Shopee sẽ thu thêm phí hạ tầng 3.000 đồng/đơn hàng kể từ ngày 1-7-2025 – Ảnh: Q.ĐỊNH
Theo các chuyên gia, việc Shopee – nền tảng thương mại điện tử (TMĐT) dẫn đầu tại thị trường Việt Nam với khoảng 2,4 triệu đơn hàng giao thành công trong năm 2024 (theo Metric) – tăng thêm 3.000 đồng phí/đơn hàng, dù không lớn nhưng có thể tạo ra tác động lớn đến cả nền tảng, người bán lẫn người mua.
Điều gây bức xúc là, theo các chuyên gia, tiểu thương bị đặt vào thế bị động, buộc phải chấp nhận mà không có lựa chọn
Tiểu thương lo càng bán càng lỗ
“Thật sự quá khó khăn, cứ đà này sợ mình bám trụ không nổi, quá đuối sức”, chị T.Hương (TP.HCM) chia sẻ khi nghe thông tin Shopee sắp tăng phí. Theo thông báo, khoản phí 3.000 đồng này sẽ được cấn trừ trực tiếp vào mỗi đơn hàng thành công, hoặc đơn có yêu cầu trả hàng/hoàn tiền được chấp nhận.
“Mỗi cây bút, tẩy, thước… chỉ có giá từ 2.000 – 15.000 đồng. Nếu sàn thu thêm 3.000 đồng/đơn, nhiều đơn hàng tôi sẽ lỗ ngay từ lúc gói hàng. Chưa kể bị “bom hàng”, thiệt hại nặng hơn. Vì đối tượng khách hàng chủ yếu là học sinh, thường mua đơn nhỏ lẻ, nên rất khó bán những đơn giá trị lớn”, anh N. (TP.HCM) – một tiểu thương khác trên sàn – lo lắng nói.
Nhiều người bán các mặt hàng “siêu rẻ” như tiểu cảnh hồ cá, mô hình trang trí giá chỉ 1.000 – 1.500 đồng/sản phẩm cũng sẽ chịu áp lực gánh nặng phí sàn ngày càng tăng. “Giá trị sản phẩm thấp, mà phí hạ tầng còn cao hơn, bán kiểu gì cho nổi?”, anh N. than thở.
Theo ghi nhận, hầu hết các sàn TMĐT lớn như Shopee, TikTok Shop, Lazada và Tiki đều áp dụng nhiều loại phí khác nhau với người bán. Tuy nhiên, Shopee là sàn duy nhất triển khai thêm “phí hạ tầng” 3.000 đồng/đơn, chưa từng có tiền lệ. Trước đó từ tháng 4-2025, sàn này cũng gây tranh cãi khi thay đổi cấu trúc tính phí.
Ngoài phí hạ tầng sắp áp dụng, tiểu thương còn đang phải gánh hàng loạt loại phí khác như: phí thanh toán 5%, hoa hồng nền tảng lên đến 12%, phí quảng cáo, phí lệch cước vận chuyển, thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập cá nhân, chi phí vận hành (nhân sự, đóng gói, đổi trả…).
Như vậy, với hàng loạt loại phí đang được áp dụng, người bán trên sàn TMĐT có thể bị “bào mòn” từ 15 – 40% doanh thu, thậm chí cao hơn, tùy vào ngành hàng và quy mô hoạt động.
“Không phải ai cũng bán đồ công nghệ, gia dụng hay quần áo giá bạc triệu, biên lợi nhuận dày. Tôi bán quần áo bình dân, mỗi chiếc dưới 200.000 đồng. Phí sàn tăng liên tục, lợi nhuận mòn dần không rõ có trụ nổi”, chị Thanh (tiểu thương) cho hay.
Cửa hàng nhỏ lẻ đối mặt nguy cơ “rời” sàn
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Võ Quốc Hưng, giám đốc tăng trưởng Công ty truyền thông Tonkin, cho rằng việc Shopee tăng thêm 3.000 đồng phí/đơn hàng, dù không lớn nhưng có thể tạo ra tác động lớn đến cả nền tảng, người bán lẫn người mua.
Với Shopee, khoản thu tăng thêm từ 3.000 đồng/đơn có thể mang lại khoảng 6,9 – 7,2 tỉ đồng mỗi năm (tương đương 280.000 – 290.000 USD). Đây là nguồn bù đắp phần nào chi phí vận hành đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt chi phí logistics vốn đã tăng gấp 4 lần trong 2 – 3 năm qua, theo báo cáo từ Metric.
“Sàn có thể sử dụng khoản này để nâng cấp hạ tầng, cải thiện tốc độ giao hàng hoặc tăng cường các chương trình miễn phí vận chuyển như Freeship Xtra, vốn giúp hơn 90% đơn hàng được miễn phí ship, giữ chân người mua và tăng tổng giá trị giao dịch (GMV) giữa bối cảnh cạnh tranh khốc liệt từ TikTok Shop”, ông Hưng đánh giá.
