Tàu container tại cảng Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) hôm 7-8 – Ảnh: AFP
Tính đến 17h ngày 11-8 (giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump gần như chưa bắn tín hiệu nào về việc có đồng ý gia hạn thỏa thuận đình chiến thuế quan hay không, làm dấy lên lo ngại căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể sẽ leo thang trở lại. Ông gần đây còn dọa áp thuế trừng phạt Trung Quốc vì mua dầu mỏ của Nga sau khi ông tăng thuế quan lên Ấn Độ.
Thuế quan và đậu nành
Sau cuộc đàm phán mới nhất ở Stockholm (Thụy Điển) hồi tháng 7, Bắc Kinh đã thể hiện thái độ lạc quan, cụ thể người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc Hà Á Đông nói rằng cả hai bên sẽ tiếp tục thúc đẩy việc gia hạn thêm 90 ngày. Tuy nhiên các nhà đàm phán Mỹ đã tìm cách đẩy quả bóng vào sân của ông Trump, nhấn mạnh ông chủ Nhà Trắng sẽ là người quyết định.
Hai bên đã bị “mắc kẹt” trong các cuộc đàm phán kể từ tháng 5, thời điểm họ nhất trí về một thỏa thuận đình chiến thuế quan kéo dài 90 ngày (hết hiệu lực ngày 12-8). Ông Trump khi đó đã đình chỉ mức thuế 145% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh cũng hoãn áp mức thuế trả đũa 125%.
Sau đó, vòng đàm phán thứ hai diễn ra tháng 6 tại London (Anh), nơi hai bên đạt được sự thống nhất về nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đối với chất bán dẫn của Mỹ và đất hiếm của Trung Quốc. Gần đây nhất là vòng đàm phán ở Stockholm hồi tháng 7. Sau mỗi cuộc gặp giữa hai bên, ông Trump đều tỏ ra lạc quan về khả năng đạt được thỏa thuận nhưng tiết lộ ít chi tiết về nội dung đàm phán.
Trước khi thỏa thuận đình chiến hết hiệu lực, ông Trump đã kêu gọi Trung Quốc tăng gấp 4 lần lượng đậu nành nhập khẩu từ Mỹ. Bình luận của ông chạm đúng vào một vấn đề “nhức nhối” về mặt chính trị mà Mỹ đang chịu trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc: tác động tiêu cực của mức thuế cao mà Trung Quốc áp lên nông sản Mỹ.
“Những người nông dân tuyệt vời của chúng tôi sản xuất ra loại đậu nành chất lượng nhất. Tôi hy vọng Trung Quốc sẽ nhanh chóng tăng gấp 4 lần đơn hàng đậu nành. Đây cũng là một cách để giảm đáng kể thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc” – ông Trump đăng trên nền tảng Truth Social ngày 10-8.
Theo báo Financial Times, chính nông dân Mỹ cũng đang lo sợ họ sẽ phải gánh chịu hậu quả nặng nề từ căng thẳng leo thang với Trung Quốc. Các biện pháp trả đũa của Bắc Kinh đã nhắm vào đậu nành, thịt bò, thịt heo, hải sản, bông, thịt gà và bắp của Mỹ – động thái mà giới phân tích cho là nhằm tác động tới những người ủng hộ ông Trump ở các vùng nông thôn.
Lượng đậu nành Mỹ mà Trung Quốc nhập khẩu trong nửa đầu năm 2025 đã giảm 39% so với cùng kỳ năm ngoái, theo dữ liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ. Những người trong ngành cho biết Trung Quốc thường nhập phần lớn đậu nành từ Mỹ vào tháng 11, 12 và tháng 1.
“Với mức thuế này, Trung Quốc sẽ mua rất ít đậu nành Mỹ. Nếu các mức thuế quan không được giải quyết vào mùa thu, tình hình sẽ rất khó khăn cho chúng tôi và nông dân” – nhân viên của một công ty lớn về thương mại hàng hóa và nông sản của Mỹ cho biết.
Chuyện gì tiếp theo?
Mặc dù hai bên đã đình chiến trong 90 ngày qua, thương mại giữa Mỹ – Trung vẫn bị ảnh hưởng nặng. Dữ liệu thương mại tháng 7 của Trung Quốc cho thấy xuất khẩu sang Mỹ đã giảm tháng thứ tư liên tiếp, giảm 21,7% so với cùng kỳ năm trước. Tổng lượng nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 7 giảm 10,3%.
Nếu Mỹ và Trung Quốc không đạt được thỏa thuận trong các cuộc đàm phán thương mại, hai nước có nguy cơ tái áp đặt lên nhau bức tường thuế quan mà Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent mô tả là một dạng “cấm vận”.
Ông Julian Evans-Pritchard, trưởng bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Công ty Capital Economics, chỉ ra một thỏa thuận thương mại tiềm năng giữa hai nước có thể bao gồm cam kết của Trung Quốc tăng cường mua các mặt hàng của Mỹ, đặc biệt là năng lượng, nông sản và cả chất bán dẫn cũng như thiết bị sản xuất chip nếu Mỹ cho phép.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick gần đây nhận định có khả năng sẽ gia hạn thêm 90 ngày thỏa thuận đình chiến thuế quan Mỹ – Trung.
“Tôi nghĩ chúng ta sẽ để đội ngũ phụ trách thương mại và Tổng thống Trump đưa ra quyết định đó nhưng cảm giác như họ sẽ đạt được thỏa thuận và gia hạn thêm 90 ngày” – ông nói trên Đài Fox News vào hôm 7-8 khi được hỏi liệu thỏa thuận đình chiến có được gia hạn hay không.
Trong lúc việc gia hạn vẫn chưa được quyết định, các chuyên gia kỳ vọng sẽ diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong những tháng tới.
“Điều đó sẽ ngụ ý quan hệ Mỹ – Trung ổn định hơn nhưng không có nghĩa là thân thiện hơn”, ông Ian Bremmer – chủ tịch Công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group – nhận định, đồng thời lưu ý hai nước “về cơ bản đang tiến gần hơn tới việc chia tách do môi trường địa chính trị và thương mại toàn cầu mới”.
Mức thuế quan hiện tại
Theo Viện Kinh tế quốc tế Peterson, mức thuế quan trung bình của Mỹ áp lên hàng hóa Trung Quốc hiện ở mức 54,9% và bao phủ 100% tổng số mặt hàng. Trong khi đó, mức thuế quan trung bình của Trung Quốc áp lên hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ là 32,6%, cũng bao phủ 100% tổng số mặt hàng.
Mức thuế quan của Mỹ đã tăng 34,2 điểm phần trăm kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai vào ngày 20-1-2025. Trong cùng khoảng thời gian, mức thuế quan của Trung Quốc đã tăng 11,4 điểm phần trăm.
