Dù có thể thua lỗ khi thị trường không thuận lợi, nhà đầu tư vẫn phải nộp thuế khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu – Ảnh: AI
Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định 126 hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế, trong đó đề xuất thuế thu nhập cá nhân sẽ được khấu trừ, kê khai và nộp ngay khi cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán.
Việc chưa thu được thuế ngay, không đồng nghĩa việc thất thu. Chính sách thuế cần hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, DN và nhà đầu tư, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người nộp thuế.
Ông Bùi Nguyên Khoa
Trăn trở từ nhà đầu tư dài hạn
Hiện nay, nhà đầu tư chỉ phải nộp thuế khi bán ra số cổ phiếu nhận cổ tức, với thuế suất 5% cùng 0,1% trên giá trị chuyển nhượng, do công ty chứng khoán thu hộ. Điều này đồng nghĩa thuế phải nộp là tại thời điểm nhà đầu tư đã hiện thực hóa lợi nhuận.
Nhưng nếu đề xuất mới được thông qua, câu chuyện sẽ rất khác. Chị Nguyễn Ngọc, một nhà đầu tư tại Hà Nội, cho biết chị không phải là người đầu cơ lướt sóng mà ưu tiên lựa chọn những doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững, chia cổ tức đều đặn hằng năm.
“Đầu tư dài hạn vào cổ phiếu có cổ tức ổn định không chỉ mang lại lợi ích cho nhà đầu tư mà còn giúp xây dựng một thị trường chứng khoán phát triển lành mạnh, bền vững”, chị Ngọc chia sẻ. Tuy nhiên, với đề xuất thu thuế ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, chị cho biết sẽ phải cân nhắc lại chiến lược đầu tư trong thời gian tới.
Thực tế, khi DN chia cổ tức bằng cổ phiếu, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng. Chị Ngọc lấy ví dụ về mã cổ phiếu A vừa chi cổ tức 1:1, tức mỗi cổ đông sở hữu 1 cổ phiếu nhận về 1 cổ phiếu thưởng.
Do đang nắm giữ 200.000 cổ phiếu với thị giá 24.000 đồng, chị Ngọc được nhận thêm 200.000 cổ phiếu, song giá lại điều chỉnh về 12.000 đồng. Tức là tổng giá trị tài sản của chị Ngọc không thay đổi, nhưng với đề xuất mới, nhà đầu tư sẽ phải đóng thuế ngay lập tức trên số lượng 200.000 cổ phiếu mới nhận.
“Tài sản không tăng thêm nhưng thuế đã phải đóng ngay. Giống như lương chưa về mà đã phải bỏ tiền túi ra nộp thuế,” nhà đầu tư Nguyễn Ngọc lo.
Anh Văn Cường, một nhà đầu tư khác, cũng phản ánh cổ tức bằng cổ phiếu đâu mang lại dòng tiền mặt tức thời. “Nếu phải nộp thuế ngay, nhà đầu tư lấy tiền đâu để chi trả? Đối với các cổ đông lớn sở hữu hàng triệu cổ phiếu, số thuế không hề nhỏ. Vậy phải chăng sẽ không ít người phải bán bớt cổ phiếu, thậm chí bán hết trước ngày chốt quyền?”, anh Cường nói.
Một thực tế khác, theo anh Văn Cường, cổ phiếu được chia trả thường chưa thể giao dịch ngay lập tức. Thời gian chờ có thể kéo dài nhiều ngày, nhiều tháng. Trong quãng thời gian đó, nếu thị giá giảm, nhà đầu tư liệu có chịu thiệt vì đã nộp thuế trên mức giá cao hơn giá bán thực tế hay không?
Ghi nhận của Tuổi Trẻ trên nhiều diễn đàn về chứng khoán, đề xuất thu thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán “nóng ran”. Không ít ý kiến lo ngại, thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong quá trình nâng hạng, hướng tới phát triển bền vững, khuyến khích nhà đầu tư nắm giữ dài hạn để cùng doanh nghiệp tăng trưởng. Nhưng việc thu thuế ngay lập tức có thể kích hoạt làn sóng bán tháo trước ngày chốt quyền, bởi tâm lý sợ bị kẹt dòng tiền.
Thậm chí, nhiều nhà đầu tư cho rằng nếu phải đóng thuế ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, sức hấp dẫn của hình thức chia cổ tức này sẽ giảm đi đáng kể.
Thuế cần thúc đẩy thị trường chứng khoán
Theo ông Bùi Nguyên Khoa – trưởng nhóm vĩ mô thị trường Chứng khoán BIDV, cho biết bản chất của việc chia cổ tức bằng cổ phiếu hoặc chia thưởng cổ phiếu là doanh nghiệp không tạo ra dòng tiền mới hay làm thay đổi quy mô vốn thực tế.
