Trong bối cảnh đó, tìm ra động lực mới để đột phá tăng trưởng là yêu cầu cấp thiết.
Bài 1: Sức mạnh công nghệ và chuyển đổi số
Khoa học-công nghệ hiện đã trở thành “người đồng hành” không thể thiếu trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại, từ sản xuất, thu hoạch đến thương mại hàng hóa. Cùng với đó, chuyển đổi số làm thay đổi mạnh mẽ toàn bộ nền nông nghiệp với internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data), hệ thống tính toán hiệu năng cao (High Performance Computing-HPC)…, mở ra dư địa lớn cho tăng trưởng.
Số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, tổng sản phẩm trong nước (GDP) quý I năm 2025 ước tính tăng 6,93% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, khu vực nông, lâm, thủy sản tăng 3,74%, đóng góp 6,09% vào mức tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế. Đây được đánh giá là mức tăng trưởng khá cao của toàn ngành nông nghiệp.
Khoa học-công nghệ là bệ phóng
Từ hoạt động cốt lõi là mía đường, Công ty cổ phần Thành Thành Công (TTC AgriS) mở rộng sản xuất các sản phẩm nông nghiệp giá trị gia tăng cao như gia vị phục vụ nấu ăn, sản phẩm chế phẩm sinh học… với gần 200 sản phẩm được xuất khẩu đến 69 quốc gia. Ngoài ra, các giải pháp nông nghiệp của TTC AgriS đã tạo ra “sức khỏe” bền vững cho đất, cải thiện năng suất cây trồng, tăng hiệu quả sản xuất cho nông dân. Doanh nghiệp hiện tạo việc làm ổn định cho hơn 40.000 lao động trực tiếp và gián tiếp trong toàn chuỗi.
Tổng Giám đốc Công ty Thái Văn Chuyện cho biết: TTC AgriS xây dựng mô hình tích hợp toàn chuỗi từ vùng nguyên liệu-sản xuất-thương mại trên nền tảng công nghệ hướng tới phát triển nông nghiệp tuần hoàn, giảm phát thải với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2035.
Bắt đầu từ năm 2018, AgriS từng bước vận hành hệ thống Agri App để quản lý vùng nguyên liệu; ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc… Nhờ đó năng suất vùng nguyên liệu tăng từ 15-30% nhờ chuẩn hóa và số hóa quy trình; hơn 60% khâu logistics và thương mại được số hóa.
Đồng thời, TTC AgriS triển khai mô hình kinh tế nông nghiệp thông minh trên nền tảng tích hợp AgTech-FoodTech-FinTech với ba trụ cột chính: Dinh dưỡng thông minh-truy xuất thông minh-kết nối thông minh. Từ đó hình thành vùng nông nghiệp đạt chuẩn truy xuất toàn chuỗi, sản phẩm có đủ điều kiện tiếp cận các thị trường có yêu cầu cao về phát triển bền vững (ESG) và minh bạch dữ liệu như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản…
Cũng đóng vai trò bệ phóng gia tăng giá trị, ứng dụng khoa học-công nghệ chính là điều đặc biệt làm nên dấu ấn của Tập đoàn Dabaco Việt Nam trong lĩnh vực chăn nuôi. Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Nguyễn Văn Tuế cho biết: Tập đoàn đi đầu trong ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ số và đổi mới sáng tạo vào mọi mắt xích sản xuất; đầu tư toàn bộ dây chuyền thiết bị hiện đại, phần mềm quản lý thông minh mang đến bước nhảy vọt về năng suất, chất lượng. Dabaco còn dùng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu chăn nuôi, dự báo nguy cơ bùng phát dịch bệnh, lập kế hoạch xuất chuồng, cân đối tồn kho giúp tối ưu hóa sản xuất và giảm thiểu rủi ro.
