Giải quyết tình trạng khan hiếm cát ở các công trình trọng điểm

Thiếu nguồn, giá tăng

Tại công trường gói thầu Xây lắp 8 thuộc dự án vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh (địa bàn huyện Hóc Môn), những chuyến xe ben chở cát về đến nơi luôn được cán bộ, công nhân đón nhận như… “xe giải cứu” tiến độ.

Một cán bộ quản lý thuộc Công ty Cienco 4 – đơn vị thi công – cho biết, gần một tuần qua, đơn vị phải tăng tốc thi công nên buộc phải mua cát nhập khẩu từ Campuchia, chấp nhận mức giá cao hơn khoảng 30% so với giá cát trong nước. Hiện nay, khoảng 70% lượng cát đơn vị sử dụng là cát nhập khẩu, chỉ 30% từ trong nước. Nếu không mua kịp thời, đơn vị sẽ phải ngồi chờ từng xe cát nhỏ giọt từ Đồng bằng sông Cửu Long.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở gói thầu Xây lắp 6 (huyện Củ Chi) do Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn đảm trách. Theo ông Hoàng Tùng, phụ trách dự án, đơn vị cần khoảng 300.000 m³ cát để phục vụ thi công các hạng mục cầu, đường và hầm.

Do nhu cầu cấp thiết, công ty buộc phải mua cát Campuchia với giá gần 400 nghìn đồng/m³ – cao hơn khoảng 100 nghìn đồng/m3 so với giá nội địa. “Mỗi ngày chúng tôi phải nhập khoảng 600-1.200 m³ cát để bảo đảm tiến độ. Cát trong nước quá khan hiếm cho nên chỉ còn cách duy nhất là mua từ Campuchia”, ông Tùng cho hay.

Tiền Giang bảo đảm giao đủ cát san lấp cho các dự án

13/05/2025 11:40

Theo các nhà thầu, bên cạnh nhập khẩu, nhiều đơn vị đang mong mỏi sớm có chỉ đạo cụ thể từ chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh về việc mở “luồng xanh” vận chuyển cát, nhằm rút ngắn thời gian vận chuyển, tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh tiến độ thi công dự án.

Ở miền trung, nguồn cung cát xây dựng cũng đang hết sức khan hiếm. Ghi nhận tại tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng cho thấy, dù đang bước vào cao điểm mùa xây dựng, nhưng giá cát tăng vọt, trong khi nhiều công trình vẫn chưa tìm được nguồn cung ổn định. Tại công trình hồ chứa nước Suối Thỏ (xã Tiên Phong, huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam), nhà thầu đang “chạy đua” với thời gian để hoàn thành các hạng mục đầu mối như tràn xả lũ, cống lấy nước… trước mùa mưa lũ năm 2025.

Ông Nguyễn Văn Tân, Giám đốc Công ty cổ phần Khuê Trung – đơn vị thi công – cho biết: “Khi ký hợp đồng, giá cát là 290 nghìn đồng/m³, nhưng hiện tại, giá đã tăng lên 570 nghìn đồng/m³ mà vẫn không có để mua. Chúng tôi không thể trì hoãn tiến độ vì đây là công trình thủy lợi quan trọng, nếu lũ về mà chưa hoàn thành, mọi công sức sẽ bị cuốn trôi theo dòng nước”.

Theo ông Nguyễn Ngọc Tân, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam, hồ chứa nước Suối Thỏ là công trình cấp II, tổng mức đầu tư 150 tỷ đồng, phục vụ tưới tiêu cho 400 ha đất nông nghiệp của hai xã Tiên Phong và Tiên Mỹ. Dự án thực hiện từ năm 2023 đến năm 2026, song khó khăn lớn nhất hiện nay là giá vật liệu tăng đột biến, nhất là cát, trong khi nguồn cung lại thiếu hụt nghiêm trọng.

Cần chung tay tháo gỡ

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông Thành phố Hồ Chí Minh, tổng nhu cầu cát đắp nền cho dự án vành đai 3 đoạn qua địa bàn thành phố là khoảng 6,6 triệu m³. Tuy nhiên, đến cuối tháng 5 chỉ mới cung cấp được 2,5 triệu m³, tức còn thiếu 4,1 triệu m³. “Mỗi ngày, chúng tôi cần khoảng 17.000 m³ cát đắp nền. Nếu không chủ động, sẽ rất khó hoàn thành mục tiêu thông xe kỹ thuật toàn tuyến vào tháng 12 năm nay”, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án Lê Ngọc Hùng cho biết.