Theo đó, các chỉ số tài chính như tổng tài sản, vốn chủ sở hữu không thay đổi, chỉ có số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên, dẫn tới giá cổ phiếu bị điều chỉnh giảm tương ứng. Giá trị thực tế trong tài khoản nhà đầu tư vì thế hầu như không biến động. Nếu phải nộp thuế ngay tại thời điểm nhận cổ tức, nhà đầu tư thực chất gặp bất lợi, chưa kể rủi ro biến động giá trong thời gian cổ phiếu về đến tài khoản.
Ông Tạ Quốc Đương, trưởng phòng kinh doanh Hub Đồng Hành thuộc CTCP đầu tư FIDT, cho biết đề xuất mới không ảnh hưởng quá nhiều đến nhà đầu tư giao dịch ngắn hạn (hay còn gọi là lướt sóng). Tuy nhiên, sẽ có tác động đến các nhà đầu tư dài hạn, hay cổ đông lớn nắm giữ lượng giá trị lớn. Vì trước đây họ nắm giữ sẽ không mất 5% thuế giá trị cổ tức, nay về sẽ cảm giác “thiệt ngay”.
Thời gian qua cũng có luồng ý kiến cho rằng công ty chia cổ tức từ lợi nhuận sau thuế, tức là công ty đã đóng thuế thu nhập doanh nghiệp rồi. Cổ đông chính là chủ sở hữu công ty, việc phải đóng thêm thuế khi nhận về cổ tức có thể như đánh thuế 2 lần.
Trước quan ngại “thuế chồng thuế”, ông Đương nêu quan điểm thuế thu nhập doanh nghiệp tính trên đối tượng chịu thuế là lợi nhuận (trước chia cổ tức) của doanh nghiệp, còn thuế thu nhập cá nhân là lợi nhuận từ đầu tư vốn (cổ tức), 2 chủ thể chịu thuế khác nhau. Ngoài ra, luật thuế cổ tức ở Việt Nam hiện cũng khá giống các nước trên thế giới, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, nếu tính đánh thuế ngay lập tức trên một khoản thu nhập chưa chắc chắn, một khoản lợi nhuận chưa được hiện thực hóa cần được xem xét thận trọng, đánh giá kỹ tác động. Bởi quy định này có thể gây khó khăn cho cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư, đặc biệt về vấn đề dòng tiền để nộp thuế cho một khoản “thu nhập” mà bản chất chưa phải là tiền mặt.
Doanh nghiệp cũng lo
Hiện việc khai và nộp thuế thay khi các nhà đầu tư cá nhân chuyển nhượng cổ phiếu là do công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký chứng khoán. Nhưng theo dự thảo quy định mới, tổ chức trả thu nhập có trách nhiệm khấu trừ thuế, khai thuế thay và nộp thuế.
Nếu đúng tinh thần trên, tức là mỗi lần trả cổ tức bằng cổ phiếu, doanh nghiệp sẽ phải có sẵn cả một phần tiền mặt để nộp thuế thay cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, theo một lãnh đạo doanh nghiệp , không phải chỗ nào cũng có sẵn tiền mặt tương ứng để chi trả thuế hộ cho cổ đông.
Nhiều doanh nghiệp lo nếu chia cổ tức bằng cổ phiếu mà không có dòng tiền mặt để khấu trừ thuế tại nguồn, có thể phải bán bớt cổ phiếu của cổ đông để nộp thuế. Hoặc công ty trả 100% cổ tức bằng cổ phiếu, sẽ chỉ thực trả 95% cổ phiếu cho cổ đông và quy đổi 5% còn lại thành tiền để nộp thuế.
Bộ Tài chính nói gì?
Theo Bộ Tài chính, từ năm 2016 đến năm 2024, tổng số thuế thu nhập cá nhân thu được từ cổ tức bằng cổ phiếu và chứng khoán thưởng chỉ đạt hơn 1.318 tỉ đồng. Trong khi đó, số lượng cổ phiếu được các doanh nghiệp trả cổ tức và thưởng cho cổ đông trong cùng giai đoạn lên tới 34,84 tỉ đơn vị.
Nếu tính giá trị của lượng cổ phiếu này theo mệnh giá (10.000 đồng/cổ phiếu), số thuế thu nhập cá nhân thu được phải là hơn 17.420 tỉ đồng. Bộ còn dẫn kinh nghiệm từ Thái Lan, Ấn Độ đều quy định thời điểm tính thuế là thời điểm chi trả cổ tức và tổ chức phát hành cổ phiếu trả có nghĩa vụ khấu trừ thuế.
Đánh giá tác động về đề xuất mới, chính Bộ Tài chính cũng thừa nhận: Việc thu thuế ngay sẽ điều chỉnh dòng tiền của nhà đầu tư, bởi họ sẽ phải nộp thuế ngay khi tổ chức trả cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi chuyển nhượng, rút vốn…
Tuy nhiên, nội dung sửa đổi này lại góp phần tăng thu ngân sách nhà nước hằng năm từ thuế thu nhập cá nhân, bảo đảm thu đúng, thu đủ và kịp thời.
