Chuyên gia: Hộ kinh doanh đóng thuế cao nhất 10% tổng doanh thu

Các hộ kinh doanh nộp thuế ra sao?

Anh H. (huyện Bình Chánh, TPHCM) cho biết kinh doanh dịch vụ cho thuê trang phục biểu diễn, phông bạt, loa đài. Anh đăng ký nộp thuế theo phương pháp kê khai, với mức thuế giá trị gia tăng (VAT) 5% và 2% thuế thu nhập cá nhân, tổng cộng 7% trên doanh thu, do dịch vụ cho thuê của anh không bao thầu vật tư hay nguyên liệu.

“Mình có sổ sách rõ ràng, kê khai đầy đủ, thu nhập bao nhiêu nộp thuế bấy nhiêu. Tháng thu được 100 triệu đồng, nộp 7 triệu đồng là đúng quy định”, anh H. nói.

Theo anh, chuyển sang kê khai tuy có thêm phần công việc phải kê khai hàng tháng, nhưng đổi lại, giúp hộ kinh doanh quản lý tài chính rõ ràng hơn, thuận lợi khi làm việc với khách hàng doanh nghiệp. Đồng thời, nhờ có sổ sách minh bạch, anh dễ dàng tính toán lãi lỗ, lên kế hoạch nhập hàng hợp lý và theo dõi hiệu quả kinh doanh.

Anh T. (một hộ kinh doanh tại Gò Vấp, TPHCM) nói cửa hàng ăn của anh được cán bộ thuế xác định mức doanh thu khoán 1 tỷ đồng/năm. Với ngành nghề ăn uống, hộ kinh doanh của anh phải chịu mức thuế giá trị gia tăng (VAT) 3% và thuế thu nhập cá nhân 1,5%. Điều này tương ứng mức thuế anh phải nộp 45 triệu đồng/năm.

Anh T. nói ban đầu khi chuyển sang kê khai thuế, anh gặp nhiều trở ngại. Tuy nhiên, việc kê khai này mang lại một số lợi ích rõ rệt. Khi ghi chép đầy đủ, anh kiểm soát tốt hơn dòng tiền, nắm chắc doanh thu từng ngày thay vì bán tới đâu hay tới đó như trước.

Nhờ có sổ sách minh bạch, anh dễ dàng tính toán lãi lỗ, lên kế hoạch nhập hàng hợp lý và theo dõi hiệu quả kinh doanh. Về lâu dài, việc hoạt động bài bản cũng giúp anh tạo dựng uy tín với nhà cung cấp và mở ra khả năng mở rộng quy mô nếu cần.

“Thời gian tới, mức thuế tôi phải nộp sẽ tính theo tháng, bằng 4,5% tổng doanh thu”, anh T. nói và cho biết đang chờ hết tháng để nhận thông báo đóng thuế theo phương thức tính mới.

Trước đó, từ 1/6, theo Nghị định 70/2025, khoảng 37.000 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí…) phải dùng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. 

Năm 2024, có hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng hơn một nửa trong số này vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 0,4% doanh thu, trong khi hộ kê khai phải nộp thuế lên tới 25-30% doanh thu, theo nội dung tờ trình báo cáo Chính phủ về đề xuất xây dựng dự án Luật Quản lý thuế (thay thế).

Tuy nhiên, theo chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Thuế, hộ kê khai thực tế chỉ phải đóng thuế tối đa 10% trên tổng doanh thu (với hộ kinh doanh cho thuê nhà đất, kho bãi) và cộng với thuế môn bài hiện ở mức rất thấp – tối đa là 1 triệu đồng với hộ kinh doanh có doanh thu từ 500 triệu đồng theo quy định hiện hành.

Theo đó, các hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán sẽ nộp thuế theo doanh thu thực tế, gồm thuế môn bài, thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng (VAT).

Vì sao tính thuế trên doanh thu chứ không phải lợi nhuận?

