói thưởng này quá mức và hội đồng quản trị đã không thông tin đầy đủ về quy trình phê duyệt.
Vụ kiện này chính là bối cảnh quan trọng cho ván cờ pháp lý hiện tại. Tesla đang kháng cáo phán quyết lên Tòa án Tối cao bang Delaware. Nhưng quan trọng hơn, công ty đã có một động thái chiến lược: chuyển địa chỉ đăng ký kinh doanh từ Delaware sang Texas. Động thái này không phải ngẫu nhiên. Luật pháp tại Texas được cho là thân thiện hơn với các tập đoàn và đặt ra nhiều rào cản hơn cho các cổ đông nhỏ lẻ muốn kiện công ty.
Bằng cách để các cổ đông bỏ phiếu thông qua gói lương mới tại “sân nhà” Texas vào ngày 6/11 tới, Tesla đang xây dựng một hàng rào pháp lý vững chắc hơn, khiến việc phản đối gói thưởng này trở nên khó khăn hơn rất nhiều.
Tesla đang ở đâu giữa cơn bão cạnh tranh?
Trong khi ban lãnh đạo vẽ ra một tương lai ngàn tỷ USD, thực tại của Tesla lại không hoàn toàn màu hồng.
Vị thế tiên phong trên thị trường xe điện của họ đang bị lung lay dữ dội. Các hãng xe Trung Quốc như BYD và Geely đã vượt qua Tesla về doanh số toàn cầu. Ngay cả những “gã khổng lồ” truyền thống như Volkswagen, General Motors hay Hyundai cũng đang tung ra hàng loạt mẫu xe điện mới, khiến Model 3 và Model Y của Tesla dần trở nên lỗi thời.
Nhiều nhà phân tích chỉ trích Musk đã lãng phí nguồn lực vào siêu xe bán tải Cybertruck, một sản phẩm kén khách, thay vì tập trung phát triển các mẫu xe phổ thông hơn để cạnh tranh.
Đáp lại, Musk dường như hạ thấp tầm quan trọng của doanh số bán xe. Ông liên tục nhấn mạnh rằng tương lai của Tesla không nằm ở việc sản xuất ô tô, mà là ở trí tuệ nhân tạo, xe tự lái và robot. Gói lương thưởng mới chính là sự thể hiện rõ nhất cho tầm nhìn này: các mục tiêu về Robotaxi và Optimus được đặt ngang hàng với mục tiêu sản xuất xe hơi.
Tesla từng đi tiên phong trong thị trường ô tô điện nhưng hiện tụt lại so với các hãng xe Trung Quốc như BYD và Geely về doanh số toàn cầu, và nguy cơ bị Volkswagen vượt mặt, theo dữ liệu SNE Research (Hàn Quốc) (Ảnh: Equilar).
Cuộc bỏ phiếu của cổ đông vào ngày 6/11 sẽ là chương đầu tiên quyết định số phận của “canh bạc nghìn tỷ USD”. Nếu được thông qua, nó sẽ tạo ra một tiền lệ chưa từng có trong lịch sử quản trị doanh nghiệp.
Kế hoạch này chứa đầy mâu thuẫn. Nó vừa là minh chứng cho tầm nhìn phi thường của Elon Musk, người luôn đặt ra những mục tiêu vượt xa trí tưởng tượng của người thường. Nhưng nó cũng phơi bày những rủi ro khi một công ty đại chúng phụ thuộc quá nhiều vào một cá nhân duy nhất, một cá nhân vừa là thiên tài, vừa là nguồn cơn của vô số tranh cãi.
Liệu đây có phải là cú hích cần thiết để Tesla bứt phá, bỏ lại mọi đối thủ và định hình lại tương lai của nhân loại? Hay nó chỉ là một nỗ lực tuyệt vọng để kiểm soát một vị CEO khó lường, trong khi con tàu Tesla đang phải đối mặt với những cơn sóng dữ từ thị trường cạnh tranh khốc liệt?
Câu trả lời sẽ định đoạt không chỉ việc ai sẽ là tỷ phú nghìn tỷ USD đầu tiên mà còn cả di sản của một trong những công ty có ảnh hưởng nhất thế kỷ 21.
