Thúc đẩy tài chính xanh và ESG tại Việt Nam: Nhận diện thách thức và lợi ích cho doanh nghiệp

Ngày 28/08, tại Hội thảo “Tài chính xanh Việt Nam 2025” do công ty Cổ phần Xếp hạng tín nhiệm S&I Ratings phối hợp tổ chức cùng Fitch Ratings các chuyên gia đã trình bày những góc nhìn về xu hướng ESG toàn cầu và tại Việt Nam.

Ông Lê Nhị Năng – đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phát biểu tại sự kiện

Phát biểu tại Sự kiện, ông Lê Nhị Năng – đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, trong những năm gần đây, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế về phát triển xanh, đặc biệt là mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 như đã nêu trong Tuyên bố tại COP26. Để hiện thực hóa cam kết này, chúng ta không thể chỉ dựa vào ngân sách nhà nước, mà cần huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội — trong đó thị trường tài chính đóng vai trò trung tâm.

Hiện nay, hai công cụ tài chính xanh chủ lực đã được luật hóa trong Luật Bảo vệ Môi trường là tín dụng xanh và trái phiếu xanh. Các cơ quan quản lý nhà nước đã có nhiều nỗ lực trong việc hoàn thiện khung pháp lý. Đặc biệt, việc ban hành Danh mục Phân loại Xanh theo Quyết định số 21/2025 là một bước tiến quan trọng về mặt thể chế, giúp định hướng dòng vốn vào các lĩnh vực ưu tiên. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang tiến hành cập nhật Sổ tay hướng dẫn trái phiếu xanh, nhằm tháo gỡ những khó khăn trong việc tiếp cận và triển khai các công cụ tài chính xanh – vốn còn khá mới mẻ và phức tạp đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các yêu cầu về công bố thông tin ESG và giám sát hậu phát hành.

Tuy nhiên, theo ông Lê Nhị Năng, để thị trường tài chính xanh phát triển đúng tiềm năng, cần nhìn nhận thẳng thắn những thách thức đang tồn tại. Chi phí phát hành trái phiếu xanh hiện vẫn chưa thực sự hấp dẫn so với trái phiếu thông thường. Hệ sinh thái hỗ trợ – bao gồm tổ chức xác minh độc lập, cơ sở dữ liệu tài chính xanh, ứng dụng công nghệ số trong giám sát sử dụng vốn – vẫn đang trong quá trình hình thành.

Nói về xu hướng thế giới, bà Candice Low – Giám đốc Xếp hạng ESG của Sustainable Fitch nhận định thị trường khá trầm lắng trong năm nay, với khối lượng phát hành quý 2 là mức thấp nhất kể từ năm 2019. Tỷ lệ nợ gắn nhãn ESG trong thị trường trái phiếu toàn cầu đã giảm xuống 10.2% từ 11.7% năm ngoái. Mặc dù trái phiếu xanh vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất, nhưng trái phiếu bền vững đã cho thấy khả năng phục hồi tốt nhất.

Bà Candice Low – Giám đốc Xếp hạng ESG của Sustainable Fitch

Các đợt phát hành ở nước ngoài của Trung Quốc lại đang đi ngược xu hướng, trong khi nhiều thị trường khác chứng kiến sự sụt giảm trong việc phát hành các sản phẩm tài chính liên quan đến ESG, Trung Quốc vẫn duy trì được động lực tăng trưởng trong các đợt phát hành ra nước ngoài của mình.

Một điểm đáng chú ý khác là các tổ chức SSA (Chính phủ, Siêu quốc gia và Cơ quan) cho thấy xu hướng phát hành trái phiếu khá mạnh mẽ. Các tổ chức này thường đóng vai trò tiên phong và có thể tài trợ cho nhiều loại dự án hơn, bao gồm cả các hạng mục ít phổ biến hơn như thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tài chính xanh ở Việt Nam có nhiều triển vọng

Tại hội thảo, ông Nguyễn Phi Long – Giám đốc Nghiên cứu tại S&I Ratings, đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về câu chuyện ESG tại Việt Nam.