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, việc bãi bỏ thuế khoán để chuyển sang hình thức kê khai và nộp thuế theo doanh thu là xu hướng hợp lý, tạo ra sự công bằng giữa các loại hình kinh doanh. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần có thời gian chuyển tiếp tối thiểu một năm.

“Thay vì thuế khoán cố định, nộp thuế theo doanh thu sẽ phản ánh sát thực hơn hoạt động kinh doanh, tránh tình trạng khai khống hoặc né thuế. Tuy nhiên, hiện nhiều hộ kinh doanh nhỏ như quán phở, cửa hàng tạp hóa đã quen với việc đóng thuế khoán – đơn giản, dễ hiểu và thuận tiện cho cả người nộp lẫn cơ quan thuế”, ông Hiếu nói.

Ông nhấn mạnh, điểm bất cập lớn của thuế khoán nằm ở chỗ nhiều hộ cố tình khai doanh thu thấp để chỉ phải chịu mức thuế rất nhỏ, dù thực tế doanh thu lớn hơn nhiều. Do đó, việc chuyển sang kê khai theo doanh thu là hợp lý, nhưng cần hạ tầng hỗ trợ như hệ thống hóa đơn điện tử, thanh toán qua ngân hàng để tạo “dấu vết” rõ ràng cho cơ quan thuế.

Dẫn ví dụ từ Mỹ, ông Hiếu cho biết mọi giao dịch tại cửa hàng đều liên kết trực tiếp với cơ quan thuế, giúp quản lý doanh thu minh bạch và chính xác. Việt Nam nếu muốn tiến tới mô hình đó, cần thời gian chuẩn bị và chuyển đổi từng bước.

Về mức thuế hiện hành với hộ kinh doanh dao động từ 1,5% đến tối đa 10% trên doanh thu, cộng thêm thuế môn bài tối đa 1 triệu đồng, ông Hiếu nhận định đây vẫn là mức khá thấp. “Doanh nghiệp thông thường chịu thuế ở mức khoảng 20% trên tổng doanh thu. Tuy vậy, để hỗ trợ nhóm hộ kinh doanh và bán lẻ nhỏ, mức thuế như trên là hợp lý”, ông đánh giá.

PGS. TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM (UEH) nhận định, việc tính thuế hộ kinh doanh theo doanh thu thay vì lợi nhuận là phương án hợp lý trong bối cảnh hiện nay. Cách làm này vừa đơn giản, vừa giảm áp lực về chi phí và thủ tục cho người nộp thuế, đồng thời phù hợp với trình độ quản lý của đa số hộ kinh doanh nhỏ.

Ông lý giải, để tính được thuế dựa trên lợi nhuận, hộ kinh doanh buộc phải kê khai đầy đủ chi phí đầu vào, bao gồm tiền lương, nguyên vật liệu, chi phí thuê mặt bằng, điện nước và nhiều khoản phát sinh khác. 

Tuy nhiên, phần lớn các hộ kinh doanh hiện nay không có nghiệp vụ kế toán bài bản, cũng không đủ nguồn lực để thực hiện các báo cáo tài chính định kỳ. Nếu buộc kê khai theo lợi nhuận, họ sẽ phải thuê dịch vụ kế toán hoặc tuyển thêm nhân sự, làm phát sinh chi phí không cần thiết, nhất là với các hộ có doanh thu nhỏ.

Trong khi đó, việc áp dụng mức thuế suất cố định trên doanh thu từ 1,5% đến tối đa 10%, cùng với mức thuế môn bài từ 300.000 đồng đến 500.000 đồng, theo ông Huân, là cách tính khả thi và hợp lý. Cách tính này tuy không phản ánh chính xác lợi nhuận thực tế, nhưng giúp đơn giản hóa thủ tục thuế, thuận tiện cho cả cơ quan quản lý lẫn người nộp thuế.

Ông cũng cho rằng việc chuyển sang tính thuế theo lợi nhuận chỉ nên thực hiện khi hộ kinh doanh được hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, hiểu rõ về tài chính và kế toán, đồng thời khi cơ sở hạ tầng thuế đủ mạnh để giám sát và đối chiếu thông tin một cách hiệu quả.