Trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định 126 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính cho rằng cần quy định rõ thời điểm khấu trừ, kê khai thuế với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán để hạn chế lợi dụng chính sách, kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.
Cơ quan này đề xuất thuế thu nhập cá nhân phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi đến khi bán chứng khoán. Tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ, nộp thay thuế cho cá nhân.
Thực tế, cổ tức, lợi tức đang được chi trả bằng nhiều hình thức như tiền mặt, chứng khoán, hoặc ghi tăng vốn góp. Trong đó, cổ tức bằng tiền mặt được tổ chức chi trả khấu trừ, kê khai nộp thuế cho cá nhân và đã áp dụng hiệu quả, thông suốt trong thời gian qua.
Tuy nhiên, đối với khoản thu nhập từ cổ tức, thưởng trả bằng chứng khoán, nhà đầu tư chỉ phải nộp thuế khi bán, chuyển nhượng cổ phiếu đó, không phải thực hiện ngay thời điểm nhận cổ tức.
Bộ Tài chính cho rằng quy định này gây bất cập, chủ yếu do nhiều cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán không có nhu cầu chuyển nhượng cổ phiếu hoặc vốn trong thời gian dài. Điều này giúp nhà đầu tư (đặc biệt là cổ đông lớn, cổ đông chiến lược) không phải kê khai, nộp thuế ngay tại thời điểm có thu nhập, trong khi tài sản, thu nhập không ngừng tăng lên.
Do đó, khi cá nhân nhận được cổ tức (không phân biệt là tiền mặt hay chứng khoán) là đã xác định nhận thu nhập (không phải đợi đến khi chuyển nhượng chứng khoán, phát sinh dòng tiền).
Nhiều cổ đông chưa chuyển nhượng ngay sau khi nhận cổ tức bằng chứng khoán (Ảnh minh họa: Đăng Đức).
Theo Bộ Tài chính, giai đoạn năm 2016-2024, cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán và cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán đã nhận tổng cộng 34,84 tỷ cổ phiếu.
Nếu số lượng cổ phiếu này được chuyển nhượng toàn bộ và giá cổ phiếu tính theo mệnh giá (10.000 đồng), với thuế suất 5%, số thuế thu nhập cá nhân tạm ước phải kê khai, nộp khoảng 17.420 tỷ đồng.
Tuy nhiên thực tế theo Bộ Tài chính, số thuế thu nhập cá nhân từ thu nhập của cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán và cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán đã kê khai trong giai đoạn trên chỉ khoảng 1.318 tỷ đồng, chiếm gần 8% so với mức ước tính 17.420 tỷ đồng nêu trên (nếu toàn bộ số cổ phiếu này được chuyển nhượng).
Cũng theo thống kê của bộ này, trong giai đoạn năm 2016-2024, tổng số thuế thu nhập cá nhân đã kê khai từ hoạt động đầu tư vốn đạt 51.965 tỷ đồng, trong đó thuế thu từ cổ tức và thưởng trả bằng chứng khoán chỉ khoảng 1.318 tỷ đồng, chiếm 2,54%.
