Tuy nhiên, hành vi khai thác, đánh bắt thủy sản bất hợp pháp giảm mạnh nhưng vẫn chưa chấm dứt, còn một số nội dung chưa đáp ứng theo khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC).
Từ đầu năm 2025 đến nay đã xảy ra vụ việc chín tàu cá với 36 ngư dân tại các tỉnh Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu bị lực lượng chức năng các nước Thái Lan, Malaysia, Indonesia bắt giữ, xử lý. Theo kế hoạch ban đầu, trong tháng 3, đoàn thanh tra của EC sẽ sang thanh tra thực tế tại Việt Nam lần thứ 5, nhưng EC đã lùi thời hạn, đề nghị Việt Nam gửi báo cáo tiến độ thực hiện các khuyến nghị trước ngày 15/9; nếu kết quả báo cáo cho thấy việc giải quyết các bất cập có tiến triển thì EC sẽ cử đoàn sang làm việc vào cuối năm nay.
Trong bối cảnh xuất khẩu đang phục hồi mạnh mẽ cùng cả những rủi ro về địa chính trị và thương mại, việc gỡ thẻ vàng IUU của EC là yêu cầu bắt buộc để duy trì đà phục hồi, đồng thời là điều kiện quan trọng để mở rộng thị trường xuất khẩu hải sản Việt Nam ra thế giới. Do đó, Tổng vụ các vấn đề về Biển và Hải sản Ủy ban châu Âu (DG-MARE) đề nghị Việt Nam cần tập trung triển khai khắc phục một số bất cập như: Kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển và tại cảng; xử phạt các hành vi vi phạm quy định về ngắt kết nối VMS (công nghệ và hệ thống giám sát), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển; đặc biệt là ngăn chặn, xử lý tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Thực tế cho thấy, bên cạnh việc quản lý tốt đội tàu, truy xuất nguồn gốc thủy sản cũng là điều kiện quan trọng để gỡ thẻ vàng IUU. Tuy nhiên, yêu cầu này vẫn còn nhiều khó khăn vì hạ tầng ngành thủy sản thời gian qua chưa được đầu tư đúng mức; hệ thống nhà phân loại còn thô sơ, diện tích nhỏ; việc ứng dụng khoa học-công nghệ vào bảo quản thủy sản khai thác còn hạn chế khi tàu nhỏ, khoang nhỏ mà chỉ bảo quản bằng đá lạnh cho nên thất thoát sau thu hoạch lớn, chất lượng không bảo đảm, khó truy xuất nguồn gốc thủy sản.
Theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bên liên quan cần vào cuộc với tinh thần trách nhiệm cao, tận dụng “thời cơ vàng” để tháo gỡ. Trong đó, bốn nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung giải quyết dứt điểm từ nay đến trước ngày 15/9 gồm: Quản lý đội tàu; kiểm soát hoạt động tàu cá; truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác và thực thi pháp luật, xử lý vi phạm.
Đáng chú ý, với nhiệm vụ kiểm soát hoạt động tàu cá, vai trò của lực lượng biên phòng, các cảng cá và cơ quan quản lý địa phương rất quan trọng; cần sự phối hợp chặt chẽ và các biện pháp kỹ thuật, nghiệp vụ theo dõi, giám sát, kịp thời phát hiện, ngăn chặn để tàu cá không đi khai thác vùng biển nước ngoài.
Bên cạnh đó, các bên liên quan cần quản lý, bảo đảm tàu cá khai thác trên biển đủ điều kiện; tăng cường kiểm soát xác nhận tại cảng và chứng nhận tại các chi cục và doanh nghiệp, bảo đảm tất cả các lô hàng xuất khẩu sang thị trường Liên minh châu Âu (EU) và các thị trường khác phải hợp pháp.
Có thể thấy, việc chậm gỡ “thẻ vàng” ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản sang châu Âu và uy tín của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Hành trình gỡ thẻ đang vào giai đoạn “nước rút”, thời gian không còn nhiều, vì vậy cùng sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của các bộ, ngành, địa phương, còn cần sự vào cuộc với nỗ lực rất lớn của doanh nghiệp và cả chính ngư dân để hành trình được tới đích trong năm nay.
HOÀNG DUY