Ngoài ra, việc tăng phí cũng có thể là công cụ để Shopee “lọc” bớt các shop nhỏ lẻ, không hiệu quả, nhằm tập trung vào các shop lớn hoặc Shopee Mall, nhóm đang chiếm tới 60% GMV. Tuy nhiên theo ông Hưng, với chính sách trên, Shopee cũng phải đối mặt nhiều hệ lụy.
Tăng phí thường vấp phải phản ứng từ người bán, tương tự như đợt tăng phí hoa hồng từ 4% lên 9,5% ở ngành hàng mẹ và bé trước đây, từng gây ra hơn 12.000 đơn khiếu nại gửi đến Bộ Công Thương trong quý 1-2025.
Mức phí hạ tầng 3.000 đồng có thể tiếp tục làm gia tăng sự phản ứng, nhất là với các shop nhỏ có biên lợi nhuận thấp. Báo cáo từ Metric cũng cho thấy số lượng gian hàng/cửa hàng (shop) tiêu chuẩn đã giảm từ 276.000 xuống còn 188.000 vào cuối năm 2024, xu hướng này có thể tiếp tục nếu chi phí bán hàng tăng thêm.
Ngoài ra, sàn còn chịu áp lực từ cơ quan quản lý. Bộ Công Thương đã yêu cầu Shopee và TikTok Shop báo cáo chi tiết cấu trúc phí nhằm tránh lạm dụng vị thế thị trường. Nếu khiếu nại tăng, không loại trừ khả năng cơ quan chức năng sẽ vào cuộc.
Với người bán, đặc biệt là các tiểu thương nhỏ, mức phí 3.000 đồng có tác động lớn. Đặc biệt, những đơn hàng chỉ 50.000 – 100.000 đồng, khoản phí này tương đương 3 – 6% chi phí phát sinh thêm, ăn sâu vào lợi nhuận vốn đã mỏng.
Nhiều shop buộc phải tăng giá để bù phí, nhưng điều này có thể khiến họ mất khách, vì người tiêu dùng Việt rất nhạy cảm với giá cả. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng chịu tác động gián tiếp. Nếu người bán tăng giá để bù phí, khách hàng có thể phải trả nhiều hơn.
Người bán lẫn người mua đều lo lắng khi sàn Shopee thu thêm phí – Ảnh: Q.Đ.
Shopee nói gì về phí hạ tầng?
3.000 đồng/đơn hàng được Shopee thông báo là phí hạ tầng dùng “để tiếp tục nâng cấp và phát triển cơ sở hạ tầng, công nghệ và liên tục nâng cao trải nghiệm mua bán cho cả người mua hàng lẫn nhà bán hàng”.
Cụ thể hơn về những “hạ tầng” được sàn trang bị và thu phí người bán, đại diện Shopee cho biết đó là: ứng dụng AI vào hộp trò chuyện (chatbot), cải thiện chất lượng hình ảnh sản phẩm bằng AI, áp dụng công nghệ và đầu tư mạnh vào hệ thống logistics.
“Những cải tiến này không chỉ giúp nhà bán hàng nâng cao tính chuyên nghiệp và khả năng cạnh tranh trên thị trường mà còn mang lại trải nghiệm mua sắm liền mạch và hiện đại hơn cho người dùng”, đại diện Shopee giải thích.
Trước khi áp dụng phí hạ tầng với người bán, Shopee cũng đã thông báo sẽ ngừng hỗ trợ yêu cầu trả hàng/hoàn tiền với lý do “hàng nguyên vẹn nhưng không còn nhu cầu” từ người mua đối với nhà bán không thuộc Shopee Mall.
Theo giải thích của Shopee, thay đổi này sẽ giúp nhà bán giảm được chi phí vận hành, đồng thời khuyến khích người mua cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước khi đưa ra quyết định mua hàng. “Shopee vẫn duy trì các chính sách bảo vệ người mua khác, đảm bảo quyền lợi khi sản phẩm có lỗi từ nhà sản xuất, không đúng mô tả hoặc hư hỏng trong quá trình vận chuyển”, đại diện sàn cho biết.
Tuy nhiên từ ngày 1-7, Shopee cũng triển khai chương trình “Phí ship 0 đồng mọi đơn” trên toàn sàn. Theo đó, mọi người tiêu dùng Việt Nam, bất kể ở nông thôn hay thành thị, đều có thể mua bất cứ sản phẩm nào (dưới 15kg; loại trừ một số quy định đặc thù khác) trên Shopee mà không phải trả phí vận chuyển.
“Khác biệt lớn nhất của chương trình miễn phí vận chuyển lần này của Shopee là người dùng không cần săn mã voucher, không giới hạn về giá trị đơn hàng (dưới 15kg), không giới hạn số lượng đơn hàng có thể mua và không cần chờ đợi tới các ngày campaign hay mùa mega sale”, đại diện sàn này cho biết.
* ThS NGUYỄN PHẠM HOÀNG HUY (chủ nhiệm bộ môn TMĐT FPT Polytechnic HCM):
Sàn áp đặt, người bán bị động
Việc Shopee tung thêm một khoản phí mới mang tên “phí hạ tầng” là không hợp lý. Quyết định được đưa ra một chiều, không khảo sát ý kiến từ phía người bán, những người đang trực tiếp gánh chịu chi phí và rủi ro. Tiểu thương bị đặt vào thế bị động, buộc phải chấp nhận mà không có lựa chọn.
Với cách vận hành mang tính áp đặt như vậy, tiểu thương còn lo ngại sắp tới các sàn sẽ còn tiếp tục tăng thêm nhiều loại phí khác. Chưa kể, người bán còn phải đối mặt với việc bị khóa tài khoản nếu bị khách từ chối nhận, hoàn trả hoặc phản hồi tiêu cực nhiều lần. Điều này càng đẩy rủi ro tăng thêm. Bên cạnh đó, người bán hiện nay gần như không kiểm soát được gì trên sàn.
Mọi chính sách, quy định đều do sàn đặt ra, người bán không được góp ý, không theo sẽ không được bán. Chẳng hạn, sàn áp miễn phí vận chuyển cho tất cả đơn hàng, thậm chí với món nhỏ như cái kẹp tóc trong khi mỗi đơn hàng đều phải gánh phí nhân viên, vận hành, cùng loạt phí do sàn quy định.
Trong hợp đồng ký kết với tiểu thương, sàn TMĐT đã nắm phần chuôi, có quyền điều chỉnh, tăng phí theo chiến lược kinh doanh. Trong khi đó, tình trạng hàng gian, hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ… vẫn tràn lan trên các sàn TMĐT, gây ảnh hưởng đến người bán hàng chân chính, để môi trường cạnh tranh không lành mạnh tồn tại thời gian dài.
* Ông HUỲNH HỒ ĐẠI NGHĨA (chuyên gia chính sách công và quan hệ quốc tế):
Người bán hàng bị đặt vào “thế đã rồi”
Xét về nguyên lý kinh tế số, việc sàn Shopee thêm phí mới không phải một quyết định bất ngờ. Sau nhiều năm “đốt tiền” để xây dựng hệ sinh thái, việc các sàn TMĐT bắt đầu chuyển hướng sang thu phí bền vững từ người bán là xu hướng quốc tế. Amazon, eBay, Alibaba… đều đã vận hành theo hướng này từ rất lâu.
Tuy nhiên, việc áp dụng một khoản phí cố định – với ngưỡng 3.000 đồng cho mọi đơn hàng – mà không phân biệt giá trị hay đặc thù ngành, chắc chắn sẽ tạo ra phản ứng trong cộng đồng tiểu thương online, đặc biệt là nhóm bán hàng giá thấp, vốn mỏng.
Dù chủ trương thu phí là hợp lý, nhưng việc thiếu phân tầng người bán, thiếu cơ chế tham vấn và minh bạch thông tin sử dụng phí khiến nhiều người cảm thấy bị “đặt vào thế đã rồi”. Trong một môi trường thương mại công bằng, mọi quyết sách đều cần được đồng thiết kế với cộng đồng mà nó ảnh hưởng trực tiếp.
Khi đó, rõ ràng nhiều người bán nhỏ lẻ buộc phải tăng giá, gộp đơn hoặc rút khỏi nền tảng. Một số sản phẩm giá rẻ bị loại bỏ do không đủ bù chi phí, khiến người tiêu dùng – đặc biệt ở nhóm thu nhập thấp – mất đi lựa chọn đa dạng, giá tốt.
Với nhiều tiểu thương, đặc biệt là người làm nhỏ lẻ, hộ kinh doanh vùng nông thôn, sinh viên khởi nghiệp, lao động tự do, TMĐT không chỉ là kênh kiếm tiền mà còn là cơ hội duy nhất để bám trụ với nền kinh tế số.
Khi chính sách không phân tầng người bán mà áp dụng đại trà, cái giá phải trả không chỉ là lợi nhuận, mà là sự rời bỏ hệ sinh thái bởi những người không còn “chịu nổi nhiệt”. Điều này đi ngược lại nguyên tắc phát triển bền vững và bao trùm mà nền kinh tế số cam kết: không để ai bị bỏ lại phía sau.
Shopee chiếm số 1 thị phần TMĐT Việt Nam
Theo “Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025” từ nền tảng nghiên cứu dữ liệu Metric, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến hàng đầu tại Việt Nam gồm Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki và Sendo trong năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng.
Tính đến đầu năm 2025, Shopee vẫn giữ vững vị trí dẫn đầu thị trường TMĐT tại Việt Nam với 62% thị phần. Tuy nhiên, sau giai đoạn đầu đẩy mạnh khuyến mãi để mở rộng thị phần, gần đây nền tảng này liên tục áp dụng loạt chính sách mới, tăng và bổ sung thêm nhiều loại phí. Ảnh hưởng lớn đến những tiểu thương nhỏ lẻ, những người kinh doanh mặt hàng có biên lợi nhuận thấp.