Hệ thống truy xuất điện tử được áp dụng tại tất cả trang trại cho phép ghi nhận toàn bộ quá trình chăn nuôi, bảo đảm minh bạch tuyệt đối và nâng cao niềm tin của khách hàng, tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn cho doanh nghiệp. Nhờ đó, năm 2024, Dabaco trở thành doanh nghiệp có doanh thu hàng tỷ USD và tạo việc làm cho hơn 10.000 công nhân viên, người lao động.
Bứt phá tăng trưởng toàn ngành
Theo ông Lê Phú Hà, Cục trưởng Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), thời gian qua, việc số hóa, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số để nâng cao giá trị kinh tế số được thể hiện rõ nét trong tất cả ngành nông, lâm, thủy sản. Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất đã áp dụng hệ thống tưới tự động, tưới nhỏ giọt, tự động điều chỉnh nhiệt độ trong nhà kính, nhà màng… góp phần tiết kiệm chi phí nhân công, nguồn nước, tăng năng suất cây trồng.
Lĩnh vực lâm nghiệp đã ứng dụng công nghệ DND mã vạch trong quản lý giống; tự động hóa, robot kết nối thiết bị, máy móc nhà máy chế biến gỗ có quy mô lớn; ứng dụng công nghệ GIS và ảnh viễn thám để xây dựng các phần mềm phát hiện sớm và cảnh báo cháy rừng từ vệ tinh; ứng dụng IoT trong đo lường, theo dõi, giám sát chất lượng nước tự động 24/24 trong nuôi trồng thủy sản… Từ đó tạo ra giá trị lớn cho ngành nông nghiệp với mức tăng trưởng 3,3% trong năm 2024.
Như vậy, công nghệ và chuyển đổi số không chỉ là bệ đỡ để nâng tầm các doanh nghiệp lớn mà trong từng lĩnh vực, từng “ngõ ngách” của nền nông nghiệp cũng đã ghi nhận sự thay đổi “chóng mặt”, đưa nền sản xuất từ lạc hậu đến vươn mình ngoạn mục với những kết quả đáng tự hào, minh chứng bằng những con số mới nhất của năm 2024 ở một số mặt hàng như: sản lượng lúa đạt 43,52 triệu tấn, xuất khẩu 9,03 triệu tấn gạo với kim ngạch 5,75 tỷ USD; sản lượng điều xuất khẩu 723,8 nghìn tấn, kim ngạch 4,38 tỷ USD, tiếp tục giữ vững vị trí là quốc gia xuất khẩu nhân điều lớn nhất thế giới; sản lượng cà-phê thu hoạch 2,01 triệu tấn, xuất khẩu 1,34 triệu tấn trị giá 5,48 tỷ USD và là quốc gia sản xuất, xuất khẩu cà-phê Robusta lớn nhất thế giới; xuất khẩu rau quả đạt kỷ lục 7,12 tỷ USD với sản lượng một số cây ăn quả chủ lực tăng trưởng mạnh…
Đối với lĩnh vực truyền thống và chiến lược là lúa gạo, Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long cho biết: 50 năm trước, Đồng bằng sông Cửu Long chủ yếu trồng giống lúa mùa, địa phương, năng suất thấp, sản lượng chỉ khoảng 5 triệu tấn/năm nhưng đến nay đã đạt 25 triệu tấn/năm. Viện cùng các đơn vị, doanh nghiệp tham gia vào công tác chọn tạo giống rất tự hào khi phần lớn giống lúa trong vùng hiện nay là từ lai tạo.
“Đến giờ này chúng ta có bộ giống tương đối tốt. Hiện nay, trong công tác nghiên cứu chọn tạo giống, chúng tôi vẫn lựa chọn những giống phổ biến, tiếp tục cải thiện thêm khả năng chống chịu sâu bệnh bằng cách lai tạo nhưng vẫn giữ được chất lượng gạo và những đặc tính cơ bản của giống đó. Mặt khác, tiếp tục ứng dụng kỹ thuật, công nghệ mới để tạo ra những chủng loại giống theo các phân khúc khác nhau với mục tiêu cần gạo gì có giống đó” – Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch nhấn mạnh.
(Còn nữa)
ÁNH TUYẾT