Để tháo gỡ khó khăn, lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh đã chỉ đạo khẩn trương mở “luồng xanh” để ưu tiên vận chuyển cát, tránh kiểm tra trùng lặp gây chậm trễ. Đồng thời, thành phố đề nghị các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long hỗ trợ khai thác, vận chuyển cát từ các mỏ đã được cấp phép phục vụ dự án vành đai 3.

Tại Quảng Nam, hiện ba địa phương có trữ lượng cát lớn nhất là hai huyện Đại Lộc, Duy Xuyên và thị xã Điện Bàn do nằm trên hệ thống sông Vu Gia-Thu Bồn. Tuy nhiên, phần lớn các mỏ tại đây đã hết hạn giấy phép khai thác. Nhiều mỏ cát mới tuy có trong quy hoạch nhưng chưa được cấp phép khai thác, khiến nguồn cung không thể tăng thêm trong ngắn hạn.

Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án xây dựng các công trình giao thông tỉnh Quảng Nam Nguyễn Tuấn Phong cho biết, giá cát trong dự toán là 180 nghìn đồng/m³, nhưng trên thực tế, nhà thầu đang phải mua với giá từ 300-400 nghìn đồng/m³, thậm chí có nơi lên đến hơn 600 nghìn đồng/m³. Dù đã chỉ đạo các nhà thầu cố gắng tuân thủ hợp đồng, đồng thời tăng cường động viên, hỗ trợ thi công, song cho đến nay vẫn chưa có giải pháp căn cơ cho tình trạng thiếu cát.

Thành phố Đà Nẵng cũng đang chịu ảnh hưởng bởi việc các mỏ cát ở Quảng Nam đóng cửa. Theo báo cáo, hiện nguồn cung cát xây dựng tại Đà Nẵng chủ yếu phụ thuộc vào ba địa phương nêu trên của Quảng Nam. Khi các mỏ này ngừng khai thác, giá vật liệu tại Đà Nẵng cũng “leo thang” theo. Dù các nhà thầu chấp nhận mua giá cao, nhưng nhiều thời điểm vẫn không có hàng để mua.

Trước thực trạng đó, ngày 27/5, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng Lê Quang Nam đã có văn bản đề nghị tỉnh Quảng Nam khẩn trương kiểm tra, cập nhật và điều chỉnh giá vật liệu xây dựng theo đúng quy định tại Thông tư số 01/2025 của Bộ Xây dựng. Trường hợp chưa cần điều chỉnh, đề nghị Quảng Nam có văn bản phản hồi để Đà Nẵng có cơ sở thông tin đến các bên liên quan.

Xét về lâu dài, cần có giải pháp căn cơ, triệt để để khắc phục tình trạng thiếu cát xây dựng. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư dây chuyền nghiền đá làm cát nhân tạo để làm vật liệu xây.

Phó Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam Phạm Văn Bắc

Theo Phó Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam Phạm Văn Bắc, xét về lâu dài, cần có giải pháp căn cơ, triệt để để khắc phục tình trạng thiếu cát xây dựng. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư dây chuyền nghiền đá làm cát nhân tạo để làm vật liệu xây.

Trước đây, giá cát nhân tạo thường cao hơn giá cát tự nhiên, cho nên khó tiêu thụ, nhưng đến nay do nhu cầu tăng cao, giá cát nghiền cũng bằng, thậm chí thấp hơn giá cát tự nhiên tùy thời điểm. Đồng thời, công suất sản xuất cát nhân tạo tại một số địa phương cũng có thể bảo đảm một phần nhu cầu về cát xây dựng với nhiều chủng loại.

Thực tế, cát nhân tạo đã được sử dụng tại nhiều công trình trọng điểm quốc gia trước đây như: Thủy điện Sơn La, Lai Châu…, nơi không có sẵn và đủ nguồn cát tự nhiên và trong một số loại bê-tông, vữa khô trộn sẵn… để xây dựng các công trình dân dụng. Do đó, việc đẩy mạnh sử dụng cát nhân tạo sẽ giúp “chia lửa” đối với nhu cầu sử dụng cát nói chung và cát đắp nền trong giao thông nói riêng. Vướng mắc hiện nay người dân chưa có thói quen sử dụng cát nhân tạo trong xây dựng nhà ở.

Hơn lúc nào hết, để giải bài toán cung ứng vật liệu xây dựng, nhất là cát đắp nền, cho các công trình trọng điểm, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các bộ, ngành chức năng cùng các địa phương nơi có mỏ khai thác. Cần sớm tháo gỡ những “nút thắt” trong quy hoạch, cấp phép, khai thác và vận chuyển nhằm bảo đảm nguồn cung ổn định, bền vững.

Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả từ Trung ương đến địa phương, mới có thể đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm quốc gia.

QUÝ HIỀN-ANH QUÂN-ĐỖ VẠN