Ông Long nhấn mạnh rằng Việt Nam đang đi đúng hướng với 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc. Việt Nam cũng có những cam kết quan trọng tại COP26, bao gồm giảm khí metan toàn cầu, tăng hiệu quả sử dụng rừng và sản lượng đất vào năm 2030, cùng với cam kết chuyển đổi năng lượng từ điện than sang năng lượng tái tạo và đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Tuy vậy, xu hướng ESG tại Việt Nam cũng gặp phải nhiều thách thức. Ông Long chỉ ra một số trở ngại chính trong việc áp dụng ESG tại Việt Nam. Trong đó, nhiều doanh nghiệp vẫn coi việc áp dụng ESG là “nên có” thay vì “phải có”. Nguyên nhân đến từ việc chuyển đổi xanh có thể đòi hỏi nâng cấp mô hình kinh doanh và nhiều nỗ lực. Trong khi đó, cổ đông vẫn chủ yếu tập trung vào lợi nhuận cuối cùng hơn là lợi ích môi trường hoặc xã hội.

Mặt khác, khung pháp lý chưa phát triển khi cần có thêm các quy định chi tiết. Tuy nhiên, một tin tốt là Việt Nam đã có những động thái tích cực trong việc xây dựng khung pháp lý. Ông Long nhấn mạnh Quyết định 21 được ban hành gần đây về tín dụng xanh và trái phiếu xanh cho dự án lần đầu tiên giới thiệu phân loại xanh và nâng cao vai trò của bên xác minh độc lập. Quyết định này mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường tài chính xanh và đặt nền tảng vững chắc cho sự phát triển trong tương lai, bao gồm 7 lĩnh vực và 45 hạng mục dự án được giảm thiểu.

Ông Nguyễn Phi Long – Giám đốc Nghiên cứu tại S&I Ratings trình bày về xu hướng ESG tại Việt Nam

Việc thực hiện ESG sẽ tiêu tốn của doanh nghiệp nhiều khoản chi phí, có thể kể tới như các chi phí ban đầu (phí tư vấn, phí ý kiến ban đầu) và chi phí định kỳ (phí kiểm toán, phí đào tạo, phí báo cáo). Tuy nhiên, ông Long tin rằng về lâu dài, lợi ích sẽ lớn hơn nhiều so với chi phí, bao gồm giảm chi phí, tăng cường danh tiếng, đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư và cải thiện cơ cấu quản trị.

Việc có hiệu suất ESG tốt hoặc phát hành các công cụ tài chính xanh (như trái phiếu xanh) có thể thu hút một lượng lớn nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận bền vững và tác động tích cực đến môi trường, xã hội. Những nhà đầu tư này đang tìm kiếm các khoản đầu tư vượt ra ngoài lợi nhuận tài chính, muốn tìm kiếm tác động môi trường và xã hội bổ sung.

Mặt khác, việc tập trung vào ESG thường đi đôi với việc cải thiện cấu trúc và quy trình quản trị nội bộ của công ty.

Ông Long cho biết, với vai trò là đơn vị xếp hạng tín nhiệm và Phân tích doanh nghiệp, S&I Ratings cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp Việt trên con đường ESG. S&I Ratings hiện đang trong quá trình trở thành bên xác minh độc lập theo Quyết định 21. Đồng thời, S&I Ratings sẽ sớm ra mắt các dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, dịch vụ SPO (ý kiến bên thứ hai) về trái phiếu xanh trong năm nay.

Khép lại phần trình bày, ông Long chia sẻ những số liệu ấn tượng về sự phát triển của tài chính xanh tại Việt Nam. Dư nợ tín dụng xanh hiện chiếm khoảng 4.3% tổng dư nợ của nền kinh tế. Gần 60 tổ chức tài chính đang áp dụng đánh giá ESG trong hoạt động cho vay. Số lượng phát hành lũy kế của trái phiếu xanh từ năm 2016 tới 2024 đã đạt 33,500 tỷ đồng. Điều này cho thấy xu hướng tăng mạnh trong phát hành trái phiếu xanh của các doanh nghiệp Việt Nam.

Tăng trưởng tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam